Kim Nguyên
Tác giả gửi tới Dân Luận
15/03/2016
Đừng dùng sai để tiếng Việt nghèo đi
Xin nêu một vấn đề để cùng nhau
suy nghĩ về một số từ ngữ bị sử dụng không thích hợp. Đây là vấn đề đã được đặt
ra từ lâu bởi nhiều người, và câu trả lời là ngôn ngữ nào cũng có sự thay đổi,
có những chữ mới sinh ra và những chữ không còn dùng sẽ bị biết mất.
Thiết nghĩ những từ ngữ nào
hay, đúng, chính xác và trong sáng thì ta dùng, quảng bá. Những từ ngữ làm mất
đi sự trong sáng, phong phú hoặc làm thô tục hóa tiêng Việt thì ta không nên sử
dụng hay phổ biến. Ngôn ngữ luôn có sự thay đổi. Nhưng ta chỉ nên chấp nhận
thay đổi theo chiều hướng tiến hóa. Những thay đổi có tính cách thoái hóa thì cần
phải loại trừ. Việc gìn giữ sự trong sáng, phong phú và thanh tao của tiếng Việt
chính là bổn phận của những người làm công tác văn hóa, mà các đài truyền
thanh, truyền hình các cơ quan báo chí đóng vai trò tiên phong.
Tôi không đặt vấn đề những chữ
được dùng trước 1975 hoặc sau 1975. Trước 1975 nếu sai ta cũng nên loại bỏ: thí
dụ như “antibiotic” trước 75 gọi là “trụ sinh”, cái này sai ! “kháng sinh” mới
đúng. Trước 75 môn vẽ trong ngành kỹ thuật có tên “kỹ nghệ họa” đây là cách nói
theo tàu, giống như “Dân Chủ Đảng” thay vì “Đảng Dân Chủ”. Sau 75 dùng chữ “vẽ
kỹ thuật” tôi cho là hợp lý hơn. Nói vậy để chứng minh rằng không có vấn đề trước
hay sau 75 mà chỉ có vấn đề đúng hay sai, hay hoặc dở.
Hẳn chúng ta không thể phủ nhận
việc ngôn ngữ Việt Nam đang bị ai đó hữu ý hay vô tình phá hoại, làm cho nghèo
nàn đi. Việc này rất nhiều bậc trí thức có lòng với văn hóa dân tộc đã phân
tích nhiều. Tôi không lạm bàn hơn, chỉ xin nêu lên những thí dụ điển hình về việc
dùng sai tiếng Việt, phá hoại sư trong sáng, phong phú của ngôn ngữ chúng ta:
- Bây giờ ở trong nước, cái gì
họ cũng dùng chữ “hoành tráng” từ ngôi nhà, ngọn núi đến bữa ăn, đám rước, buổi
lễ. Riết rồi người ta sẽ bỏ những chữ vốn rất hay, rất phong phú trong ngôn ngữ
việt dùng để miêu tả một cái gì đó to lớn: thí dụ tòa nhà nguy nga, tráng lệ; bữa
tiệc thịnh soạn, linh đình, sang trọng; cánh rừng bạt ngàn (hay ngút ngàn), lễ
hội tưng bừng, huy hoàng; ngọn núi hùng vĩ;... nếu cái gì cũng “hoành tráng”
thì chỉ trong vài chục năm nữa những tĩnh từ này sẽ đi vào quên lãng. Có phải
tiếng việt đang bị làm cho nghèo đi không ?
- Kịch tính: chữ “kịch” nó gợi
cho người ta ấn tượng cái gì không thật, được dàn dựng (thí dụ: nó đóng kịch).
Thú thật, khi nghe câu :“một trận bóng đầy kịch tính” tôi cứ nghĩ rằng đó là một
trận bóng được dàn xếp tỷ số trước (hay bán độ) và các cầu thủ chỉ là những diễn
viên trong vở “kịch” ấy. Tiếng Việt mình đâu có thiếu từ trong sáng hơn, rõ
ràng hơn và hay hơn nhiều : trận đấu hào hứng, ngoạn mục, hấp dẫn, căng thẳng,
nghẹt thở .... Thay vì nói “trận đấu đầy kịch tính”, quý vị nói “trận đấu vô
cùng ngoạn mục” tôi bảo đảm không ai là không hiểu. (Nhưng tôi sẽ không phản đối
nếu qúy vị nói “một đại hội 12 đầy kịch tính”, cuộc bầu cử QH đầy kịch tính!)
Chữ “khả năng” bây giờ người ta
dùng rất bừa bãi, thay cho chữ có thể, có triển vọng. Xin đưa ra vài thí dụ:
“sau khi thất nghiệp, anh ta có khả năng không còn khả năng trả tiền nhà” (đã
“có khả năng” mà lại “không còn khả năng”). Hoặc: “Sau cuộc giải phẫu, ông ta
có khả năng bất lực”. Còn câu này: “ông Trump có khả năng làm tổng thống” nghĩa
của nó phải là: “ông Trump có đủ tài, đức để làm tổng thống”. Nhưng không! Hiện
giờ trong nước hiểu câu ấy là: “ông Trump có triển vọng (hay “nguy cơ”) làm tổng
thống”!!
- Chữ “chất lượng” trong nước
dùng sai: “quality” là “phẩm”; “quantity" là “lượng”. Bởi vậy chữ quality
tiếng việt phải nói là “phẩm chất” mới đúng.
- Đá: nghiã của từ này là một vật
liệu vô cơ, cứng, có sẵn trong thiên nhiên. Nó chưa bao giờ mang ý nghĩa một thực
thể nổi lên giữa biển. Nếu bảo sáng chế để làm phong phú thêm thì sẽ không thuyết
phục nếu sáng chế chữ “đá” để cho những chữ như “đảo”, “cù lao”, “hòn”, “bãi”…
đi vào quên lãng. Xin quý quý vị khách quan đánh giá trong các chữ sau đây chữ
nào hay và chỉnh hơn: đá Chữ Thập, hòn Chữ Thập, bãi đá Chữ Thập, đảo Chữ Thập...
Dùng chữ “đá” thay chữ “đảo”, e rằng với đà này họ sẽ dùng chữ “nước” thay cho
chữ “sông”: bây giờ có “đá Chữ Thập” mai kia sẽ có “nước Đồng Nai”. Nếu bảo vì
nó cấu thành từ đá nên gọi là "đá" thì sao không nói "đá Trường
Sơn" vì núi cũng cấu thành từ đá mà!
- Chữ "bức xúc" được
dùng quá nhiều. Tiếng Việt ta đâu có nghèo nàn như vậy! "Bức xúc"
dùng cho tất cả các trường hợp từ nhẹ như "bất bình", "bất
mãn", cho đến nặng hơn như "giận dữ", "căm phẫn",
"uất hận". Thí dụ: 1-nhân viên "bức xúc" trước cách cư xử bất
công của Giám Đốc. 2-người dân "bức xúc" trước hình ảnh 4-5 tên công
an vạm vỡ vây đánh một cô gái yếu đuối như Đỗ Thị Minh Hạnh.3- dân oan "bức
xúc" trước việc họ bị cướp nhà, cướp đất sống cảnh màn trời chiếu đất để
cho cán bộ đảng viên chia nhau mảnh đất mà tổ tiên của họ dầy công khai phái,
vun bồi.... Đúng là ngôn ngữ Việt đang bị "bần cùng hóa".
- Lái xe: động từ này bây giờ lại
được “sáng tạo” để dùng như một danh từ! Bây giờ người ta nói: “lái xe” để chỉ
người cầm lái chiếc xe. Có cần thiết như vậy không? Tiếng Việt có chữ “tài xế”
tại sao lại bỏ đi để thay thế bằng một động từ ? Xin hỏi “lái xe của tôi” với
“tài xế của tôi” câu nào chỉnh hơn?
- Thay vì: “người mẹ cố tình
dìm nước giết con” thì lại cầu kỳ, kiểu cách:“người mẹ cố tình dìm nước gây tử
vong cho con”!
Còn nhiều, nhiều lắm, tôi chỉ
nêu một vài thì dụ. Xin quý vị làm truyền thông hãy cố gắng bảo vệ, duy trì sự
trong sáng; phong phú của tiếng Việt mình vốn đã thoái hóa một cách hết sức thảm
hại.
Quý vị đừng lo nói không giống
trong nước thì người ta không hiểu. Cứ cho là có những chữ có người không hiểu,
nhưng nếu đó là đúng, là hay thì cũng nên học thêm thay vì cứ nhắm mắt dùng những
chữ sai . Khi dùng và quảng bá chữ sai là ta vô tình tiếp tay cho kẻ muốn phá
hoại tiếng nước ta.
Kim Nguyên (Belgium)
No comments:
Post a Comment