Thanh Hiếu
- Petro Tmes
16:00 | 28/11/2015
Người
dân ở khu vực quanh bãi rác Khánh Sơn (phường Hòa Khánh Nam, quận Liên Chiểu,
TP Đà Nẵng) sống muôn vàn khổ cực. Họ khổ đến nỗi cứ khắc khoải, đợi mong về một
cuộc sống đơn giản là có “một hơi thở trong lành”, có nước sạch, đi ngủ không
phải đeo khẩu trang hay ăn cơm không phải chui vào màn... Vậy mà ở nơi
bãi rác lớn nhất miền Trung này, những ước mong đơn giản đến đau lòng như vậy
cũng khó mà thực hiện. Núi rác càng cao bao nhiêu thì nỗi khổ của người dân
càng tăng.
Cuối
tháng 10, trời Đà Nẵng lặng gió. Không khí ở khu vực quanh bãi rác Khánh Sơn
như đặc quánh lại. Dường như mùi hôi của rác ngấm vào từng thớ đất, từng lá
cây, ngọn cỏ.
Cụ Nguyễn
Tài kê ghế ngồi ngoài sân, thở dài, rít thật lâu một hơi thuốc cuộn sâu kèn. Cụ
Tài là dân gốc làng Khánh Sơn này, sống đến nay đã 84 tuổi và cũng trải qua cuộc
sống 24 năm gần nơi bãi rác, từ khi bãi rác của thành phố chuyển về đây. Khác với
suy nghĩ của đám trẻ, cụ Tài thường đau đáu về câu chuyện sợ cái danh xưng
Khánh Sơn chỉ còn là quá khứ. Cụ bảo, cái tên làng Khánh Sơn này có khoảng 600
năm nay rồi, thế mà giờ đây sợ mất, mà mất là mất từ đám trẻ nơi này không dám
nhận tên. Rồi cụ lại thở dài, lại rít thuốc, khóe mắt chân chim ngấn nước.
Cụ kể,
mấy đứa nhỏ làng này bây giờ đi học, đám bạn hỏi nhà ở đâu, chẳng đứa nào dám
nhận là nhà ở Khánh Sơn, vì bị chọc “chỗ đó là bãi rác, chỗ mô mà ở, nhà mi ở
trên bãi rác à”, rồi xấu hổ, không dám đi học. Thế nên, khi được hỏi như vậy,
đám trẻ Khánh Sơn đứa nào đứa nấy đều trả lời là nhà ở Đà Sơn, là nơi ngay liền
kề Khánh Sơn. “Mất tên tiên tổ để lại là từ chỗ ấy mới đau lòng chú ạ”, cụ
Tài lại thở dài. Người già thường lo xa, nhưng không phải không có lý, khi mà
cái danh xưng Khánh Sơn từ 24 năm nay, gắn liền với từ bãi rác - bãi rác Khánh
Sơn mất rồi.
Bãi
rác Khánh Sơn là bãi rác lớn nhất miền Trung, rộng 38ha, mỗi ngày tiếp nhận hơn
700 tấn rác từ toàn thành phố Đà Nẵng
Chị Hồ
Thị Hiệp trú ở tổ 169 lập cập bê thùng nước từ trên xe xuống rồi than thở, nước
lại lên giá, dùng nước nhớ tiết kiệm. Chị bảo, trước đây nguồn nước ngầm vẫn
còn dùng được, thế nhưng giờ đây, giếng nước nào trong khu vực cũng nổi váng,
vàng khè, giặt đồ còn chẳng dám chứ đừng nói là để nấu ăn. Nhà chị Hiệp cũng chỉ
cách bãi rác Khánh Sơn vài trăm mét và cuộc sống của chị cũng gắn liền với bãi
rác này từ nhiều năm nay. Nhà chị có 2 đứa con, đều đang tuổi đi học và cũng
như bao đứa trẻ ở đây, đi ra ngoài chúng cũng chẳng dám nhận mình là người
Khánh Sơn.
Chị bảo,
nhiều khi đi nhặt rác về, nhìn thấy chúng ngồi học đeo khẩu trang, đi ngủ đeo
khẩu trang, ăn cơm phải chui vô màn mà ứa nước mắt. Trước đây, thành phố Đà Nẵng
cũng có hỗ trợ tiền nước cho bà con, nhưng cũng chỉ được 2, 3 năm rồi đột nhiên
cắt, cũng chỉ thông báo cắt mà chẳng nói rõ lý do cho bà con.
“Nghe bảo
là công ty gì đó ở bãi rác bố trí việc làm cho chúng tôi nên không hỗ trợ nữa.
Nói thì nói vậy, việc làm thì không thấy, tiền nước thì cũng cắt, chế độ hỗ trợ
nào cũng cắt. Nói chung là cuộc sống gần cái bãi rác ni, khổ không bút mực mô tả
được”, chị Hiệp nói. Theo thống kê, có khoảng 2.700 người dân quanh khu vực này
bị ảnh hưởng cuộc sống từ bãi rác, còn những người sống trực tiếp thì khổ đến mức
“không bút mực mô tả được” như gia đình chị Hiệp cũng phải vài trăm người.
Người
dân Khánh Sơn trước đây làm nông, cũng nuôi con lợn, con gà, làm ruộng như những
vùng khác. Thế nhưng từ ngày bãi rác Khánh Sơn chuyển về đây, đất đai trở nên cằn
cỗi, ruộng bỏ hoang, nuôi con gì chúng cũng còi cọc, lay lắt. Bà Nguyễn Thị Hằng
ở tổ 170 kể, ngày trước trồng rau cũng có đồng ra đồng vào. Thế nhưng bây giờ
ra chợ, ai hỏi rau này ở đâu, nói trồng ở Khánh Sơn là người ta bỏ đi mua chỗ
khác liền. Bà bảo, họ nói đó là rau rác, ăn sao nổi...
Bãi rác
Khánh Sơn có diện tích 38ha, hiện là bãi rác lớn nhất miền Trung. Theo thông
tin từ ông Hà Văn Thái, Giám đốc Công ty Quản lý bãi và Xử lý chất thải bãi rác
Khánh Sơn, rác của TP Đà Nẵng đều tập trung về đây, mỗi ngày khoảng 700 tấn. Đó
là ngày thường, còn ngày lễ, tết có thể gấp ba lần, thậm chí đêm giao thừa còn
lên đến 2.500 tấn. Cứ theo tốc độ thế này, đến năm 2018, là bãi rác Khánh Sơn hết
chỗ chôn lấp và đóng cửa.
Hiện
thành phố Đà Nẵng đã đạt ngưỡng dân số hơn 1 triệu người, chưa kể số lượng người
di chuyển từ các địa phương khác, cộng thêm khách du lịch trong nước và quốc tế
đến thành phố này hằng ngày là rất lớn. Và tất cả rác từ hơn 1 triệu con người
này đều đổ về Khánh Sơn, trong khi công nghệ xử lý không đảm bảo, gây ô nhiễm
môi trường. Liệu có bất công quá cho những con người nơi đây không?
Nói về
căn nguyên của việc tại sao bãi rác lại đặt ở Khánh Sơn, ông Dương Thành Thị,
Chủ tịch UBND quận Liên Chiểu kể. Hồi ấy, ông còn là Chủ tịch xã Hòa Khánh, trực
thuộc huyện Hòa Vang chứ chưa tách về quận Liên Chiểu như bây giờ. Một ngày, Chủ
tịch UBND TP Đà Nẵng Nguyễn Bá Thanh về địa phương, trao đổi việc chuyển
bãi rác của thành phố từ quận trung tâm là Thanh Khê về đây vì đã tính hết cách
rồi, không có chỗ nào khác cả.
Ông Thị
kể tiếp, khi ấy ông cùng Đảng ủy xã đã tổ chức họp người dân lại nói, thôi nhận
khó về mình, vì cái chung của thành phố. “Ban đầu người dân cũng phản ứng dữ lắm,
nhưng chính quyền địa phương động viên nên họ chấp nhận. Thế rồi người dân nơi
đây chịu đựng ô nhiễm vì cái chung của thành phố cũng đã 24 năm nay rồi”.
Hồi
giáp tết Ất Mùi 2015, tôi có gần trọn một ngày trên bãi rác khổng lồ Khánh Sơn
chứng kiến công việc của những người nhặt rác nơi đây. Họ thật thà, chăm chỉ, nhưng
nhiều nỗi niềm, sẵn sàng buông lời bực dọc khi thấy người lạ. Cũng dễ hiểu
thôi, khi cuộc sống quá cơ cực, nhọc nhằn thì sức lực đâu để họ suy nghĩ về lời
ăn, tiếng nói.
Chiếc
xe máy vào số 2, ì ạch chở tôi và một anh cán bộ Công ty Quản lý bãi và Xử lý
chất thải bãi rác Khánh Sơn bò qua con dốc cao lên đỉnh bãi rác. Đến gần đỉnh,
mùi hôi thối xộc lên, không khí như đặc quánh, thứ nước rỉ đen thui sền sệt
nhóp nhép, ngập nửa chiếc ủng. Đi qua một lán trại làm bằng bạt rách cả bốn
phía, tôi thấy có người tranh thủ ngồi ăn sáng, có người ngồi phân loại chai lọ,
có người tranh thủ ngả lưng trên tấm vải bạt cũ. Anh cán bộ bảo, họ đang chờ xe
rác đến. Cũng chẳng ai buồn trò chuyện với người lạ, vì khi rảnh rỗi, họ tranh
thủ nghỉ ngơi, còn khi làm việc thì mải mê cào bới.
Chọn một
điểm cao, chọn góc máy, tôi lặng ghi hình cuộc mưu sinh của những con người
cùng khổ này. Khi xe rác đến, từng tiếng hô nhau, xe đến rồi, xe đến rồi. Họ
xách theo sọt, cào và đeo găng tay, mắt dõi theo xem xe rác đỗ chỗ nào. Khi
cánh cửa thùng sau xe mở lên cao, hàng chục con người lao vào; người dùng cào
ngắn, kẻ dùng cào dài đưa rác về sọt của mình và nhanh tay tranh thủ phân loại.
Ầm ĩ cả một góc bãi.
Ồn ào,
hối hả vậy thôi, nhưng nếu để ý sẽ thấy họ làm việc rất trật tự. Sọt xếp quanh
xe, không chen lấn, ai đến trước có chỗ đẹp, ai chậm chân thì chịu khó ở xa,
không tranh giành, không lời qua tiếng lại. Có lẽ ở một nơi khổ đến cùng cực, họ
cũng chẳng tranh giành, hơn thua nhau làm gì cái chỗ lấy rác.
Một tiếng
còi dài, lái xe như cố báo hiệu cho những người nhặt rác rằng xe đổ rác đã
xong, xin tránh ra xa không sẽ nguy hiểm. Đoàn người lại lặng lẽ tản ra, rồi lại
hợp vào, nhanh tay hốt lấy đống rác vừa đổ từ xe. Túi nilon bỏ sang một bên, đồ
nhôm sắt bỏ sang một bên, chai lọ lỉnh kỉnh bỏ sang một bên... Cứ thế, họ phân
loại rất thành thạo như một kỹ năng được định sẵn, hình thành qua nhiều năm
tháng. Sự khẩn trương, nhanh nhẹn ấy quyết định nồi cơm của gia đình họ ngày
hôm nay, là đầy hay vơi...
Những
người nhặt rác ở đây đều khó nhọc cùng cực và trong họ đều nhiều nỗi niềm
Trò chuyện với những con người này thật khó, vì
trong họ ai cũng có những nỗi niềm nặng trĩu. Khi tôi đưa máy ảnh lên, rất nhiều
người không ủng hộ, “chụp cái chi mà chụp”, “có cho được cái chi không mà chụp”...
Ở góc này bãi rác, hay ở góc kia bãi rác, đều là những lời kiểu như vậy. Sau
cùng, một bà đứng tuổi khẽ khàng nói: “Con đừng chụp rõ mặt nghe con. Con gái
cô học ở xa, nó xem báo mà thấy mẹ nó khổ cực thế này thì nó còn học sao nổi. Thương
mẹ mà nó bỏ học thì cô biết mần răng”.
Đến lúc ấy tôi mới hiểu nỗi niềm và sự mặc cảm của
họ. Anh cán bộ đi cùng tôi bảo, vậy thôi mà họ thật thà lắm, nhiều lần nhặt được
sổ hộ khẩu, sổ đỏ, hay giấy tờ tùy thân, họ đều tìm đến tận nơi trả lại, mà cũng
không đòi hỏi gì cả. Trong khi một ngày vất vả, họ chỉ được khoảng 150 nghìn đồng,
ngày nào may mắn thì được hơn. Anh còn kể, có trường hợp đang cào bới còn nhặt
được cả súng, lựu đạn và giao nộp ngay cho Cơ quan Công an.
Anh Hà Văn Thái, Giám đốc Công ty Quản lý Bãi và xử
lý chất thải bãi rác Khánh Sơn bảo, bây giờ trên bãi rác có 311 người hằng ngày
nhặt rác. Theo đúng quy định thì không cho nhặt rác trên bãi, nhưng thấy bà con
nghèo quá nên chúng tôi bảo bà con làm đơn, hơn 300 cái đơn đang cất ở cơ quan,
mà trong mỗi cái đơn ấy đều trình bày những cảnh đời khó nhọc.
Giữa trưa, xe rác vãn. Họ tranh thủ ăn, uống ngay
trên bãi rác. Rồi tranh thủ ngả lưng, trên những tấm vải, tấm bạt cũ. Rồi những
gánh rác đã phân loại được gánh đi, đôi vai oằn xuống, bởi ngoài gánh rác còn
là cuộc sống của cả gia đình trên vai...
Con đường Hoàng Văn Thái là con đường dẫn lên Khu
Du lịch Bà Nà tiên cảnh, một trong những nơi thu hút nhiều khách du lịch nhất
thành phố Đà Nẵng. Thế nhưng đoạn từ đầu đường Hoàng Văn Thái đến lối rẽ vào
bãi rác Khánh Sơn cũng như các công ty tham gia xử lý, tần suất xe du lịch chạy
cũng chỉ nhiều cỡ xe chở rác. Từng đoàn, từng đoàn xe chở rác ở đây ra vào cả
ngày, chở rác từ khắp nơi trong thành phố về tập kết. Dù có thùng xe khép kín,
nhưng xe rác đi đến đâu thì mùi hôi đến đó. Và nước rỉ rác chảy từng dòng khắp
nơi trên mặt đường.
Người dân ở đây bảo, chưa là chi mô, phải đến vào đầu
buổi trưa, khi đoàn xe đến giờ vào bãi đổ, xếp hàng dài dằng dặc. Trong khi lúc
chờ xe mình đến lượt, cánh lái xe đi uống cà phê, để mặc nước rỉ lênh láng trên
đường. Cái chỗ nước rác rỉ xuống, đến ngày hôm sau ruồi vẫn còn bu.
Nhiều người nói, đây giống như một vùng đất chết ở
Đà Nẵng. Khi theo thời gian, đã có nhiều công ty xử lý rác được đưa về đây.
Chính Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Xuân Anh ngay chuyến vi hành đầu tiên cũng
từng thừa nhận trong buổi thị sát mới đây tại bãi rác Khánh Sơn rằng: “Sức chịu
đựng của con người cũng có giới hạn. Thành phố Đà Nẵng đang xây dựng là thành
phố đáng sống, thành phố môi trường, ai đến cũng khen. Nhưng đó chỉ là ở trung
tâm, mới thấy cái hào nhoáng thôi, họ đâu có biết ở Đà Nẵng có một vùng thế
này, họ có đến Khánh Sơn đâu mà biết người dân phải chịu ô nhiễm”.
Hiện người dân vùng này phải chịu ảnh hưởng từ 5
nguồn là bãi chôn lấp rác Khánh Sơn của Công ty CP Môi trường đô thị Đà Nẵng;
khu vực xử lý nước thải bể phốt và nước rỉ bãi rác; hai lò đốt rác thải y tế và
rác thải công nghiệp do Xí nghiệp Dịch vụ Môi trường số 2 vận hành; Khu liên hợp
xử lý chất thải rắn Khánh Sơn của Công ty CP Môi trường Việt Nam và Nhà máy Xử
lý rác thải công nghiệp của Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ môi trường Ánh
Dương. Nói như một người dân nơi đây, ống khói xử lý rác càng nhiều, khói càng
cao thì cuộc sống của chúng tôi càng ngắn lại...
Khổ quá thì phải kiến nghị, đòi quyền lợi. Thế
nhưng, sau nhiều lần kiến nghị, chính quyền địa phương không thể giải quyết,
các công ty không xử lý triệt để ô nhiễm và mùi hôi, sự ô nhiễm thì ngày càng nồng
nặc. Cực chẳng đã, người dân nơi đây đã nhiều lần phải chặn đoàn xe rác, không
cho vào trong bãi đổ, để mong một cuộc đối thoại giải quyết vấn đề ô nhiễm.
Mới đây nhất, ngày 21-10, hàng trăm người dân sống
gần khu vực này đã đổ ra đường không cho xe chở rác vào bãi. Sau khi sự việc xảy
ra, ông Dương Thành Thị, Chủ tịch UBND quận Liên Chiểu và ông Nguyễn Điểu, Giám
đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Đà Nẵng đã có mặt tại khu vực bãi rác Khánh Sơn
để đối thoại với người dân.
Qua trao đổi với người dân, ông Nguyễn Điểu cho biết,
có rất nhiều nguyên nhân gây ra việc ô nhiễm tại bãi rác này. Chủ trương của
thành phố Đà Nẵng là sẽ hạn chế xử lý bằng phương pháp chôn lấp rác, tiến tới sẽ
không chôn lấp nữa nhưng việc này đòi hỏi phải cần thời gian. Vấn đề là bao
lâu, khi mà cuộc sống của hàng ngàn con người nơi đây đang ngày ngày bị ảnh hưởng?
Buổi chiều cùng ngày, ông Nguyễn Điểu và các bên
liên quan đã có cuộc kiểm tra và bàn bạc các phương án chấm dứt tình trạng ô
nhiễm tại đây. Trong quy trình xử lý rác tại bãi rác Khánh Sơn, có nhiều đơn vị
tham gia các công đoạn xử lý, chôn lấp rác, làm sạch mùi hôi, lọc nước... Khi
đoàn kiểm tra khu vực bể lọc nước đã qua xử lý, nước vẫn còn màu nâu cánh gián,
nổi bọt trắng từng mảng lớn.
Và để chứng minh nước sau khi xử lý đã được làm sạch,
không còn ô nhiễm, một vị đại diện cho công ty chịu trách nhiệm xử lý nước rỉ
rác đã múc nước ngay tại bể lọc để súc miệng và rửa mặt trước sự chứng kiến của
nhiều người!? Người này cũng khẳng định, chỉ là màu thế thôi, chứ nước đã hoàn
toàn sạch rồi, các chỉ số này kia đều đảm bảo. Nhưng nhìn từng dòng nước màu
nâu, nổi bọt nổi váng, dù có súc miệng hay thậm chí uống, chắc cũng chẳng ai
tin được là nó sạch.
Tiếp tục kiểm tra các quy trình khác, đoàn kiểm tra
do ông Điểu dẫn đầu tiếp tục phát hiện nhiều điểm sai. Bãi chôn lấp rác không
được thực hiện đúng quy trình vận hành, việc phun chế phẩm xử lý rác không hiệu
quả, đốt rác gây nhiều khói đen ảnh hưởng đến khu vực xung quanh... Theo biên bản
buổi làm việc, quy trình vận hành bãi rác Khánh Sơn chưa hợp lý tại các khu xử
lý chất thải nguy hại, nước thải từ bãi bùn bể phốt xử lý nước và quy trình
chôn lấp rác. Chứng kiến việc này, ông Điểu cũng yêu cầu xí nghiệp tăng cường
phun chế phẩm từ 3 lên 4 lần mỗi ngày và phải phủ bạt toàn bộ rác tại các hộc xử
lý.
Ngày 31/10, trong buổi đối thoại để giải quyết dứt
điểm tình trạng ô nhiễm tại đây, ông Nguyễn Ngọc Tuấn, Phó chủ tịch UBND TP Đà
Nẵng cho biết, đã có 3 quyết định chỉ đạo thực hiện việc này. Và phải dứt khoát
rằng, công ty nào xử lý được thì cho hoạt động, không thì phải tạm dừng. Đồng
thời phải lập Tổ kiểm tra, giám sát thường xuyên, phải có đường dây nóng để tiếp
nhận ý kiến của người dân, để làm sao khoảng 5-7 năm nữa khi đóng cửa bãi rác
Khánh Sơn, phải trả lại được môi trường trong sạch.
Ông Nguyễn Ngọc Tuấn nói, về chủ trương xem xét địa
điểm, hình thức đầu tư để xây dựng trường mầm non, khu vui chơi, giải trí cho
dân. Bên cạnh đó, đề nghị quận Liên Chiểu và các sở, ngành liên quan phải khảo
sát, chuyển đổi ngành nghề cho người dân. Nhân đây, tôi cũng đề nghị HĐND thành
phố đưa Khánh Sơn thành khu vực được quan tâm đặc biệt, công trình trọng điểm của
thành phố trong năm 2016 để có điều giải quyết được triệt để các vấn đề liên
quan.
Đó là những tín hiệu mừng, là những tin vui cho những
con người khốn khổ nơi đây. Cũng mong điều này thành hiện thực, để không còn những
ước mong đơn giản đến đau lòng như bà Nguyễn Thị Thành tổ 162 đã nói: “Thành phố
thì thơm tho, hoa lệ đáng sống. Thế nhưng 24 năm qua, chúng tôi chỉ mong một
hơi thở. Vậy mà khó quá”...
Thanh Hiếu
No comments:
Post a Comment