Vì sao đài báo
VN hay lo lắng 'dân Anh, Mỹ, EU đói khổ'?
BBC News Tiếng Việt
20 tháng
12 năm 2023
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/crg074el8edo
Một
bài của VTV.vn trích nguồn châu Âu chạy tựa rằng 38% người dân châu
lục này “không được ăn ba bữa một ngày” đang gây bão trên mạng xã hội
tiếng Việt.
Tựa
đề bài gốc ‘Precarious finances: 38% of Europeans no longer eat three meals
a day’ trên trang Euronews hôm 26/11/2023, được trang tin của kênh truyền
hình nhà nước Việt Nam dịch nguyên văn thành bài của họ, “Tài chính bấp
bênh, 38% người châu Âu không được ăn ba bữa một ngày” (04/12/2023).
Đây không
phải là lần đầu tiên truyền thông nhà nước ở Việt Nam chạy tựa nói
về các vấn đề kinh tế khó khăn ở các quốc gia tư bản phát triển.
Hồi
tháng 7 vừa qua, trang SGGP trong mục Thế giới có bài “Nghèo đói
đang hiển hiện “miền đất hứa châu Âu”.
Đài VTV
hồi tháng 6, có bài trích trang tiếng Nga RT nói “Hàng triệu người ở Anh
đối mặt với nạn đói trong năm 2022”.
Mạng
xã hội Việt Nam có phản ứng khác nhau về chủ đề này.
Chẳng
hạn Facebooker Kinh Tước viết về bài của VTV:
“Hết Mỹ
đói, giờ lại đến lượt Châu Âu đứt bữa… tội thì thôi. Không đâu như ở ta dù xoá
đói giảm nghèo đã nâng lên tầm chiến lược; cận nghèo cũng có, hộ nghèo cũng có,
nghèo đa chiều cũng có lại còn có nghèo bền vững nữa cơ, nhưng nơi nơi ai ai
cũng được ngày 3 bữa “cơm có thịt”; cứ nhìn các em thiếu nhi vùng cao, vùng xa
thì rõ, xương cốt em nào em nấy cứ phát triển lồ lộ...”
Có người
thì đùa, “Chết rồi, em đang muốn giảm cân, ngày ăn hai bữa, sắp thành
người châu Âu rồi.”
Các thông
tin từ những báo thiên tả, phát ngôn, yêu sách của những tổ chức cứu
trợ (cung cấp thực phẩm miễn phí cho dân) ở Anh và EU đều không có
gì sai.
Họ luôn
lên tiếng yêu cầu các chính phủ, đảng chính trị phải tiếp tục cải
tổ tài chính, tăng chi tiêu cho trợ cấp xã hội.
Thậm chí
hồi 2022, TT Hoa Kỳ ông Joe Biden từng nêu cảnh báo về nguy cơ vấn đề
thiếu thực phẩm ở Hoa Kỳ.
Nhưng khi
truyền thông các quốc gia Nga, Trung Quốc, Việt Nam đăng lại về khủng
hoảng kinh tế-tài chính châu Âu thì phần nhiều lại không chú ý tới
bối cảnh của nó.
Ví dụ
phát biểu của ông Biden là nhắm tới hậu quả mà ông muốn người dân
Mỹ cần ý thức được khi Hoa Kỳ áp lệnh trừng phạt Nga vì cuộc xâm
lăng Ukraine.
Các phát
biểu tương tự có ý nghĩa giải thích chính sách, vận động dư luận
"hãy sẵn sàng quyết tâm chịu khổ" vì nền tự do và lên án
đối thủ, ở đây là Kremlin, mà ông Biden cho là phải chịu hoàn toàn
trách nhiệm về hành vi gây hấn.
Cùng
lúc, các nghiên cứu quốc tế cho thấy tuyên truyền của Nga chống lại
Hoa Kỳ và EU, Anh gồm cả thông tin sai lệch về kinh tế có tác động
lớn đến các nước châu Á.
Nhìn
chung, đài báo Nga do Kremlin kiểm soát luôn bác bỏ hậu quả của cấm
vận quốc tế Nga gánh chịu và vẽ ra bức tranh đen tối về kinh tế ở
EU, Anh “vì cắt đứt thương mại với Nga”.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/3a8b/live/13e92e10-9f21-11ee-b9a7-c91b9dfa91e5.jpg
Hội
bia Oktoberfest mở lại ở Bavaria, Đức sau thời gian phải đóng vì Covid
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/5c8f/live/341aafe0-9f23-11ee-b9a7-c91b9dfa91e5.jpg
Kinh
tế Đức không đạt tăng trưởng năm 2023 nhưng sẽ phục hồi vào năm 2024
Thực
tế phức tạp hơn thế
Trên thực
tế, khủng hoảng kinh tế-tài chính ở Phương Tây bị cho là do đại dịch
Covid (đến từ Trung Quốc) gây ra, cộng thêm cuộc chiến của Vladimir
Putin phát động ở Ukraine.
Về lý
thuyết, một số tác giả như George Friedman viết trên Geopolitical
Futures, còn cho là Hoa Kỳ cứ 80 năm lại chuyển chu kỳ, bước sang một
thời kỳ có mô hình kinh tế khác.
Cuộc
chiến của "đế quốc dầu khí" là Nga đánh Ukraine hóa ra lại
"xảy ra đúng lúc", được xem như cú hích để Phương Tây bỏ mô
hình cũ và thế giới sẽ chuyển nhanh sang nguồn năng lượng khác.
Quá
trình cắt hẳn nguồn năng lượng từ Nga mà kinh tế chỉ bị khó khăn
nhẹ đã xảy ra khá thành công trong vòng chưa đầy hai năm qua.
Ví dụ,
theo số liệu của Quốc
hội Anh, tính từ tháng 2/2022 đến tháng 1/2023, nhập khẩu khí
đốt, dầu và than từ Nga vào Anh giảm đi 100%, với trị giá nhập khẩu
cuối tháng 1/2023 bằng 0 bảng Anh.
EU cũng
thành công trong việc cắt 80% khí đốt nhập từ Nga ngay trong năm 2022,
và đến tháng 3/2023 thì “hoàn toàn hết phụ thuộc vào nguồn khí của
Nga”, theo sự thừa nhận của hãng tin Nga, TASS từ Berlin hôm 05/03/2023.
Tương tự,
lạm phát cao ở Anh và EU hiện nay là hậu quả tất yếu của việc các
chính phủ vay tiền để nuôi người dân và công nhân, viên chức không làm
gì trong gần hai năm đại dịch Covid.
Các tin
tích cực hoặc toàn cảnh về quá trình phục hồi kinh tế, tái tăng
trưởng, thoát gần hoàn toàn sự phụ thuộc vào nguồn dầu khí từ Nga
thì ít thấy được truyền thông các nước “khác hệ thống” với Hoa Kỳ,
EU và Anh Quốc nêu ra.
Tại Anh,
tới đầu tháng 12/2023, giá xăng dầu bán lẻ “đã giảm xuống mức thấp
nhất từ hai năm qua” (theo BBC
News).
Lạm phát
sau một năm khá cao, trên 11%, đã giảm xuống 3,9% vào tháng 11/2023. Số
người Việt Nam tìm cách trốn sang Anh vẫn tăng đều vì làm việc dễ
tích luỹ, gửi tiền về quê nhà, bất chấp nhiều rủi ro.
Tăng
trưởng kinh tế Anh nhìn chung đang yếu nhưng sẽ đạt số dương (1%) năm
2024, theo một dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Vẫn văn
bản này có bảng đồ họa mang tên World
Economic Growth Projections nêu dự báo kinh tế Hoa Kỳ đạt tăng
trưởng GDP 1,6% (2023) và 1,1% năm tới.
Khu vực
tiền euro đúng là gặp vấn đề trong năm nay, với tăng trưởng chỉ đạt
0,8% (Đức bị âm: -0,1%) nhưng sẽ phục hồi ở mức 1,4% năm 2024.
Các chỉ
số tương tự cho nhóm các nền kinh tế phát triển (advanced economy) cho
2024 khả quan hơn, đạt 2,4%.
https://ichef.bbci.co.uk/news/624/cpsprodpb/9a9b/live/3e005390-9f21-11ee-b9a7-c91b9dfa91e5.jpg
Lạm
phát ở một số nước Phương Tây tính tới tháng 11/2023
Ảnh
hưởng của tư duy XHCN kiểu cũ?
Riêng ở
Việt Nam, truyền thông chính thống còn mang nặng tư duy xã hội chủ
nghĩa kiểu cũ đang tiếp tục tạo ra hình ảnh rằng EU, Anh, Mỹ, Nhật -
các quốc gia cấp viện nhiều cho Việt Nam- gặp khủng hoảng nhất thời
và lâu dài vì các “mâu thuẫn nội tại”.
Cách
giảng dạy cũ vẫn ngỡ rằng "mâu thuẫn" sẽ dẫn tới sụp đổ
trong khi các thuyết kinh tế học mới, kể cả tân Marxist -như nhóm
Social Europe - tin là các xung đột nội tại tạo động lực cho xã hội
cải tổ, kinh tế và công nghệ có cơ hội sáng tạo nếu môi trường chung
được tự do.
Các văn
bản chính thống ở VN bởi vậy vẫn thường xuyên đăng các bài về khủng
hoảng "mang tính quy luật" của các nền kinh tế dân chủ tư
sản.
Thậm chí
các tiến bộ công nghệ cũng được cho là đang khiến khủng hoảng này
thêm trầm trọng, như bài “Tự động hóa, trí tuệ nhân tạo và khủng hoảng của
chủ nghĩa tư bản” (trang Mặt
trận Tổ quốc tháng 11/2023),
Mục đích
của các bài viết này là nhằm chứng minh mô hình XHCN - kinh tế thị
trường (thực chất là tư bản ở Việt Nam) ưu việt hơn Phương Tây.
Ví dụ,
bài có đoạn nói về những điều không khả thi trong xã hội tư bản
hiện đại, và cho là “có những biểu hiện rất gần với một đề xuất về mô hình
XHCN” hoặc “để xã hội có thể tiến bộ thì phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa
tỏ ra không còn phù hợp”.
Hay báo
Nhân Dân cũng có bài về “sự bất lực của chủ nghĩa tư bản trong giải quyết
các vấn đề kinh tế-xã hội đang làm gia tăng bất công xã hội, giảm sút nghiêm trọng
đời sống nhân dân” và gợi ý về cách xây dựng CHXN như con đường duy
nhất cho các giải pháp kinh tế xã hội.
Cùng
lúc, Việt Nam đang tích cực tham gia “chuỗi cung ứng toàn cầu” mà
thực chất là quy trình sản xuất tư bản chủ nghĩa, và hưởng lợi
nhiều từ quá trình này.
Việt Nam
không chỉ là vượt qua quá trình giảm đói nghèo mà đang trở thành
điểm đến của nhiều doanh nghiệp toàn cầu, có chỉ số tăng trưởng kinh
tế cao và đều đặn từ khi Đổi Mới.
Cùng
lúc, cộng đồng quốc tế (chủ yếu là các nước tư bản Anh, EU, Nhật
Bản, Hoa Kỳ, không có Trung Quốc, nước bản thân nhận nhiều ODA) đã
giúp Việt Nam cả nghìn tỷ USD từ những năm cần thúc đẩy phát triển
cơ sở hạ tầng.
Ví dụ,
năm 2003, viện trợ phát triển (ODA) chiếm 25,4% ngân sách của chính
phủ VN, giảm xuống 11,2% năm 2013, đánh dấu tác động tốt của viện
trợ. Nhưng năm 2016, Việt Nam vẫn là nước nhận ODA thứ ba trên toàn
cầu, sau Afghanistan và Ấn Độ, theo số liệu World
Bank.
Kẻ thù
cũ của VNDCCH là Hoa Kỳ cũng liên tục cấp viện cho CHXHCN Việt Nam
những năm qua: 149 triệu USD (năm 2018), 154 triệu USD (2019). Trong năm tài
khóa 2020, Quốc hội chuẩn chi gần 165 triệu USD viện trợ cho Việt Nam, nhiều
hơn 6% con số chính quyền Trump yêu cầu. Sang năm tài khóa 2021, viện trợ cho
Việt Nam được Quốc hội tăng lên tới gần 170 triệu USD, nhiều hơn 20% so với
khoản Nhà Trắng yêu cầu.
Anh Quốc
từ 2001 đến 2015 đã cấp viện 481 triệu bảng (608 triệu USD) cho các
dự án giúp Việt Nam phát triển (gov.uk/media).
Tuy thế
lý do về sự thành công kinh tế, xã hội ở VN được đánh giá rất khác
nhau.
Năm 2015,
kỷ niệm 40 năm kết thúc Cuộc chiến Việt Nam, tờ báo cánh tả The
Guardian ở Anh nhận định rằng "sau nhiều thập niên của
chiến thắng bởi đảng cộng sản, Việt Nam lại trở thành một phần của
chủ nghĩa tư bản toàn cầu". Bài báo nói chính việc kết hợp hai
mô hình này đã cải thiện kinh tế nhưng tạo ra tham nhũng mang tính hệ
thống.
Còn theo
truyền thông Việt Nam thì các thành công kinh tế có được về cơ bản
là nhờ sự lãnh đạo "tài tình, linh hoạt" của Đảng Cộng
sản.
Các bài
báo chính thống ở Việt Nam vì thế vẫn duy trì định kiến
rằng xã hội tư bản là không tốt, và với quốc gia này thì mục tiêu
tiến lên chủ nghĩa xã hội vẫn là "lý tưởng cao nhất", chứ
không phải đi theo "chủ nghĩa tư bản đối nghịch" bị coi là
mâu thuẫn với độc lập dân tộc.
No comments:
Post a Comment