Không được chết lung tung (francais dans
commentaire)
Tháng 9 năm 1974, trên chuyến tàu liên vận Việt
Nam – Trung Quốc – Liên Xô, tôi đặt chân đến Bắc Kinh. Chúng tôi được dừng lại
vài ngày trước khi đi tiếp đến Matxcơva. Đối với người Việt Nam thời đó, đây là
một dịp hiếm hoi. Đám học sinh chúng tôi háo hức kéo nhau đi thăm Bắc Kinh.
Tôi vốn là dân Hà Nội nên biết rõ về Hà Nội.
Hà Nội lúc ấy cũng nghèo nàn, tiêu điều và đơn điệu, nhưng vẫn còn giữ lại chút
sắc mầu từ thời thuộc địa. Nhiều gia đình có thân nhân bên Pháp gửi quần áo, xe
đạp, xe máy Peugeot về, đẹp đến lóa mắt, đẹp dã man. Thêm vào đó, sinh viên từ
các nước XHCN khác thỉnh thoảng trở về cũng mang theo hàng hóa, làm cho phố phường
Hà Nội, tuy khốn khó, nhưng vẫn có một vài mảng màu tươi sáng.
Vậy mà khi đặt chân đến Bắc Kinh, tôi choáng
váng. Một bức tranh xám xịt. Trên đường phố, tôi chỉ thấy hai mầu quần áo: xanh
công nhân và nâu “cứt ngựa”. Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, tôi vẫn còn nhớ cái cảm
giác rùng mình vì sự xấu xí đơn điệu ấy. Người người mặc như nhau, mũ giống
nhau, đi cùng một loại xe đạp: xe Phượng Hoàng hoặc Vĩnh Cửu
thô kệch, dây phanh bằng sắt thay vì dây cáp,
trông cục mịch đến lố bịch.
Với con mắt của một kẻ chơi xe cổ, say mê
Peugeot, tôi thấy những chiếc xe đạp ấy khác biệt đến mức rùng rợn.
Trung Quốc lúc ấy chính là Bắc Hàn của hôm
nay: một xã hội tự cung tự cấp, một thứ cộng sản đồng loạt hóa đến tận cùng.
Nhà nước sản xuất hai loại vải, một loại xe đạp, và thế là cả dân tộc phải mặc
cùng một thứ, đi cùng một thứ. Trong đầu dân chúng chỉ có một khẩu hiệu duy nhất:
“Mao chủ tịch muôn năm.”
Một xã hội mà tất cả đều giống nhau từ ngoài
hình thức đến tận trong tư tưởng. Một xã hội tởm lợm, nơi con người bị bào mòn
để trở thành những bản sao của nhau.
Hơn 50
năm qua, thế giới đã đổi thay. Cái cảnh đồng phục từ đầu đến chân ấy khó có thể
lặp lại. Nhưng sự đồng phục trong tư duy thì vẫn tồn tại nguyên vẹn – và oái
oăm thay, lại đang sống khỏe ở Việt Nam. Thế mới đau!
Các bạn không tin ư? Hãy nhìn vụ Trấn Thành.
Tôi không biết Trấn Thành là ai, cũng chẳng rõ nghệ sỹ đàn bầu vừa qua đời kia
là người thế nào. Nhưng việc một nghệ sĩ rơi lệ trước cái chết của một đồng
nghiệp, theo văn hóa ta “nghĩa tử là nghĩa tận”, vốn là điều tuyệt đối bình thường.
Ấy thế mà mạng xã hội và truyền thông đồng loạt chửi rủa, ném đá. Cả một dân tộc
bị bắt phải cùng một lúc cười hoặc khóc, cùng một nhịp tim, cùng một thái độ. Đấy
chẳng phải là triệu chứng của một xã hội bệnh hoạn hay sao?
Người Đức thời Hitler, người Bắc Hàn hôm nay
– và người Việt Nam chúng ta, chỉ khác nhau về mức độ, còn căn bệnh thì vẫn thế:
không ai suy nghĩ khác, chỉ biết đi theo một lối mòn đã được vạch sẵn. Ai vạch
ra? Để làm gì? Câu hỏi này xin dành cho mỗi người tự trả lời.
Thực chất, nguyên nhân vụ Trấn Thành chẳng có
gì khác ngoài chuyện “chết không đúng lúc”. Đáng ra phải trách ông chết. Mà nếu
phải trách một cái chết, thì còn có cái chết khác, trớ trêu và nặng nề hơn nhiều.
.
HÌNH :
.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=4284996068489512&set=pcb.4284996371822815
.
https://www.facebook.com/photo?fbid=4284996085156177&set=pcb.4284996371822815
.
https://www.facebook.com/photo?fbid=4284996248489494&set=pcb.4284996371822815
.
https://www.facebook.com/photo?fbid=4284996278489491&set=pcb.4284996371822815
.
https://www.facebook.com/photo?fbid=4284996138489505&set=pcb.4284996371822815
.
.
Mourir
en désordre: strictement interdit
En septembre 1974, lors
du train international reliant le Vietnam – la Chine – l’Union soviétique, j’ai
posé le pied à Pékin. Nous y avons fait escale quelques jours avant de
poursuivre vers Moscou. Pour un Vietnamien de l’époque, c’était une occasion rare.
Nous, simples lycéens, nous nous sommes précipités, impatients, pour visiter
Pékin.
Je suis Hanoïen, je
connaisse donc bien ma ville. Hanoï à cette époque était aussi pauvre, morne et
monotone, mais elle conservait encore quelques touches de couleurs héritées de
la période coloniale. Beaucoup de familles recevaient de leurs proches en France
des vêtements, des bicyclettes, des motos Peugeot – d’une beauté éblouissante,
d’une beauté féroce. À cela s’ajoutaient les étudiants vietnamiens revenant de
temps à autre des pays socialistes, ramenant avec eux des marchandises, ce qui
donnait aux rues de Hanoï, malgré la misère, quelques éclats colorés.
Et pourtant, en arrivant
à Pékin, j’ai été saisi. Un tableau uniformément gris. Dans les rues, je ne
voyais que deux couleurs de vêtements : le bleu ouvrier et le brun “crottin de
cheval”. Plus d’un demi-siècle s’est écoulé, mais je garde encore ce frisson
devant cette laideur monotone. Tout le monde s’habillait pareil, portait les
mêmes casquettes, roulait sur le même type de vélo : la bicyclette Phoenix,
lourde, avec des freins en tige de fer au lieu de câbles, d’une rusticité
ridicule.
Avec mes yeux de
collectionneur d’anciens velo, passionné de Peugeot, je trouvais ces vélos
d’une différence effrayante.
La Chine d’alors, c’est
la Corée du Nord d’aujourd’hui : une société d’autarcie, un communisme de masse
poussé à l’extrême. L’État produisait deux sortes de tissus, un seul modèle de
vélo, et toute la nation devait porter la même chose, rouler sur la même chose.
Dans la tête des gens ne résonnait qu’un seul slogan : « Vive le président Mao.
»
Une société où tout le
monde se ressemblait, de l’apparence extérieure jusqu’aux pensées les plus
intimes. Une société répugnante, où l’individu était rongé jusqu’à devenir une
copie des autres.
Plus de cinquante ans
ont passé, le monde a changé. La scène de l’uniforme de la tête aux pieds est
difficile à revoir. Mais l’uniformité dans la pensée, elle, demeure intacte –
et, ironie du sort, elle prospère encore au Vietnam. Voilà ce qui est douloureux
!
Vous n’y croyez pas ?
Regardez l’affaire Trấn Thành. Je ne sais pas qui est Trấn Thành, ni quel était
cet artiste de đàn bầu récemment décédé. Mais qu’un artiste verse des larmes
devant la mort d’un collègue – selon notre culture, « le trépassé a droit au
respect » – c’est quelque chose d’absolument normal. Et pourtant, réseaux
sociaux et médias, d’une seule voix, se sont acharnés, insultant et jetant des
pierres. Tout un peuple obligé de rire ou de pleurer au même moment, avec le
même battement de cœur, la même attitude. N’est-ce pas là le symptôme d’une
société malade ?
Les Allemands du temps
d’Hitler, les Nord-Coréens d’aujourd’hui – et nous, Vietnamiens –, nous ne
différons que par le degré ; la maladie reste la même : personne ne pense
autrement, tout le monde suit un chemin déjà tracé. Qui l’a tracé ? Dans quel
but ? À chacun de répondre.
En vérité, la cause de
l’affaire Trấn Thành n’est rien d’autre que « mourir au mauvais moment ». En
réalité, c’est le défunt qu’il faudrait blâmer. Et s’il faut reprocher une
mort, il y en une mort, bien plus ironique et lourde de sens.
.
Đang đợi bò đỏ vào còm :
“Xe Trung Quốc đẹp hơn
xe Pháp Quốc”.
No comments:
Post a Comment