NỘI
DUNG :
Ý
KIẾN CỦA TÔI VỀ VIỆC “HỒI HƯƠNG” KIM ẤN “HOÀNG ĐẾ CHI BẢO”
Trần Đức Anh Sơn
.
Đấu
giá Ấn Triều Nguyễn: phản ứng từ các phía!
RFA
=============================================
.
.
Ý
KIẾN CỦA TÔI VỀ VIỆC “HỒI HƯƠNG” KIM ẤN “HOÀNG ĐẾ CHI BẢO”
Sau khi tôi nhận được thông tin về việc hãng đấu
giá MILLON của Pháp sắp bán đấu giá chiếc ấn “Hoàng đế chi bảo” (đúc năm 1823,
triều Minh Mạng) và chiếc bát vàng “Khải Định niên tạo” (chế tác dưới triều Khải
Định) vào sáng 18/10/2022, tôi đã liên lạc với TS. Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc Bảo
tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam tại Hà Nội, tôi đề nghị TS. Nguyễn Văn Đoàn báo
cáo việc này với Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; đề nghị Bộ trưởng bộ
này báo cáo với Thủ tướng Chính phủ Việt Nam để tìm hướng giải quyết, làm sao
đưa được hai hiện vật này, đặc biệt là chiếc ấn “Hoàng đế chi bảo” về Việt Nam,
trước khi diễn ra phiên đấu giá.
Bởi lẽ, tôi biết một hiện vật dù được thông
báo sẽ đưa ra đấu giá, thì vẫn có thể đàm phán để mua được trước phiên đấu giá
(gọi là private sale), nếu bên mua và chủ sở hữu thương lượng được giá cả. Điều
này tốt hơn nhiều so với phải ra đấu giá công khai và phải “đua” cùng các người
mua khác.
Ngay chiều ngày 18/10, TS. Nguyễn Văn Đoàn đã
báo cáo Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) về
sự việc trên, cũng như ý kiến đề xuất của tôi. Sau đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và
Du lịch đã giao Cục Di sản văn hóa, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam họp cùng
và các chuyên gia của bộ để bàn thảo các phương án “hồi hương” hai hiện vật
này.
Theo tôi được biết, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch đã có tờ trình gửi Thủ tướng Chính phủ, để xin ý kiến chỉ đạo việc mua lại
hai hiện vật này trước khi cuộc đấu giá xảy ra vào ngày 31/10/2022. Tôi cũng được
biết là phía Việt Nam cũng đã có những tiếp xúc với đại diện của hãng đấu giá
MILLON, thông qua Đại sứ quán Việt Nam tại Paris, để bàn thảo phương án khả dĩ
nhất nhằm hồi hương hai hiện vật trên, đặc biệt là chiếc ấn.
Đến chiều ngày 27/10/2022, ông Nguyễn Phước Bửu
Nam, Chủ tịch Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam gửi qua messenger cho tôi ảnh
chụp bức thư (gồm 2 trang) do ông ấy ký tên. Bức thư đề ngày 27/10/2022, gửi
ông Jean Gauchet, giám định viên của hãng đấu giá MILLON, đề nghị ông này hủy bỏ
cuộc đấu giá nói trên vào ngày 31/10/2022, với rất nhiều lý do.
Sau đó, tôi thấy bức thư này được đăng tải
trên một số tờ báo điện tử ở Việt Nam và tác giả các bài báo này ủng hộ ý kiến
của ông Nguyễn Phước Bửu Nam.
Tuy nhiên, khi đọc kỹ bức thư của ông Chủ tịch
Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam, tôi thấy nội dung và lập luận trong thư có
quá nhiều chỗ không ổn, do người viết thư không am hiểu tường tận vụ việc này
và không hiểu hết luật pháp của nước ngoài và các công ước của UNESCO liên quan
đến những trường hợp đấu giá hiện vật như vụ đấu giá ấn vàng “Hoàng đế chi bảo”
và bát vàng “Khải Định niên tạo” này:
- Thứ nhất, tôi nghĩ rằng việc gửi thư cho một
giám định viên của hãng đấu giá thì không giải quyết được gì, bởi giám định
viên chỉ là người được mời để giám định tính thật giả và giá trị của hiện vật
đó. Ông ấy không có quyền quyết định dừng việc đấu giá hay không, mà người quyết
định việc này là chủ sở hữu hiện tại của hai món cổ vật này.
- Thứ hai, hiện vật này không phải là “bảo vật
quốc gia” như thông tin trên nhiều tờ báo ở Việt Nam đăng tải trong những ngày
gần đây, cũng như được thể hiện trong nội dung bức thư do ông Nguyễn Phước Bửu
Nam đứng tên gửi cho ông Jean Gauchet. Ở Việt Nam, từ năm 2001, Quốc hội Việt
Nam đã thông qua Luật Di sản văn hóa, có hiệu lực từ ngày 1/1/2002, sửa đổi bổ
sung năm 2009. Trong đó có quy định rất rõ về “bảo vật quốc gia”. Các nghị định
hướng dẫn thực hiện Luật Di sản văn hóa (2001, sửa đổi bổ sung năm 2009) đã quy
định rõ các tiêu chí để được công nhận là “bảo vật quốc gia”. Hiện vật được chọn
phải được lập hồ sơ đăng ký “bảo vật quốc gia” trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch xem xét, phải được Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia thẩm định, sau đó mới
trình cho Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận.
Đến nay, Việt Nam đã có 10 đợt xét công nhận
“bảo vật quốc gia”, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã ký quyết định công nhận 238
hiện vật là “bảo vật quốc gia” qua 10 đợt xét duyệt này. Tất cả các “bảo vật quốc
gia” đều đang hiện hữu ở Việt Nam.
Trong khi, chiếc ấn “Hoàng đế chi bảo” là ấn
được hoàng đế Bảo Đại trao cho đại diện chính quyền cách mạng tại Ngọ Môn (Huế)
vào chiều ngày 30/8/1945, cùng với thanh kiếm của vua Khải Định, trong lễ thoái
vị, chấm dứt sự tồn tại của chế độ quân chủ triều Nguyễn.
Ông Trần Huy Liệu, đại diện cho chính quyền
cách mạng, đã tiếp nhận bộ ấn kiếm mang tính biểu tượng này, rồi chuyển ra Hà Nội
bàn giao cho Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do ông Hồ Chí Minh đứng đầu.
Tháng 12/1946, thực dân Pháp tái chiếm Hà Nội.
Chính phủ Hồ Chí Minh rút lên Việt Bắc tiến hành “trường kỳ kháng chiến”. Bộ ấn
kiếm trên được đem giấu trong một ngôi nhà ở làng Nghĩa Đô, vốn là một xưởng in
tiền của Việt Minh trước đây. Ngôi nhà này đã bị phá hủy năm 1947.
Ngày 28/2/1952, Tiểu đoàn 2 B.P.C của Pháp do
Tiểu đoàn trưởng Toce Raymond chỉ huy, đào bới phần móng ngôi nhà đổ nát này để
thu nhặt gạch vỡ, thì tình cờ tìm thấy trong hai chiếc hòm kẽm chôn chứa bộ ấn
kiếm này. Người Pháp quyết định trao trả bộ ấn kiếm này cho cựu hoàng Bảo Đại,
lúc này đang là Quốc trưởng Quốc gia Việt Nam.
Lúc này, cựu hoàng Bảo Đại đang ở Pháp cùng
hoàng hậu Nam Phương, nên “thứ phi” Mộng Điệp và bà Đoan Huy hoàng thái hậu (Đức
Từ Cung), thân mẫu cựu hoàng, thay mặt ông tiếp nhận bộ ấn kiếm này.
Năm 1953, do tình hình chiến sự ở Đông Dương
ngày càng ác liệt, cựu hoàng Bảo Đại nhận thấy không thể đưa bộ ấn kiếm này trở
về cố đô Huế, nên cử bà Mộng Điệp mang bộ ấn kiếm, cùng một số tư trang sang
Pháp giao cho hoàng hậu Nam Phương và cựu thái tử Bảo Long cất giữ.
Năm 1963, Hoàng hậu Nam Phương qua đời, bộ ấn
kiếm được hoàng thái tử Bảo Long ký gửi trong một két sắt tại Union des Banques
Européennes (Ngân hàng Châu Âu). Cũng theo lời kể của bà Mộng Điệp, năm 1980,
khi xuất bản tập hồi ký “Le Dragon d’Annam” (Con rồng An Nam), cựu hoàng Bảo Đại
muốn dùng kim ấn “Hoàng đế chi bảo” để đóng vào sách để làm tăng giá trị cho cuốn
sách của ông, nhưng ông Bảo Long không cho mượn ấn.
Cựu hoàng Bảo Đại liền kiện con trai ra tòa để
đòi lại ấn kiếm. Sau một quá trình tranh tụng rất lâu dài và phức tạp, cuối
cùng tòa án ở Pháp phân xử: cựu hoàng Bảo Đại được sở hữu kim ấn “Hoàng đế chi
bảo”, còn cựu thái tử Bảo Long giữ thanh bảo kiếm.
Năm 1972, cựu hoàng Bảo Đại kết hôn với bà
Monique Baudot, người Pháp. Trước khi qua đời vào tháng 8/1997, cựu hoàng để lại
di chúc, trao quyền thừa kế toàn bộ tài sản của ông ở Pháp, trong đó có kim ấn
Hoàng đế chi bảo cho bà Monique Baudot, người được cựu hoàng “ban” cho tước hiệu
La Princesse Vinh Thuy [sau khi cựu hoàng qua đời thì bà đổi thành L’Impératrice
Thai Phuong].
Bà Monique Baudot qua đời vào năm 2021, nên có
lẽ con cháu của bà là người đưa ấn vàng “Hoàng đế chi bảo” ra đấu giá.
Như
vậy thì, cái ấn này có còn thuộc về Việt Nam nữa đâu, có ở Việt Nam nữa đâu, mà
bảo là “bảo vật quốc gia” của Việt Nam.
- Thứ ba, trong bức thư nói trên, ông Nguyễn
Phước Bửu Nam có viện dẫn Công ước UNESCO năm 1970 về việc phòng chống mua bán
hiện vật trái phép. Đúng là có công ước này và Việt Nam là thành viên của Công
ước này từ năm 2005, nhưng hai hiện vật mà chúng ta đang bàn trên đây ko phải
là hiện vật đánh cắp / cướp đoạt, mà là hiện vật có chủ sở hữu hợp pháp từ năm
1953 đến nay. Vậy thì viện dẫn Công ước của UNESCO 1970 nói trên trong trường hợp
này là không đúng.
Theo tôi, cách tốt nhất để “hồi hương” hai hiện vật
này, đặc biệt là chiếc ấn “Hoàng đế chi bảo”, là Chính phủ Việt Nam nên cử một
phái đoàn qua Pháp làm việc trực tiếp với hãng đấu giá MILLON và chủ sở hữu hiện
nay của chiếc ấn này, để đàm phán và mua ấn về với giá tốt nhất có thể.
Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là nhà nước kế
tục nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, là chính thể mà hoàng đế Bảo Đại đã
trao ấn và kiếm vào tháng 8/1945. Chính thể Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã tiếp
nhận bộ ấn kiếm mang tính biểu tượng này nhưng do hoàn cảnh chiến tranh nên bộ ấn
kiếm bị thất lạc. Khi người Pháp tìm thấy bộ ấn kiếm vào năm 1952, họ đã trao
trả cho vua Bảo Đại, với tư cách là người đại diện hợp pháp của nhà nước Quốc
gia Việt Nam, được nước Pháp công nhận vào lúc đó, chứ không phải là đại diện
cho hoàng tộc nhà Nguyễn. Vì thế, nói Nguyễn Phúc tộc là người “thừa kế” ấn
“Hoàng đế chi bảo” thì không hợp lẽ.
Theo tôi, nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam mới
là pháp nhân có đầy đủ tư cách pháp lý để đàm phán với chủ sở hữu hiện tại của
kim ấn “Hoàng đế chi bảo”, thông qua nhà đấu giá Millon, nhằm “chuộc” chiếc bảo
ấn này và “hồi hương” kim ấn về Việt Nam.
T.Đ.A.S.
P/s: Một phần nội dung bài viết này đã được
RFA đăng tải ở link này: https://www.rfa.org/.../stamp-nguyen-dynasty-auction...
.
=================================================
.
Đấu
giá Ấn Triều Nguyễn: phản ứng từ các phía!
RFA
31-10-2022
https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/stamp-nguyen-dynasty-auction-opinion-10312022170718.html
Thông tin ấn ‘Hoàng đế chi bảo’ triều vua Minh Mạng
bị đưa ra đấu giá trên trang chủ của hãng Millon ở Paris, Pháp thu hút sự chú ý
của các giới quan tâm trong và ngoài nước.
Kim ấn triều Nguyễn
được đăng tải trên trang web của hãng Millon và bức thư của hội đồng Nguyễn
Phúc tộc VN gửi tổng thống Pháp (Millon,
Dân Trí -RFA edited)
Trước hết, vào ngày 26/10, ông Nguyễn Phước Bửu
Nam, Chủ tịch Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam ( Hoàng tộc nhà Nguyễn ) đã gửi
văn bản đến ông Jean Gauchet, Giám định viên hãng đấu giá Millon, yêu cầu
hủy bỏ cuộc đấu giá. Trong văn bản, ông cho biết Hội đồng Nguyễn Phúc tộc là tổ
chức kế thừa chính thức của Vương triều Nguyễn, chiếc ấn Hoàng đế chi bảo là quốc
bảo của vương triều Nguyễn. Ông này bày tỏ sự ngạc nhiên khi bảo vật quốc
gia lại được rao bán một cách rất thông thường.
Truyền thông Nhà nước Việt Nam vào ngày 22/10
loan tin Bộ Văn hóa Thể thao và Du Lịch có văn bản đề nghị Bộ
Ngoại giao chỉ đạo Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp làm việc trực tiếp với hãng đấu
giá Millon để xác minh rõ thông tin liên quan về việc đấu giá hai cổ vật, cùng
với đó là tìm hiểu khả năng Việt Nam có thể đàm phán mua không qua đấu giá hay
không và đề nghị Đại sứ quán sớm trao đổi đàm phán khả năng ngừng đấu giá.
Đến ngày 31/10 hãng Millon thông
báo dời ngày đấu giá ấn “Hoàng đế chi bảo” triều Minh Mạng đến ngày
10/11.
Nguyên nhân dời lịch đấu giá được hãng này đưa
ra trên trang web chính thức là do “chiếc ấn vàng nhận được sự quan tâm
đặc biệt từ Chính phủ Việt Nam”. Tuy nhiên chi tiết quan tâm ra sao từ
chính phủ VN không được hãng Millon giải thích rõ trong thông báo.
Tiến sĩ Trần Đức Anh Sơn, hiện là Trưởng phòng Quản lý Khoa học, Trường Đại học Đông Á ở Đà Nẵng,
cho RFA biết qua tin nhắn về phản ứng sau khi biết được tin có hai cổ vật nhà
Nguyễn bị đưa lên sàn đấu giá cũa hãng Millon.
“Sau khi tôi nhận được thông tin về việc hãng đấu
giá MILLON của Pháp sắp bán đấu giá chiếc ấn “Hoàng đế chi bảo” (đúc năm 1823,
triều Minh Mạng) và chiếc bát vàng “Khải Định niên tạo” (chế tác dưới triều Khải
Định) vào sáng 18/10/2022, tôi đã liên lạc với TS. Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc Bảo
tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam tại Hà Nội. Tôi đề nghị TS. Nguyễn Văn Đoàn báo cáo
việc này với Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; đề nghị Bộ trưởng bộ
này báo cáo với Thủ tướng Chính phủ Việt Nam để tìm hướng giải quyết, làm sao
đưa được hai hiện vật này, đặc biệt là chiếc ấn “Hoàng đế chi bảo” về Việt Nam,
trước khi diễn ra phiên đấu giá.
Bởi lẽ, tôi biết một hiện vật dù được thông báo sẽ
đưa ra đấu giá, thì vẫn có thể đàm phán để mua được trước phiên đấu giá (gọi là
private sale), nên bên mua và chủ sở hữu thương lượng được giá cả. Điều này tốt
hơn nhiều so với phải ra đấu giá công khai và phải “đua” cùng các người mua
khác.
Ông cũng cho biết ấn vàng “Hoàng đế chi bảo”
không phải là bảo vật quốc gia. Luật Di sản văn hóa có hiệu lực từ ngày
1/7/2003, sửa đổi bổ sung năm 2009 quy định rất rõ về bảo vật quốc gia. Trong
đó quy định hồ sơ hiện vật đăng ký là bảo vật quốc gia phải được trình Bộ Văn
hóa, Thể thao và Du lịch xem xét, được Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia thẩm định,
sau đó mới trình cho Thủ tướng chính phủ ký quyết định công nhận.
Một bạn trẻ (giấu tên) đang theo học tại trường
Đại học Mỹ thuật TP.HCM có ý kiến về việc cổ vật Việt Nam bị rao đấu giá tại nước
ngoài.
“Nhà nước nên có động thái tiếp cận với hãng đấu giá
càng sớm càng tốt để thương lượng về cách đưa hai món cổ vật này về lại Việt
Nam. Hoặc nếu thương lượng không khả thi, mình nghĩ nên mua lại vì theo mình
hai món đồ này cũng đại diện cho một thời đại lịch sử của dân tộc Việt Nam”.
Nhận định về tính khả thi trong việc đưa hai
món cổ vật liên quan về nước, ông Trần Đức Anh Sơn bày tỏ quan điểm.
“Theo UNESCO năm 1970 về việc phòng tránh mua bán hiện
vật văn hóa, chúng ta được biết điều đó hoàn toàn chính xác nhưng chỉ áp dụng đối
với những hiện vật buôn bán một cách trái phép và hiện vật bị cướp bóc. Cho nên
trong trường hợp này chúng ta không thể viện dẫn lý do đó với phía hãng đấu
giá. Chắc chắn khi ông Bảo Đại qua đời, ông đã chuyển quyền thừa kế lại cho người
vợ hợp pháp cuối cùng của ông là bà Monique Baudot. Vì thế hãng đấu giá có thể
trình giấy tờ thừa kế của bà thì phía Việt Nam sẽ gặp rất nhiều khó khăn”.
Trong thực tế, trước khi qua đời vào tháng
8/1997, cựu hoàng Bảo Đại, vị vua cuối cùng Triều Nguyễn, đã để lại di chúc
trao quyền thừa kế tài sản của ông ở Pháp cho bà Monique Baudot, trong đó có ấn
Hoàng đế chi bảo. Bà này mất năm 2021. Những người được thừa kế sau bà đã mang ấn
đến hãng Millon để bán đấu giá.
Tiến sĩ Trần Đức Anh Sơn cũng đề xuất phương
án để đưa cổ vật về nước.
“Theo tôi, cách tốt nhất để hồi hương hai hiện vật
này, đặc biệt là chiếc ấn “Hoàng đế chi bảo” là Chính phủ Việt Nam nên cử một
phái đoàn qua Pháp làm việc trực tiếp với hãng đấu giá MILLON và chủ sở hữu hiện
nay của chiếc ấn này, để đàm phán và mua ấn về với giá tốt nhất có thể.
Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là nhà nước kế tục
nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, là chính thể mà hoàng đế Bảo Đại đã trao ấn
và kiếm vào tháng 8/1945. Chính thể Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã tiếp nhận bộ ấn
kiếm mang tính biểu tượng này nhưng do chiến tranh nên ấn kiếm bị thất lạc. Khi
người Pháp tìm thấy bộ ấn kiếm vào năm 1952, họ trao trả cho vua Bảo Đại, với
tư cách là nhà nước đại diện hợp pháp của nhà nước Quốc gia Việt Nam, mà nước
Pháp công nhận vào lúc đó. Vì thế, nay Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đứng ra
đàm phán để “chuộc” lại là hợp lý nhất.”
Ông cũng chia sẻ thêm, từ trước đến nay chưa
có một bảo tàng công lập Việt Nam nào tham gia đấu giá cổ vật thành công do các
vấn đề về thủ tục hành chính và nguồn lực tài chính.
Luật Di sản Văn hóa của Việt Nam được nói
nhằm mục đích bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa đất nước. Tuy nhiên, Luật
chưa có một điều khoản cụ thể nào quy định hoặc hướng dẫn cụ thể việc đưa cổ vật/di
sản văn hóa Việt Nam trở về nước. Chính vì vậy, để đưa các cổ vật về nước, các
cá nhân, tổ chức thường gặp rất nhiều khó khăn trong thủ tục hành chính,
với ngành hải quan, thuế…
Năm 2015, Trung tâm Bảo tồn Di
tích Cố đô Huế đấu giá thành công chiếc xe kéo của Hoàng thái hậu Từ Minh.
Tuy vậy, Trung tâm gặp nhiều khó khăn khi về qua Hải quan Việt
Nam. Lý do vì chưa có quy định, cũng chưa có tiền lệ về việc đấu
giá cổ vật Việt để hồi hương. Tình trạng tương tự cũng xảy ra với Tập đoàn
Sunshine trong việc đem chiếc mũ quan triều Nguyễn về nước, sau
phiên đấu giá ở Tây Ban Nha.
------------------------------
Tin, bài liên quan
Thời Sự
·
Ngành
du lịch Việt Nam mới chỉ kinh doanh của trời cho!
·
Di
tích lịch sử cổ dưới quyền quản lý của người cộng sản
·
“Vườn
xuân Trung Nam Bắc”: Phục dựng lại là bất khả thi
·
Có
nên xây thêm đền thờ Nguyễn Trãi ở làng Nhị Khê?
·
Chuyên
gia: Việt Nam là trung tâm của Kiến trúc Hiện đại Thế giới
No comments:
Post a Comment