THẾ GIỚI HÔM NAY : 25/03/2025 (The Economist | Nghiên Cứu Quốc Tế biên dịch)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 25/03/2025

The Economist 

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

25/03/2025

https://nghiencuuquocte.org/2025/03/25/the-gioi-hom-nay-25-03-2025/

 

Nga đã tấn công vào một bệnh viện nhi ở miền bắc Ukraine, làm bị thương 28 người, gồm 4 trẻ em, theo lời các quan chức địa phương. Vụ tấn công xảy ra khi các quan chức Mỹ và Nga đang họp tại Ả Rập Saudi để thảo luận về một kế hoạch tạm dừng tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine và một thỏa thuận ngừng bắn tiềm năng ở Biển Đen nhằm cho phép nối lại hoạt động xuất khẩu ngũ cốc và nhiên liệu.

 

Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ cho biết họ đã bắt giữ hơn 1.100 người trong năm ngày biểu tình rầm rộ phản đối việc bỏ tù Ekrem Imamoglu, thị trưởng Istanbul và lãnh đạo phe đối lập. Chính phủ đã cấm tụ tập nơi công cộng tại nhiều thành phố, song hàng trăm nghìn người vẫn xuống đường biểu tình. Trong số những người bị bắt có 10 nhà báo. Phe đối lập cho rằng việc bắt giữ ông Imamoglu mang động cơ chính trị.

 

Donald Trump cho biết ông sẽ áp thuế 25% đối với các quốc gia mua dầu hoặc khí đốt từ Venezuela. Ông Trump nói ông đưa ra mức thuế này một phần vì Venezuela đã “cố tình và gian dối” gửi “tội phạm” đến Mỹ. Các mức thuế mới dự kiến sẽ có hiệu lực vào tháng tới. Trung Quốc và Ấn Độ là hai trong số những nước nhập khẩu dầu thô Venezuela nhiều nhất.

 

Hoạt động kinh doanh ở khu vực đồng euro tăng trưởng với tốc độ nhanh nhất trong bảy tháng qua vào tháng 3, theo một khảo sát đáng chú ý do S&P Global thực hiện. Chỉ số quản lý mua hàng (PMI) tăng lên 50,4 từ mức 50,2 của tháng 2, trên ngưỡng tăng trưởng. Sản lượng công nghiệp tăng lần đầu tiên trong hai năm, bù đắp cho sự chững lại trong ngành dịch vụ. Thị trường đang lạc quan trở lại nhờ các kế hoạch tăng đầu tư vào cơ sở hạ tầng và quốc phòng của Đức.

 

Doanh thu hàng năm của BYD lần đầu tiên vượt mốc 100 tỷ USD trong năm 2024, được thúc đẩy bởi nhu cầu mạnh mẽ cho các mẫu xe hybrid sạc điện. Lợi nhuận ròng của nhà sản xuất xe điện Trung Quốc tăng 34% so với cùng kỳ năm trước. Công ty đã xuất khẩu hơn 400.000 xe trong năm qua và đang xây dựng các nhà máy tại châu Âu và Nam Mỹ. Cổ phiếu của hãng đã tăng 50% tính đến thời điểm hiện tại chỉ trong năm 2025, vượt xa đối thủ Tesla đến từ Mỹ.

 

Cơ quan an ninh Áo đã bắt giữ một phụ nữ Bulgaria vì tham gia vào chiến dịch tuyên truyền sai lệch “quy mô lớn” của Nga nhằm làm suy giảm ủng hộ dành cho Ukraine. Người phụ nữ này thừa nhận làm việc cho một nhóm do Nga điều hành, giả danh là tổ chức thân Ukraine trong khi thực chất lại lan truyền thông tin sai lệch. Chiến dịch này bị phát hiện vào tháng 12 và đã nhắm vào các quốc gia nói tiếng Đức thông qua nội dung trực tuyến, hình vẽ graffiti, và nhãn dán.

 

Giá cổ phiếu của công ty xét nghiệm ADN23andMe đã giảm khoảng 60% chỉ một ngày sau khi công ty nộp đơn xin phá sản và Anne Wojcicki, CEO kiêm đồng sáng lập, từ chức. Ở thời kỳ đỉnh cao, 23andMe từng được định giá 6 tỷ USD, nhưng doanh số đã giảm sau vụ rò rỉ dữ liệu năm 2023 khiến thông tin của 7 triệu khách hàng bị đánh cắp. Tính đến thứ Hai, vốn hóa thị trường của công ty chỉ còn khoảng 19,5 triệu USD.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

“Động đất chính trị” ở Thổ Nhĩ Kỳ và tác động lên thị trường

Làn sóng phẫn nộ vì vụ bắt giữ Ekrem Imamoglu, thị trưởng Istanbul và ứng viên đối lập cho chức tổng thống, tiếp tục lan rộng khắp Thổ Nhĩ Kỳ. Chính phủ của tổng thống Recep Tayyip Erdogan đã cố gắng ngăn chặn biểu tình bằng cách ban hành lệnh cấm tụ tập nơi công cộng. Nhưng vào thứ Hai, hàng chục nghìn người vẫn đổ ra đường trong đêm thứ sáu liên tiếp.

 

Chính quyền cũng đang cố gắng hạn chế thiệt hại lên thị trường tài chính Thổ Nhĩ Kỳ. Để ngăn chặn một cuộc tháo chạy khỏi đồng tiền quốc gia, ngân hàng trung ương được cho là đã tiêu khoảng 26 tỷ USD dự trữ ngoại hối chỉ trong ba ngày. Họ cũng đã tăng lãi suất cho vay qua đêm. Trong khi đó, cơ quan quản lý thị trường vốn ra lệnh cấm bán khống tất cả các cổ phiếu.

 

Sau khi sụt giảm 16,3% trong ba ngày kể từ khi ông Imamoglu bị bắt, chỉ số chứng khoán chính của Thổ Nhĩ Kỳ tăng 3% vào thứ Hai, trong khi đồng lira giữ nguyên. Song các nhà đầu tư nước ngoài đang hoang mang. Trong vài năm qua họ đã bắt đầu quay trở lại Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng giờ đây lại phải tìm cách rút lui.

 

 

Đức có Quốc hội mới

Vào thứ Ba, Quốc hội mới của Đức (Bundestag) sẽ triệu tập phiên họp đầu tiên sau cuộc bầu cử hồi tháng 2. Olaf Scholz sẽ tiếp tục giữ vai trò thủ tướng lâm thời trong khi chờ Friedrich Merz được bổ nhiệm chính thức vào cuối tháng 4.

 

Việc ông Merz được xác nhận làm thủ tướng còn phụ thuộc vào các cuộc đàm phán thành lập liên minh giữa đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo trung hữu và đảng Dân chủ Xã hội trung tả. Nếu đạt được thỏa thuận, đây sẽ là lần thứ năm hai đảng trung dung này thành lập liên minh — một lần vào những năm 1960 và ba lần dưới thời Angela Merkel, người giữ chức thủ tướng suốt 16 năm cho đến năm 2021.

 

Một số người lo ngại hai đảng sẽ quá do dự trong việc thực hiện những cải cách cấu trúc cần thiết cho nước Đức. Ông Merz đã khởi đầu mạnh mẽ khi quốc hội thông qua gói chi tiêu lớn cho quốc phòng và cơ sở hạ tầng — nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi nan giải về cách hồi sinh nền kinh tế và đối phó với đảng cực hữu AfD, vốn về thứ hai trong cuộc bầu cử.

 

 

Ngân sách trước bầu cử của Úc

Chính phủ Lao động trung tả của Úc sẽ công bố ngân sách cuối cùng vào thứ Ba trước khi kêu gọi tổng tuyển cử vào tháng 5. Mối quan tâm chủ đạo của người dân Úc hiện nay là tình hình kinh tế; với lạm phát tăng lên mức cao nhất ba mươi năm kể từ khi đảng Lao động lên nắm quyền năm 2022. Bộ trưởng ngân khố Jim Chalmers sẽ chi tiêu mạnh tay để hỗ trợ các hộ gia đình, bao gồm chi 1,8 tỷ AUD (1,1 tỷ USD) tiền trợ cấp năng lượng. Ông tin rằng tình hình kinh tế đang dần được cải thiện. Hồi tháng 2, ngân hàng trung ương đã thực hiện đợt cắt giảm lãi suất đầu tiên trong chu kỳ này.

 

Song phe đối lập có lý do để chỉ trích. Tăng trưởng kinh tế đang chững lại, trong khi chi tiêu của chính phủ đã tăng mạnh dưới thời đảng Lao động. Sau khi giá hàng hóa, mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Úc, giảm xuống, ngân sách đã rơi vào tình trạng thâm hụt. Đảng Tự do bảo thủ phàn nàn rằng Úc “không thể chịu thêm ba năm Lao động nữa.” Nhiều người dân đồng tình, nhưng lãnh đạo đảng Tự do, Peter Dutton, cũng không nhận được nhiều cảm tình. Các cuộc thăm dò cho thấy không đảng nào sẽ giành được đa số, khiến Úc có thể phải có một quốc hội treo.

 

 

Cuộc nội chiến tàn khốc ở Myanmar

Năm ngoái, chính quyền quân sự Myanmar đã phải hứng chịu nhiều thất bại đáng xấu hổ trong cuộc nội chiến kéo dài từ năm 2021. Các nhóm nổi dậy đã chiếm được nhiều vùng lãnh thổ, đặc biệt là ở khu vực biên giới phía tây. Hồi tháng 12, lực lượng nổi dậy Quân đội Arakan (AA) đã chiếm được tiền đồn cuối cùng của quân đội tại biên giới với Bangladesh ở bang Rakhine. Hiện tại ở Rakhine quân đội chỉ còn kiểm soát thủ phủ Sittwe và một số thị trấn lân cận, bao gồm cảng Kyaukphyu — một đầu mối quan trọng cho vận chuyển dầu khí từ Ấn Độ Dương. Nếu những nơi này thất thủ, AA sẽ tước đi nguồn thu lớn của chính quyền quân sự — và trở thành nhóm nổi dậy đầu tiên kiểm soát toàn bộ một bang.

 

Nhưng đà tiến của phe nổi dậy có lẽ sẽ chững lại. Chính quyền quân sự đang mở rộng việc sử dụng máy bay không người lái và không kích để ngăn chặn đà tiến của đối phương. Dù đang bị dàn trải trên nhiều mặt trận, quân đội vẫn đang đẩy mạnh việc bắt lính và cân nhắc một cuộc phản công. Cục diện của cuộc chiến có lẽ sẽ không xoay chuyển quá nhiều, và các bên sẽ tiếp tục chìm trong chiến tranh tiêu hao khốc liệt.