36
văn bản Việt Nam ký kết với Trung Quốc có ý nghĩa gì?
DEC 15,
2023 – 1:11PM
https://www.luatkhoa.com/2023/12/36-van-ban-viet-nam-ky-ket-voi-trung-quoc-co-y-nghia-gi/
Không
phải văn bản nào cũng có ràng buộc pháp lý.
Tổng bí
thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình cùng
xem các văn bản hợp tác được ký kết. Ảnh: TTXVN.
Chuyến
thăm chính thức của Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tới Việt Nam tháng Mười
Hai năm nay kết thúc với 36
văn bản được ký kết cùng một tuyên bố chung với chính quyền Việt Nam.
[1]
Tuy con số
có vẻ lớn, dưới góc độ của một người nghiên cứu công pháp quốc tế, người viết
cho rằng chúng ta cần hiểu đúng bản chất pháp lý của các văn bản, cộng với nội
dung thực tế của các văn bản này để hiểu phạm vi, mức độ và tính chất hợp tác của
hai bên. Liệu có thay đổi hay biến động thật sự hay không?
***
Trong tổng
cộng 36 văn bản đã ký kết, có 04 văn bản hợp tác có nội hàm giao lưu hoặc
ở tầm địa phương mà xét theo nội dung sơ lược chỉ có tính giao lưu, đối thoại
giữa các khu vực dân cư của hai quốc gia. Nói cách khác, có hay không chuyến
thăm chính thức này thì việc hợp tác vẫn diễn ra bình thường.
Ngoài ra,
xét theo tên gọi văn bản như “kế hoạch hành động”, “thỏa thuận triển khai”,
chúng không tạo nên các nghĩa vụ pháp lý mới cho cả hai chính quyền Việt Nam và
Trung Quốc. Dù nội dung các văn bản vẫn chưa được công bố, chúng ta có thể dự
đoán rằng khả năng ảnh hưởng trên diện rộng của chúng đối với mối quan hệ hai
nước là hạn chế.
|
Tính
chất văn bản |
Tên
văn bản |
|
Quản trị,
hành chính, giao lưu văn hóa |
Kế hoạch
hành động giai đoạn
2023 – 2026 triển khai Bản ghi nhớ giữa Bộ Công thương nước Cộng hòa Xã hội
Chủ nghĩa Việt Nam và Chính quyền nhân dân tỉnh Vân Nam, Trung Quốc về tăng
cường hợp tác kinh tế, thương mại |
|
Kế hoạch
hành động giai đoạn
2024 – 2026 triển khai Bản ghi nhớ trong lĩnh vực kinh tế thương mại giữa Bộ
Công thương nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính quyền Khu tự trị
dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc |
|
|
Thỏa
thuận triển khai giao lưu
hữu nghị đảng bộ địa phương giữa Thành ủy Hải Phòng, Đảng Cộng sản Việt Nam
và Tỉnh ủy Vân Nam, Đảng Cộng sản Trung Quốc |
|
|
Kế hoạch
hành động giai đoạn
2024-2026 giữa Tỉnh ủy Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Đảng Cộng sản
Việt Nam và Khu ủy Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Đảng Cộng sản Trung
Quốc về làm phong phú hơn nữa nội hàm của quan hệ đối tác hợp tác chiến lược
toàn diện Việt Nam – Trung Quốc |
***
Sau đó,
chúng ta có thể kể đến 05 văn bản có tính chất pháp lý quốc tế gần như
đương nhiên, chủ yếu dựa vào hình thức, tên gọi văn bản được lựa chọn để ký kết.
Ví dụ: hiệp định (treaty/accord) hay nghị định thư (protocol) đều là các đầu
tên gọi văn bản phổ biến trong thỏa thuận pháp lý của công pháp quốc tế.
Hiển
nhiên, nội dung văn bản cũng đặc biệt quan trọng để thực sự kiểm chứng tính
pháp lý và phạm vi ảnh hưởng của từng văn bản, nhưng các quốc gia ít khi chọn
những loại tên kể trên để ký kết thỏa thuận nếu họ không thật sự có ý định ràng
buộc hai bên.
Trong đó,
chúng ta có thể kể đến các văn bản sau:
|
Tính
chất văn bản |
Tên
văn bản |
|
Có tính
chất pháp lý quốc tế, tạo ra quyền và nghĩa vụ pháp lý mới cho hai bên. |
Hiệp
định chuyển giao
người bị kết án phạt tù giữa Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt
Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa |
|
Hiệp
định về phòng, chống
tội phạm giữa Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ
nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa |
|
|
Hiệp
định giữa Chính phủ
nước Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
về việc cùng xây dựng cầu đường bộ qua sông Hồng khu vực biên giới Bát Xát,
Lào Cai, Việt Nam – Bá Sái, Vân Nam, Trung Quốc |
|
|
Nghị
định thư giữa Chính
phủ nước Xã hội Chủ nghĩa Việt nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung
Hoa về việc đơn giản hóa thủ tục xuất nhập cảnh cho nhân viên, phương tiện
giao thông vận tải, thiết bị thi công và vật liệu xây dựng qua cửa khẩu Lào
Cai - Hà Khẩu để cùng xây dựng cầu đường bộ qua sông Hồng biên giới Bát Xát,
Việt Nam - Bá Sái, Trung Quốc |
|
|
Nghị
định thư về yêu cầu
kiểm dịch thực vật đối với dưa hấu xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc |
Như đã
nói, nội dung của các văn bản này vẫn chưa được công bố, nhưng có thể phần nào
đoán được mục tiêu của chúng thông qua tên gọi.
Hiệp định
về chuyển giao người bị kết án phạt tù giữa Việt Nam và Trung Quốc, cũng như Hiệp
định về phòng chống tội phạm giữa hai chính phủ khiến người viết có đôi phần lo
ngại. Tội phạm có tổ chức của người Trung Quốc ở Việt Nam (mà thật ra là toàn
Đông Nam Á) ngày càng gia tăng, nếu hai hiệp định này không đủ tính răn đe và
thiếu điều kiện, thiếu ràng buộc khi trao trả thì sự bùng nổ của tội phạm Trung
Quốc ở Việt Nam có thể là một hệ quả khả dĩ. [2]
Hiệp định
về việc xây dựng cầu đường bộ qua sông Hồng và nghị định thư liên quan đến đơn
giản hóa thủ tục xuất nhập cảnh cho nhân viên, phương tiện, thiết bị thi công
đi kèm gần như chắc chắn cho thấy dự án này sẽ do phía Trung Quốc thi công và họ
sẽ có quyền chủ động trong việc lựa chọn nhân viên, nhà thầu, nguyên vật liệu
cho dự án.
Nghị định
thư liên quan đến kiểm dịch thực vật đối với dưa hấu từ Việt Nam cũng là một điều
đáng quan tâm. Từ trước đến nay, dù có một thị trường tiêu thụ nông sản khổng lồ,
Trung Quốc thường tận dụng vị thế giá và số lượng của mình để áp đảo nhà sản xuất
nông sản nội địa ngay tại thị trường Việt Nam, trong khi kiểm soát rất gắt gao
con đường xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc.
***
Hầu hết
các văn bản còn lại đều ở dạng “bản ghi nhớ”, “kế hoạch hợp tác”, “kế hoạch triển
khai”, “thỏa thuận hợp tác”, v.v.
Về mặt
hình thức, các tên gọi này ít khi được dùng cho các văn bản pháp lý quốc tế
chính thức. Khi sử dụng chúng, các quốc gia thường có mục tiêu thể hiện nguyện
vọng, mong muốn, chỉ đạo đường lối hợp tác giữa các bên và khả năng hình thành
các văn bản, trách nhiệm pháp lý thật sự trong tương lai.
Tuy nhiên,
cũng không nên hoàn toàn chắc chắn về điều này. Trong một số trường hợp tranh
chấp quốc tế, Tòa án Công lý Quốc tế cũng đã phải cân nhắc nội dung cụ thể của
của các văn bản như tuyên bố chung hay bản ghi nhớ vì chúng đều có khả năng ghi
nhận, thừa nhận, hay công nhận quyền - nghĩa vụ của các bên.
Một số văn
bản cần được chú ý bao gồm:
|
Tính
chất văn bản |
Tên
văn bản |
|
Có tính
chất bán pháp lý, có khả năng tạo ra quyền và nghĩa vụ pháp lý quốc tế cho
các bên tùy nội dung ghi nhận. |
Thỏa
thuận hợp tác giữa
Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam và Ban Tuyên truyền Trung
ương Đảng Cộng sản Trung Quốc giai đoạn 2024-2028 |
|
Kế hoạch
triển khai Bản ghi
nhớ hợp tác giữa Ban Nội chính Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam và Ủy ban
Chính pháp Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc giai đoạn 2023-2027 |
|
|
Bản
ghi nhớ giữa Bộ Quốc
phòng Việt Nam và Bộ Quốc phòng Trung Quốc về tuần tra liên hợp trên vùng biển
Vịnh Bắc Bộ |
|
|
Kế hoạch
hợp tác cùng nhau
thúc đẩy kết nối giữa khuôn khổ "Hai hành lang, Một vành đai" với
sáng kiến "Vành đai và Con đường" giữa Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội
Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa |
|
|
Thỏa
thuận hợp tác tìm
kiếm cứu nạn trên biển giữa Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa |
|
|
Thỏa
thuận thiết lập đường
dây nóng thông tin về các vụ việc phát sinh đột xuất của hoạt động nghề cá
trên biển |
Về vấn đề Biển
Đông và các hệ quả pháp lý có thể, “Bản ghi nhớ giữa Bộ Quốc phòng Việt Nam và
Bộ Quốc phòng Trung Quốc về tuần tra liên hợp trên vùng biển Vịnh Bắc Bộ”, “Thỏa
thuận hợp tác tìm kiếm cứu nạn trên biển giữa Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam và
Chính phủ nước CHND Trung Hoa” và “Thỏa thuận thiết lập đường dây nóng thông
tin về các vụ việc phát sinh đột xuất của hoạt động nghề cá trên biển” đều là
những văn bản có khả năng dẫn đến hệ quả pháp lý.
Các nội
dung như khi nào thì cần liên hệ đường dây nóng về hoạt động nghề cá trên biển,
vị trí - tọa độ nào có khả năng phát sinh tranh chấp, vụ việc được xử lý ra sao
và do ai xử lý, v.v. đều có thể được sử dụng làm bằng chứng chủ quyền tại biển
Đông trong dài hạn. Vì không có toàn văn văn bản, ở thời điểm này chúng ta chỉ
có thể tin tưởng vào sự cẩn trọng của phía Việt Nam trong việc soạn thảo, đàm
phán những văn bản nói trên.
Ngoài ra,
“Kế hoạch hợp tác cùng nhau thúc đẩy kết nối giữa khuôn khổ ‘Hai hành lang, Một
vành đai’ với sáng kiến ‘Vành đai và Con đường’” được ký kết giữa hai chính phủ
cũng là một tư liệu quan trọng để hiểu thêm xem Việt Nam cam kết bao nhiêu phần
trăm vào tham vọng trật tự thế giới mới của Trung Quốc. Như các văn bản trên,
người viết không cho rằng đây sẽ là một kế hoạch có tính chất pháp lý ràng buộc
cho Việt Nam.
--------------
Chú
thích :
1. ONLINE
TUOI TRE, ‘Việt Nam, Trung Quốc ký 36 văn bản hợp tác trong chuyến thăm của ông
Tập Cận Bình’ (TUOI TRE ONLINE, 12 December 2023)
<https://tuoitre.vn/viet-nam-trung-quoc-ky-36-van-ban-hop-tac-trong-chuyen-tham-cua-ong-tap-can-binh-20231212215844086.htm>
accessed 14 December 2023.
2. Lo ngại
này đã được một tác giả khác của Luật Khoa nhắc đến cách đây bốn năm khi Việt
Nam trao trả hàng trăm tội phạm công nghệ cao người Trung Quốc về nước này.
Nguyễn Quỳnh Thiên Trang, ‘Trao Trả Người Trung Quốc Phạm Tội: Hoàn Toàn vô
Nguyên Tắc - Luật Khoa Tạp Chí’ (3 October 2019) https://luatkhoa.org/2019/10/trao-tra-nguoi-trung-quoc-pham-toi-hoan-toan-vo-nguyen-tac/
accessed 14 December 2023.
No comments:
Post a Comment