Triệt
tiêu văn hóa Miền Nam sau năm 1975: Đốt sách, cầm tù trí thức, độc chiếm xuất bản
Nguyễn Hạnh - Luật
Khoa Tạp Chí
April 28
2023 10:47 PM
Những
thiệt hại không thể phục hồi, kéo lùi nền tri thức của đất nước.
Tại TP. Hồ
Chí Minh, không xa dinh Độc Lập, ngay cạnh nhà thờ Đức Bà, bên trong đường sách
Nguyễn Văn Bình, bạn sẽ tìm thấy những cuốn sách rất đắt tiền. Chúng đắt tiền
không phải do chúng dày dặn, đẹp đẽ, mà vì một lẽ khác, bởi đó là những cuốn
sách đã may mắn sống sót khỏi chảo lửa đốt sách điên cuồng tại miền Nam.
Năm 1977,
một cán bộ tại TP. Hồ Chí Minh khoe với báo chí quốc tế rằng khoảng 700 tấn
sách của miền Nam đã bị tịch thu và nghiền nát sau hai năm “giải phóng”. [1]
Trong cùng
năm, một cán bộ ở Huế cho biết hàng chục nghìn cuốn sách và tranh ảnh “lạc hậu”
về “tình yêu ủy mị” và “tìm kiếm niềm vui thể xác” đã bị đốt bỏ. [2]
Một cuốn
sách xuất bản vào năm 1976 của một nhà báo ngoại quốc đã kể lại chuyện một nhóm
học sinh, sinh viên ở Sài Gòn chủ động tổ chức đốt sách nhằm xóa bỏ “văn chương
né tránh hiện thực”. [3]
Linh mục
André Gelinas cho biết một số lượng lớn trong khoảng 80.000 cuốn sách của thư
viện Trung tâm Giáo dục Alexandre de Rhodes tại Sài Gòn đã bị đốt bỏ theo chính
sách tiêu diệt “văn hóa tư sản”. [4]
Nhà báo
Richard Dudman, phóng viên kỳ cựu của báo St. Louis Post-Dispatch, cho rằng
chính quyền miền Bắc có lẽ đã không ngờ chiến thắng tại miền Nam lại đến nhanh
như vậy, và họ đã không chuẩn bị kế hoạch tiếp quản phù hợp. [5]
Một số
hành động hấp tấp trên quy mô lớn để lại di chứng đời đời. Trong đó, sự kiện đốt
sách đã mở đầu chiến dịch hủy diệt ngành xuất bản tư nhân đang phát triển ở miền
Nam với kỹ thuật xuất bản hiện đại. Đau khổ hơn là những người cầm bút cũng có
chung số phận với những cuốn sách.
Cho đến
nay, sau 48 năm, Việt Nam vẫn chưa lấy lại được khí thế sôi động của ngành xuất
bản tư nhân thời Việt Nam Cộng hòa.
Nền
xuất bản rực rỡ của miền Nam
Trước năm
1975, miền Nam có 44 tỉnh, thành từ tỉnh Quảng Trị đến tỉnh An Xuyên (địa phận
Cà Mau hiện nay) với Sài Gòn là thủ đô. Tổng dân số năm 1971 là khoảng 18,7 triệu
người. [6]
Vào năm
1974, ông Lê Bá Kông, Chủ tịch Hội Các Nhà in và Xuất bản thời Việt Nam Cộng
hòa cho biết miền Nam có khoảng 180 nhà xuất bản lớn nhỏ. [7] Trong khi đó, miền
Bắc chỉ có 21 nhà xuất bản. [8]
Từ năm
1954 cho đến giữa năm 1972, trung bình mỗi năm miền Nam xuất bản hơn một nghìn
tựa sách, tổng cộng 21.279 tựa sách đã được xuất bản. Một số tác giả dẫn số liệu
năm 1972 của Ủy hội Quốc gia UNESCO Việt Nam thì có khoảng ba nghìn đầu sách được
cấp phép xuất bản hàng năm. [9]
Năm 1963,
Đoàn Thêm cho biết chỉ trong ba năm (từ 1961 đến 1963) đã thấy 2.624 nhan đề
sách, nhiều nhất là tiểu thuyết và thơ. Ông nhận định, sau năm 1954, văn nghệ
miền Nam đã sống động hơn rất nhiều, nhờ sự đóng góp của các nhà văn, nhà báo,
nghệ sĩ di cư từ miền Bắc. [10]
Trong ba
năm 1965, 1970 và 1973, miền Nam đã nhập về tổng cộng 96.392 tấn giấy. Giấy được
dùng để in nhiều ấn phẩm khác nhau, trong đó có sách. [11]
Năm 1974,
miền Nam có hơn 700 nhà in với 20 cơ sở có khả năng in một triệu cuốn sách mỗi
năm. Các nhà in này đã in hơn 86 triệu cuốn sách của miền Nam, trung bình mỗi
năm xuất bản khoảng 4,5 triệu cuốn sách. [12]
Ở Sài Gòn
mỗi ngày có khoảng 3.000 cuốn sách được bán ra. Số nhà sách ở miền Nam là 2.500
cửa hàng, đa số tập trung tại Sài Gòn, chưa tính đến các nhà cho thuê sách.
[13] Những nhà xuất bản, nhà in, hiệu sách ở miền Nam này dù khác nhau như thế
nào nhưng đều có chung một ngày khai tử là ngày 30/4/1975.
Đốt
sách trước năm 1975, chuyển sách ngoài Bắc vào
Năm 1977,
báo London Telegraph cho biết chính quyền đã chuyển hàng trăm tấn sách “hợp
pháp” của miền Bắc vào miền Nam. [14]
Báo chí
nhà nước cũng xác nhận “hàng trăm triệu bản sách” của miền Bắc đã được chuyển
vào miền Nam ngay sau tháng 4/1975 để “phục vụ cho công tác tuyên truyền, giáo
dục, xây dựng tư tưởng, tình cảm mới - xã hội chủ nghĩa”. [15]
Điều nghịch
lý là những cán bộ miền Bắc tại Sài Gòn đã không mặn mà với những cuốn sách từ
miền Bắc, mà họ thích đọc và giữ lại những cuốn sách bị cấm ở miền Nam.
Theo Nguyễn
Vy Khanh, ngay sau khi tiếp quản miền Nam, chính quyền quân quản đã ra chỉ thị
cấm lưu hành và tàng trữ tất cả sách, báo trước ngày 30/4/1975. [16] Chỉ trong
một tuần, số sách tịch thu được tại một quận của Sài Gòn là 482.460 cuốn, ba tấn
báo chí. Một nhà sách ở Nha Trang phải nộp 35.530 cuốn sách. [17]
Năm 1976,
Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: “Việc xây dựng nền
Văn Hóa mới được tiến hành trong cuộc đấu tranh quét sạch những tàn dư mà Mỹ đã
gieo rắc ở miền Nam. Đó là thứ Văn Hóa nô dịch, lai căng, đồi trụy, cực kỳ phản
động […]” [18]
Đến tháng
1/1978, Bộ Văn hóa và Thông tin đã tổ chức “Hội nghị đấu tranh xóa bỏ tàn dư
văn-hóa thực dân mới” tại TP. Hồ Chí Minh. Hai tháng sau hội nghị, chính quyền
TP. HCM đã mở chiến dịch hủy diệt sách lần thứ nhì. Lần này, chính quyền trung
ương cho rằng việc tiêu hủy sách trước đó vẫn chưa được thực hiện một cách triệt
để nên lần này phải hủy diệt tất cả các cuốn sách từ tiểu thuyết, thơ văn đến
chính trị, kinh tế, luật, chỉ cho phép giữ lại các sách về khoa học tự nhiên.
[19]
Đến năm
1981, chính quyền trung ương đã công bố danh sách 122 tác giả có toàn bộ tác phẩm
bị cấm lưu hành. Trong chiến dịch vào tháng 6/1981, chính quyền cho biết đã tịch
thu khoảng 3 triệu ấn phẩm, trong đó tại Sài Gòn có khoảng 60 tấn sách, hàng chục
nghìn cuộn băng nhạc, tranh ảnh và hơn 600 cuộn phim. [20]
Nhiều tác
giả cho biết chính quyền đã huy động thanh niên, thậm chí là trẻ em mang băng đỏ
vào nhà của người dân để lục soát, tịch thu các thể loại sách vở, báo chí, băng
đĩa. Có người kể rằng một chủ tiệm cho thuê sách cạnh nhà thờ Ba Chuông (Quận
3, TP. Hồ Chí Minh) đã cho nổ một quả lựu đạn khi các em nhỏ đeo băng đỏ xông
vào nhà để tịch thu sách. [21]
Việc đốt
sách không chỉ hủy hoại nền xuất bản, tài sản của người dân, mà còn là hủy hoại
nền tảng tri thức được gây dựng hơn 20 năm ở miền Nam trên nhiều lĩnh vực.
Nguyễn Văn
Lục cho rằng chính quyền đã đốt sạch các sách của miền Nam mà không phân biệt
thể loại, nội dung, chính trị hay không chính trị, kể cả những sách thiếu nhi
có tính chất giáo dục cao cũng bị đốt bỏ. Chính quyền đã nhắm vào quan điểm,
thái độ chính trị của tác giả hơn là nội dung của những cuốn sách. [22]
Mãi đến
năm 1985, chính quyền vẫn còn lo sợ về các loại sách, báo cũ của miền Nam, mặc
dù vào lúc này, nhiều nhà văn, nhà thơ miền Nam vẫn còn bị giam giữ trong các
trại cải tạo trên khắp đất nước. [23]
Đẩy
người trí thức vào tình thế quẫn bách, vong mạng
Sự sụp đổ
ngành xuất bản tư nhân ở miền Nam đã phủ một bóng đêm u ám, nặng nề lên các văn
nghệ sĩ miền Nam. Việc bị cấm sáng tác, xuất bản sách đã sớm đẩy các tác giả
vào hoàn cảnh khó khăn, túng quẫn.
Nguyễn Hiến
Lê từng
nói rằng sau ngày 30/4/1975 ông và nhiều tác giả khác tại miền Nam sống
cũng như chết trước sự thù hận, phân biệt đối xử của chính quyền mới. Bên cạnh
sự bức bối trong việc sáng tác, họ hồi hộp chờ đợi không biết ngày nào chính
quyền đến gõ cửa nhà. [24]
Tháng
4/1976, ngay trước cuộc bầu cử thống nhất hai miền Việt Nam, các nhà văn của
phe chiến thắng như Vũ Hạnh, Sơn Nam đã liên tục đăng bài phỉ báng, kết tội các
nhà văn miền Nam trên các mặt báo. Chính quyền đã lập ra một danh
sách bắt giữ 44 nhà văn, nhà thơ, nhà báo miền Nam. [25]
Trong hai
tuần đầu tháng 4/1976, chính quyền vây
bắt khoảng 70 văn nghệ sĩ với tội danh “văn nghệ sĩ chống cộng [của] chế độ
cũ”. [26]
Hàng loạt
các nhà văn đã bị bắt như Vũ
Hoàng Chương (5 tháng tù), Nguyễn
Mạnh Côn (3 năm), Nhã
Ca (2 năm), Trần
Dạ Từ (12 năm), Mai
Thảo (kịp trốn thoát), Duyên
Anh (gần 6 năm), Dương
Nghiễm Mậu (1 năm), Doãn
Quốc Sĩ (5 năm), Nguyễn
Sĩ Tế (11 năm), Thanh
Thương Hoàng (8 năm), v.v. [27] [28] [29] [30] [31] [32] [33] [34] [35]
[36]
Một số nhà
văn, nhà thơ khác có lẽ cũng đã bị bắt trước hay trong cùng khoảng thời gian
này như Phạm
Thành Tài (8 năm tù), Trần
Tuấn Kiệt (10 năm), Lê
Xuyên, v.v. Một năm sau, chính quyền bắt thêm các nhà văn khác như Hồ
Hữu Tường (2 năm tù giam), Hoàng
Hải Thủy (bị bắt hai lần, 8 năm), v.v. [37] [38] [39] [40] [41]
Những nhà
văn, nhà thơ đã chết dưới điều kiện khắc nghiệt của trại cải tạo được biết đến
là Vũ Hoàng Chương (qua đời tháng 9/1976), Ngọc
Thứ Lang (1979), Nguyễn Mạnh Côn (tháng 6/1979), Hồ Hữu Tường (tháng
6/1980), Dương
Hùng Cường (1987), Hiếu
Chân (1986), v.v. [42] [43] [44]
Số
phận của các nhà văn quân đội miền Nam
Một tháng
sau ngày 30/4/1975, theo lệnh của Ủy ban Quân quản Sài Gòn - Gia Định, đã có
hơn 44.000 cựu quân nhân, nhân viên và quan chức chế độ cũ ra
trình diện chế độ mới. [45]
Trong số
những quân nhân này có những văn nghệ sĩ thuộc quân đội Việt Nam Cộng hòa,
trong đó có một số là sĩ quan của Cục Tâm lý chiến, một cơ quan thuộc Tổng cục
Chiến tranh Chính trị, Quân lực Việt Nam Cộng hòa.
Những văn
nghệ sĩ của quân đội Việt Nam Cộng hòa có các sáng tác với xu hướng đa dạng,
đương nhiên có cả những sáng tác được cho là chống cộng sản và các sáng tác
theo rung cảm cá nhân của họ.
Nhà văn
Nguyên Ngọc gần đây đã nhận
xét về văn chương của quân nhân Việt Nam Cộng hòa: “Còn văn học miền Nam
thì khác, họ viết thật về chiến tranh, về tâm trạng con người sống trong chiến
tranh. Văn học miền Nam được đứng ngoài chính trị.” [46]
Tuy nhiên,
sau 30/4/1975, những văn nghệ sĩ là quân nhân thường phải chịu những bản án tù
rất nặng nề.
Những nhà
thơ là quân nhân miền Nam bị bắt giữ ngay sau 30/4/1975 được biết đến là Thanh Tâm
Tuyền (cấp bậc đại úy, nhà báo của Tập san Quốc phòng, 7 năm tù), Phan
Lạc Phúc (trung tá, biên tập viên của Tập san Quốc phòng, 10 năm), Cung
Trầm Tưởng (trung tá Không quân, 10 năm), Hoàng
Anh Tuấn (2 năm, nhờ Pháp can thiệp), v.v. [47] [48] [49] [50]
Trong đó,
nhà thơ Tô
Thùy Yên, thiếu tá, trưởng phòng Văn nghệ của Cục Tâm lý chiến thuộc Tổng cục
Chiến tranh Chính trị, đã bị giam giữ ba lần với tổng cộng 13 năm tù giam. [51]
Một số các
nhà văn như Văn
Quang (trung tá quản đốc Đài phát thanh Quân đội, 12 năm tù giam), Thế
Uyên (trung úy, 3 năm), Phan
Nhật Nam (đại úy Sư đoàn Nhảy dù, 14 năm), Thảo
Trường (thiếu tá ngành chiến tranh chính trị thuộc Cục An ninh Quân đội, 17
năm), v.v. [52] [53] [54] [55]
Ông Đỗ Văn
Phúc, quân nhân thuộc ngành chiến tranh chính trị, cựu tù cải tạo, cho
biết sau năm 1975 những sĩ quan ngành chiến tranh chính trị là những người
bị chính quyền cộng sản cầm tù lâu nhất rồi đến an ninh, tình báo, v.v. cùng với
các yếu tố đi kèm khác như là người Công giáo, di cư từ miền Bắc, thuộc đảng
Dân chủ của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, v.v. [56]
Sau khi ra
tù, những nhà văn, nhà thơ dù thuộc hay không thuộc quân đội đều không được
phép sáng tác. Nếu muốn sống ở quê hương, cuộc sống của họ phải cắt đứt vĩnh viễn
khỏi văn chương. Hầu hết các văn nghệ sĩ sau khi được trả tự do đã ra nước
ngoài tị nạn.
Những
nhà văn Việt Cộng nằm vùng
Sau năm
1975, một số ít nhà văn miền Nam vẫn tiếp tục được chính quyền mới cho phép
sáng tác.
Những người
này là các cán bộ cách mạng “nằm vùng”, đã sáng tác công khai ở Sài Gòn trước
năm 1975. Trong đó, nổi bật có nhà văn Vũ
Hạnh là cán bộ văn hóa Khu ủy Sài Gòn - Gia Định, trước năm 1975 đã viết
cho tờ Tin Văn, Bách Khoa, Mai, v.v. [57] Hay Huỳnh
Bá Thành, còn gọi là họa sĩ Ớt, là nhân viên tình báo, trước năm 1975 đã
sáng tác cho tờ Điện Tín, Tin Sáng, Bút Thần, v.v. [58]
Bên cạnh
đó là các nhà văn thân Việt Cộng như Sơn
Nam, Lữ
Phương, Thẩm
Thệ Hà, Tô
Nguyệt Đình, Cung
Văn, Ngụy
Ngữ, v.v. Những người này sau năm 1975 đã tham gia vào các cơ quan văn hóa,
nghệ thuật của chính quyền. [59] [60] [61] [62] [63] [64]
Những nhà
văn này không chỉ sáng tác tự do trước năm 1975 mà còn thành lập các nhà xuất bản,
phát hành các tạp chí. Các sáng tác của họ có xu hướng thân cách mạng, chỉ
trích chính quyền miền Nam, kêu gọi hòa bình thống nhất.
Một số tác
phẩm của họ bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa kiểm duyệt, gây khó khăn. Tuy
nhiên, việc kiểm duyệt của chính quyền miền Nam không phân biệt, kỳ thị vào tác
giả mà tập trung vào tác phẩm, kể cả văn nghệ sĩ là quân nhân Việt Nam Cộng hòa
vẫn có tác phẩm bị kiểm duyệt.
Ở một mức
độ nhất định, chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã tôn trọng quyền tự do báo chí, tự
do sáng tác, không có sự phân biệt, kỳ thị tác giả, cho phép tất cả các xu hướng
sáng tác. Điều này tạo điều kiện thuận lợi và tương đối an toàn cho các văn nghệ
sĩ nói trên hoạt động.
Tuy nhiên,
sau năm 1975, chính quyền cách mạng đã không làm điều tương tự với các nhà văn
khác của miền Nam. Trái lại, một số nhà văn miền Nam còn bị chính quyền mới áp
bức cho đến chết, hoặc phải bỏ đất nước ra đi.
Nhà
nước chiếm nhà in
Từ 700 nhà
in vào năm 1974, sau 30/4/1975, số nhà in lớn nhỏ chỉ tính riêng ở Sài Gòn đến
kê khai với nhà nước là 932. [65] Nhà nước đã chiếm dụng ngay lập tức những nhà
in này, rồi tịch thu, tiến tới quốc hữu hóa tất cả các nhà in ở miền Nam.
Ngay sau
30/4/1975, chính quyền mới đã chiếm kho giấy, dùng các nhà in để in hàng loạt
các ấn phẩm như 300.000 tờ báo đầu tiên của báo Sài Gòn Giải Phóng, in màu hai
triệu tấm ảnh chân dung Hồ Chí Minh, in 7 triệu cuốn sách giáo khoa của miền Bắc
chỉ trong 45 ngày, v.v. [66]
Hai năm
sau, số giấy trong kho ở miền Nam đã hết sạch, chính quyền thất bại trong việc
nhập giấy từ nước ngoài. Việt Nam tập trung vào tự sản xuất giấy. [67]
Tuy nhiên,
nhiều sản phẩm xuất bản trong những năm 1980, 1990 dùng những loại giấy xấu hơn
rất nhiều so với giấy in trước đó của miền Nam.
Những nhà
in lớn được gộp lại thành các xí nghiệp công ty hợp doanh in từ số 1 đến số 7.
Ví dụ như Xí nghiệp in số 1 gồm các nhà in mà nhà nước tịch thu như nhà in Tòng
Bá, các cơ sở in Nam Đường, Huê Dương Ly Ky, Lương Hữu, Tân Đại Minh. Xí nghiệp
in số 4 từ các nhà in đã tịch thu bao gồm Văn Hữu, Thanh niên, Trí Thức mới,
Văn hóa Mỹ thuật. Các hộ in nhỏ khác được tập hợp lại rồi chia thành các xí
nghiệp in tập thể từ số 1 đến số 10. [68]
Các máy
móc in ấn hiện đại nhất trên cả nước khi đó tập trung tại Sài Gòn đã được chính
quyền chuyển về Hà Nội và các tỉnh, thành khác. [69]
Sau
30/4/1975, ngành in trên cả nước đã bị nhà nước độc quyền kinh doanh, hoàn toàn
kiểm soát. Không có in ấn tư nhân thì cũng không có xuất bản tư nhân.
Xuất
bản tư nhân tuyệt chủng
Người dân
miền Nam trước năm 1975 là những người sau cùng còn nhìn thấy, trải nghiệm việc
xuất bản tư nhân trên đất nước Việt Nam.
Sau năm
1975, 180 nhà xuất bản, hầu hết là nhà xuất bản tư nhân của miền Nam đã bị
chính quyền mới giải thể. Đến năm 1985, tổng số nhà xuất bản trên cả nước là
40. [70]
Theo Nhà
xuất bản Chính trị Quốc gia - Sự thật, xuất bản tư nhân vẫn còn tồn tại sau năm
1954 ở miền Bắc, nhưng rất ít và hoạt động hạn chế, chủ yếu là các cơ sở in và
buôn sách có từ thời Pháp thuộc. Xuất bản phục vụ sự phát triển của văn hóa
cách mạng chiếm đa số. [71]
Về mặt luật
pháp, Sắc lệnh 003/SLT do Hồ Chí Minh ký năm 1957 vẫn thừa nhận xuất bản tư
nhân, và cá nhân cũng có thể tự xuất bản tác phẩm. [72]
Tuy nhiên,
xuất bản tư nhân ở miền Bắc có lẽ đã teo tóp dần và đi vào ngõ cụt dưới bàn tay
sắt của những người cộng sản. Điển hình như Nhà xuất bản Minh Đức đã xuất bản
các tác phẩm của nhóm Nhân văn giai phẩm, bao gồm các trí thức nổi tiếng bị cầm
tù, đàn áp vì chỉ trích nhà nước kiểm soát, chính trị hóa lĩnh vực văn hóa, nghệ
thuật. [73]
Từ năm
1959, việc xuất bản đã bị chính trị hóa hoàn toàn. Nội dung xuất bản phải theo
sát mục tiêu chính trị của đảng, xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và lật đổ
chính quyền miền Nam. [74]
Từ năm
1993, chính quyền chính thức quy
định rằng “nhà xuất bản là tổ chức thuộc cơ quan nhà nước, tổ chức
chính trị - xã hội”, nói cách khác, nhà xuất bản phải thuộc hệ thống của nhà nước.
Sau 30 năm, quy định này không có thay đổi nào đáng kể trong các lần sửa đổi luật
về xuất bản. [75]
Đến năm
2022, cả
nước chỉ có 57 nhà xuất bản. Chính quyền vẫn dùng các cơ quan của nhà
nước, tổ chức hội đoàn thuộc hệ thống của Mặt trận Tổ quốc để thành lập các nhà
xuất bản. Việc này nhằm kiểm soát chặt chẽ quy trình bổ nhiệm nhân sự, định hướng
hoạt động hay loại bỏ người đứng đầu các nhà xuất bản nếu không làm theo yêu cầu
của chính quyền. [76]
Một số nhà
xuất bản hiện nay có xu hướng trở thành một cơ quan kiểm duyệt đơn thuần. Những
nhà xuất bản này chịu trách nhiệm bán giấy phép xuất bản, kiểm duyệt tác phẩm của
các công ty làm sách.
Từ sau
ngày 30/4/1975, nền xuất bản tư nhân đã biến mất khỏi Việt Nam. Khí thế xuất bản
sôi nổi một thời của Việt Nam Cộng hòa vẫn chưa thể phục hồi. Nỗi sợ hãi của
chính quyền về xuất bản tư nhân đã tạo thành nhiều rào cản ngăn cấm người dân
thưởng thức những tác phẩm đa dạng, nhốt tư tưởng người viết vào trong những
chiếc lồng ý thức hệ và kéo lùi nền tri thức của cả đất nước.
VIDEO
: Thảm kịch thuyền nhân - Phần 1: Biển người giữa Biển Đông
https://www.youtube.com/watch?v=obOacvCwREQ&list=PLVZIZykpy4AdKpikBcE1rACE0f-iERpd8
Tình
thế chính trị của người dân miền Nam Việt Nam sau năm 1975
Một sự thật
lịch sử không thể bị lãng quên.
5
điều nhạy cảm người miền Bắc nên biết về miền Nam
Vì sao người
miền Nam rất nhạy cảm với một số diễn ngôn và cách hành xử từ miền Bắc?
Luật
Khoa tạp chí Trịnh Hữu Long
VIDEO
: Thảm
kịch thuyền nhân: 20 năm biển người giữa Biển Đông
Một trong những thảm kịch tị nạn dai dẳng nhất
trong lịch sử nhân loại.
------------------------------
Chú
thích
1. Vietnam
faces problems, prosperity or bankruptcy. (1977, November 10). St. Louis
Post-Dispatch/ Newspapers. https://www.newspapers.com/image/620956341/?terms=Vietnam&match=1
2. Xem [1].
3. Vietnam
revisited: The reunions of former friends after Saigon finally falls.
(1976, May 1). The Ithaca Journal/ Newspapers. https://www.newspapers.com/image/255219079/
4. Life
in the New Vietnam. (1977, March 17). The New York Review/ Newspapers. https://www.nybooks.com/articles/1977/03/17/life-in-the-new-vietnam/
5. Xem [1].
6. Population
Redistribution in the Socialist Republic of Vietnam. (1987, March). Jstor. https://www.jstor.org/stable/1972120?seq=4
7. Kỹ
nghệ xuất bản sách tại Việt Nam Cộng hòa. (1974, November 30). HCMUS. http://www.nsl.hcmus.edu.vn/greenstone/collect/tapsantv/index/assoc/HASH7268.dir/5.pdf
8. 70
năm hình thành và phát triển của ngành Xuất bản Việt Nam. (2022, September
27). Pháp Luật Và Xã Hội. https://web.archive.org/web/20230317053135/https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/70-nam-hinh-thanh-va-phat-trien-cua-nganh-xuat-ban-viet-nam-306444.html
9. THÁNG
TƯ NGHĨ VỀ SÁCH SÀI GÒN CŨ. (2021, April). Sông Thao/Web Archive. http://www.songthao.com/phiem-chu/thang-tu-nghi-ve-sach.htm
10. ‘Việc
Từng Ngày’ và tác phẩm Ðoàn Thêm. (2017, April 10). Người Việt/Web Archive.
https://www.nguoi-viet.com/van-hoc-nghe-thuat/t4-viec-tung-ngay-va-tac-pham-doan/
11. Xem [7].
12. Xem [7].
13. Xem [7].
14. The
new Vietnam: Communism and corruption co-exist. (n.d.). London Telegraph/
Newspapers. Retrieved September 10, 1977, from https://www.newspapers.com/image/481497071/?terms=books%2C%20south%20Vietnam%2C%20communism&match=1
15. Xem
[8].
16. Văn
Học Miền Nam Tự-Do 1954-1975 (Phần II). (2015, February 25). Tạp Chí Văn
Chương Da Màu. https://damau.org/35752/van-hoc-mien-nam-tu-do-1954-1975-phan-ii
17. Xem [16].
18. Sách
cũ miền nam 1954 -1975. (2013). Cái Đình. https://www.caidinh.com/trangluu/vanhocnghethuat/van/sachcumiennam.htm
19. Xem [16].
20. Xem [16].
21. https://vietluan.com.au/14843/nguyen-thuy-long-tu-loan-mat-nhung-den-hoi-ky-viet-tren-gac-but/.
(n.d.). Việt Luận. https://vietluan.com.au/14843/nguyen-thuy-long-tu-loan-mat-nhung-den-hoi-ky-viet-tren-gac-but/
22. Xem [18].
23. Xem [22].
24. MAI
THẢO - Mấy tháng cuối cùng với Vũ Hoàng Chương. (2016, March 13). Du Tử Lê.
https://web.archive.org/web/20220818112358/https://www.dutule.com/a7338/mai-thao-may-thang-cuoi-cung-voi-vu-hoang-chuong
25. Xem [24].
26. Xem [24].
27. Xem [24].
28. Nguyễn
Mạnh Côn, nhà văn can đảm chọn cái chết trong tù. (2018, November 18). Văn
Việt/ Web Archive. https://web.archive.org/web/20190413052533/http://vanviet.info/tu-lieu/nguyen-manh-cn-nh-van-can-dam-chon-ci-chet-trong-t/
29. Nhã
Ca. (n.d.). Tủ Sách Trẻ. https://tusachtre.com/team/nha-ca/
30. Nhà
Thơ Bước Ra Từ Nhà Tù. (2018, November 16). Việt Báo/ Web Archive. https://web.archive.org/web/20230321034429/https://vietbao.com/a287641/nha-tho-buoc-ra-tu-nha-tu
31. Xem [24]
32. VĂN
HỌC MIỀN NAM 54-75 (118): Duyên Anh, anh là ai? (2015, July 8). Văn Việt/
Web Archive. https://web.archive.org/web/20230321034604/https://vanviet.info/van-hoc-mien-nam/duyn-anh-anh-l-ai/
33. Dương
Nghiễm Mậu Qua Cầu, Dương Nghiễm Mậu Còn Đó. (2017, February 22). Việt Báo.
https://vietbao.com/a264361/duong-nghiem-mau-qua-cau-duong-nghiem-mau-con-do
34. Giáo
Sư Doãn Quốc Sỹ được chúc thọ 100 tuổi và trang trọng vinh danh. (2022,
December 10). Người Việt. https://www.nguoi-viet.com/little-saigon/giao-su-doan-quoc-sy-duoc-chuc-tho-100-tuoi-va-trang-trong-vinh-danh/
35. Văn
học miền Nam 54-75 (562): Nguyễn Sỹ Tế (kỳ 1). (2019, May 19). Văn Việt. https://vanviet.info/van-hoc-mien-nam/van-hoc-mien-nam-54-75-562-nguyen-sy-te-ky-1/
36. Ký
Giả Thanh Thương Hoàng Đặt Chân Vào Hoa Kỳ. (1999, May 18). Thanh Thương
Hoàng. https://www.thanhthuonghoang.com/
37. Một
bài thơ cũ: Nhà thơ Phạm Thành Tài. (2022, September 13). Người Việt. https://www.nguoi-viet.com/vuon-tho-nguoi-viet/mot-bai-tho-cu-nha-tho-pham-thanh-tai/
38. Tưởng
nhớ nhà thơ Nam Kỳ Lục Tỉnh Trần Tuấn Kiệt. (2019, October 14). Văn Việt. https://vanviet.info/van/tuong-nho-nh-tho-nam-ky-luc-tinh-tran-tuan-kiet/
39. Nhà
văn Lê Xuyên – Người muôn năm cũ. (2018, December 17). Dòng Sông Cũ. https://dongsongcu.wordpress.com/2018/12/17/nha-van-le-xuyen-nguoi-muon-nam-cu/
40. Hồ
Hữu Tường: Những ngày cuối đời. (2009, May 28). Tạp Chí Văn Chương Da Màu. https://damau.org/6432/ho-huu-tuong-nhung-ngay-cuoi-doi
41. Bố
già và bản dịch để đời của Ngọc Thứ Lang. (2022, March 10). Sài Gòn Nhỏ. https://saigonnhonews.com/van-hoa-van-nghe/cao-thom-lan-gio/bo-gia-va-ban-dich-de-doi-cua-ngoc-thu-lang/
42. Xem [41].
43. Dương
Hùng Cường: Người viết văn hài sinh nghề tử nghiệp. (2006). Tản Mạn Văn
Chương. https://web.archive.org/web/20230323034924/https://tanmanvanchuongthephong.blogspot.com/2015/11/duong-hung-cuong-nguoi-viet-van-hai.html
44. Nhớ
nơi kỳ ngộ : Hiếu Chân + Nguyễn Quý Hùng / Lãng Nhân. (2013). Tản Mạn Văn
Chương. http://tanmanvanchuongthephong.blogspot.com/2013/09/nho-noi-ky-ngo-hieu-chan-nguyen-quy.html
45. Trại
cải tạo sau 30-4-1975: Lục lại một báo cáo của Ân xá Quốc tế năm 1981.
(2017, June 23). Luật Khoa. https://www.luatkhoa.com/2017/06/trai-cai-tao-sau-30-4-1975-luc-lai-mot-bao-cao-cua-xa-quoc-te-nam-1981/
46. Nhà
văn Nguyên Ngọc: Văn chương về đề tài chiến tranh - trí nhớ của ngôn từ và sự độc
đoán của văn học sử thi. (2023, March 19). Nguyen Hong Anh/ Facebook. https://www.facebook.com/photo/?fbid=1900952090256905&set=a.1882035698815211
47. Thanh
Tâm Tuyền. (n.d.). Gio-O. http://www.gio-o.com/BB/ThanhTamTuyen.html
48. TƯỞNG
NIỆM NHÀ VĂN PHAN LẠC PHÚC TỨC KÝ GIẢ LÔ-RĂNG (1928-2016). (2016). Hội Ái Hữu
Petrus Trương Vĩnh Ký Úc Châu. https://petruskyaus.net/tuong-niem-nha-van-phan-lac-phuc/
49. Nhà
thơ Cung Trầm Tưởng, tác giả ‘Mùa Thu Paris,’ qua đời ở tuổi 90. (2022,
October 9). Người Việt. https://www.nguoi-viet.com/little-saigon/nha-tho-cung-tram-tuong-tac-gia-mua-thu-paris-qua-doi-o-tuoi-90/
50. Tưởng
Nhớ Nhà Thơ Hoàng Anh Tuấn. (2016, September). Người Việt. https://www.nguoi-viet.com/tuong-nho/tuong-nho-nha-tho-hoang-anh-tuan/
51. Nhà
Thơ Tô Thùy Yên Từ Trần. (2019, May 22). Văn Việt. https://vietbao.com/a294406/nha-tho-to-thuy-yen-tu-tran
52. Tưởng
Niệm Nhà Văn Văn Quang (1933-2022). (22 C.E., March 15). Văn Việt. https://vietbao.com/a311465/tuong-niem-
53. Thế
Uyên. (n.d.). Viet Messenger. https://vietmessenger.com/books/?author=the%20uyen
54. Phan
Nhật Nam và những chấn thương không chảy máu. (2018, July 30). VOA. https://www.voatiengviet.com/a/phan-nhat-nam-mua-he-do-lua-ngo-the-vinh/4505848.html
55. Nhà
Văn Thảo Trường Từ Trần. (2010, August). Du Tử Lê. https://www.dutule.com/a2709/nha-van-thao-truong-tu-tran
56. Ngành
Chiến Tranh Chính Trị QL/VNCH. (2017, July). Bebeliem/ Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=7R30Cixqf_Q&t=3101s
57. Vũ
Hạnh – bút màu giữa lòng Sài Gòn. (2018). Văn Chương Việt. https://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=24026
58. Họa
sỹ Ớt. (2012). Văn Nghệ Đà Nẵng. https://vannghedanang.org.vn/my-thuat-hoa-sy-ot-4845.html
59. Sơn
Nam - Nhà Nam bộ học. (2011, July). Nhân Dân. https://nhandan.vn/son-nam-nha-nam-bo-hoc-post549030.html
60. Vũ
Hạnh, Chim Cút Hoạt Đầu Văn Nghệ. (2009). Chính Nghĩa. https://web.archive.org/web/20230323040817/https://www.chinhnghia.com/vu-hanh-chim-cut-hhoat-dau-van-nghe.asp
61. Thẩm
Thệ Hà nhìn từ lĩnh vực nghiên cứu, phê bình văn học. (2017). Khoa Văn Học,
Trường ĐH Khoa Học Xã Hội Và Nhân Văn, ĐHQG-HCM. https://web.archive.org/web/20210303013935/http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/nghien-cuu/v%C4%83n-h%E1%BB%8Dc-vi%E1%BB%87t-nam/6461-th%E1%BA%A9m-th%E1%BB%87-h%C3%A0-nh%C3%ACn-t%E1%BB%AB-l%C4%A9nh-v%E1%BB%B1c-nghi%C3%AAn-c%E1%BB%A9u,-ph%C3%AA-b%C3%ACnh-v%C4%83n-h%E1%BB%8Dc.html
62. Danh
nhân văn hóa Bà Rịa-Vũng Tàu: Nhà văn, nhà báo yêu nước Tô Nguyệt Đình.
(2019). Báo Bà Rịa - Vũng Tàu. https://web.archive.org/web/20211231104111/https://baobariavungtau.com.vn/xa-hoi/201911/danh-nhan-van-hoa-ba-ria-vung-tau-nha-van-nha-bao-yeu-nuoc-to-nguyet-dinh-881544/index.htm
63. Cung
Văn, nhà báo chịu chơi. . . (2015). Quảng Nam Online. https://web.archive.org/web/20201128024439/http://baoquangnam.vn/tac-gia-tac-pham/cung-van-nha-bao-chiu-choi-34068.html
64. Nhà
biên kịch Ngụy Ngữ qua đời. (2022, September). https://vnexpress.net/nha-bien-kich-nguy-ngu-qua-doi-4509450.html
65. Lịch
sử ngành In ở Thành phố Hồ Chí Minh (phần 4). (n.d.). Hiệp Hội Ngành in
HCM/ in Minh Quân. https://inminhquan.com/tim-hiểu-nganh-in-ở-thanh-phố-hồ-chi-minh-phần-4/
66. Xem [62].
67. Xem [62].
68. Xem [62].
69. Xem [62].
70. Xem
[8]
71. Quá
trình ra đời và phát triển của nền xuất bản cách mạng Việt Nam (P3: Thời kỳ
1954-1975). (2012). Nhà Xuất Bản Chính Trị Quốc Gia Sự Thật. https://web.archive.org/web/20230320065859/https%3A%2F%2Fwww.nxbctqg.org.vn%2Fqua-trinh-ra-i-va-phat-trin-ca-nn-xut-bn-cach-mng-vit-nam-p3-thi-k-1954-1975.html
72. Sắc
luật số 003-Slt ngày 18 tháng 6 năm 1957 quy định về chế độ xuất bản.
(1957). Thư Viện Pháp Luật. https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Van-hoa-Xa-hoi/Sac-luat-003-SLT-quyen-tu-do-xuat-ban-36810.aspx
73. Xem [68].
74. Xem [68].
75. Luật
Xuất bản năm 1993. (1993, July). Thư Viện Pháp Luật. https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Quyen-dan-su/Luat-Xuat-ban-1993-22-L-CTN-38479.aspx
76. Những
đóng góp quan trọng của hoạt động xuất bản, in và phát hành sách Việt Nam.
(2022, October). Đảng Bộ Thành Phố Hồ Chí Minh. https://web.archive.org/web/20230321041824/https://www.hcmcpv.org.vn/tin-tuc/nhung-dong-gop-quan-trong-cua-hoat-dong-xuat-ban-in-va-phat-hanh-sach-viet-nam-1491899932
No comments:
Post a Comment