Phương
Nguyên (tổng hợp)
Chủ Nhật, 29/03/2015 14:27
(Tin tức thời sự)
- Nhà máy tại Tân Rai có thể lỗ khoảng 460 tỷ đồng trong 3 năm đầu, trong khi
con số ở Nhân Cơ là 3.000 tỷ cho 6 năm.
Các dự án bauxite hiện đang có nguy cơ rủi ro cao. Đặc
biệt, nếu không có những biện pháp giải quyết kịp thời thì mức độ rủi ro này sẽ
ngày càng gia tăng.
Lời cảnh báo này hơn một lần được các chuyên gia nhắc
tới. Tại buổi tọa đàm do Trung tâm Thiên nhiên và con người (thuộc Liên hiệp
các Hội khoa học kỹ thuật VN) vừa tổ chức ngày 28/3 giới chuyên môn lại tiếp tục
bày tỏ lo lắng này.
Theo đó, tờ Tuổi trẻ dẫn lời chuyên gia cho rằng chủ
đầu tư là Tập đoàn Công nghiệp than - khoáng sản Việt Nam (TKV) đã “sập bẫy” của
nhà thầu Trung Quốc.
TS Nguyễn Thành Sơn, nguyên giám đốc Ban quản
lý dự án than đồng bằng sông Hồng chỉ ra cái gọi là 'sập bẫy' đó chính là việc
TKV đã bỏ qua việc thuê tư vấn làm hồ sơ mời thầu, thiết kế kỹ thuật,
đánh giá hồ sơ. Tuy nhiên, trường hợp này TKV đã tự mình làm mọi thứ.
Trên lý thuyết, khi TKV tự làm thì sẽ tiết kiệm chi
phí tư vấn, tức khoảng 5% tổng giá trị gói thầu, tương đương 695 tỉ đồng. Nhưng
trên thực tế, TKV đã công bố phí quản lý và tư vấn dự án lên gần 800 tỉ đồng.
Ông Sơn cho rằng: “TKV đã tự mình mắc lừa, tự sập bẫy
của chính mình. Tưởng làm lấy sẽ rẻ, nhưng cuối cùng lại không rẻ”.
Ông Nguyễn Văn Ban, nguyên trưởng ban alumin Tổng
công ty Khoáng sản VN, cho rằng Trung Quốc bỏ thầu với giá rất thấp. Nhưng sau
khi bỏ thầu xong, được VN chọn để ký EPC, giá hợp đồng lại tăng lên.
Đặc biệt, theo ông Ban, công nghệ Trung Quốc tiêu
hao nước, than, kiềm đều cao hơn mức các nước có công nghệ tiên tiến.
Với thực thu alumin theo công nghệ Trung Quốc thiết
kế chỉ đạt 85% trên quặng tinh, trong khi công nghệ tiên tiến 87%, theo ông
Ban, với công suất 630.000 tấn/năm, tổn thất lên tới 40 triệu USD/năm.
Và cũng chính cái sự 'rẻ' ấy có thể khiến Tân
Rai 'chết' vì các thiết bị trên dây chuyền công nghệ không như mong muốn.
Trên thực tế thời gian qua giới chuyên môn cảnh báo
nhiều về việc thua lỗ từ hai dự án này. Cụ thể, năm 2013, tỉ lệ thua lỗ là 20%.
Năm 2014 tăng lên thành 21%.
Riêng năm 2015 thì dự tính là lỗ 14% với điều kiện sản
xuất đủ 660.000 tấn theo kế hoạch. Nếu không đủ sản lượng này thì tỉ lệ thua lỗ
cũng không giảm nhiều.
Theo PGS.TS Hồ Uy Liêm, nguyên Phó Chủ tịch LHH Việt
Nam: cần thành lập các hội đồng khoa học độc lập, bao gồm các chuyên gia
sâu về công nghệ, các nhà kinh tế, kể cả kinh tế giao thông vận tải,
kinh tế môi trường...để đánh giá một cách nghiêm túc khách quan độc lập
toàn bộ quá trình thực hiên hai dự án này.
"Đánh giá những khó khăn và tồn tại trên
cơ sở làm việc với các chuyên gia và các nhà quản lí dự án một
cách công khai, minh bạch.
Trên cơ sở kiến nghị của các hội đồng Chính
phủ sẽ xem xét thêm các yếu tố khác để quyết định cần làm tiếp hay
không. Đó sẽ là quyết định rất khó khăn: làm cũng dở, mà không làm
cũng dở. Trong hai cái dở ấy phải chọn ra cái đỡ dở hơn mà
thôi", PGS Hồ Uy Liêm nói.
- Phương Nguyên (tổng hợp)
--------------------------------------------------------------------
Tô Văn Trường - Tuổi Trẻ
29/03/2015 09:32 GMT+7
Các bồn chưng cất
khổng lồ tại tổ hợp bôxit - nhôm Tân Rai (Bảo Lâm, Lâm Đồng) phục vụ ươm mầm
hydrat điều chế alumin từ quặng bôxit - Ảnh: Mai Vinh
Buổi tọa đàm do Trung tâm Thiên
nhiên và con người (thuộc Liên hiệp các Hội khoa học kỹ thuật VN) tổ chức dựa
trên các thông tin mới về triển vọng các dự án bôxit vừa được TKV đưa ra.
Càng sản xuất càng lỗ!
Qua đánh giá từ những số liệu
do chính TKV cung cấp, TS Nguyễn Thành Sơn, nguyên giám đốc Ban quản lý dự án
than đồng bằng sông Hồng, khẳng định TKV đã “sập bẫy giá rẻ”, dù vẫn cần cập nhật
thêm tình hình và có đánh giá thực tế.
Cụ thể, theo phụ lục trong hợp
đồng EPC số 1/TKV-CHALIECO ký giữa TKV và nhà thầu Chalieco ngày 14-7-2008 của
dự án Tân Rai, nhà thầu chỉ cam kết về công suất là 630.000 tấn/năm, giảm
20.000 tấn/năm so với công bố của TKV. Mà giá trị 20.000 tấn/năm nhân với suất
đầu tư bình quân khoảng 1.000 USD/tấn công suất, mức thiệt hại của VN lên tới
20 triệu USD. Doanh thu giảm hằng năm sẽ khoảng 5 triệu USD.
|
Bỏ thầu thấp, giá hợp đồng tăng
Ông Nguyễn Văn
Ban, nguyên trưởng ban alumin Tổng công ty Khoáng sản VN, cho rằng Trung Quốc
bỏ thầu với giá rất thấp. Nhưng sau khi bỏ thầu xong, được VN chọn để ký EPC,
giá hợp đồng lại tăng lên. Đặc biệt, theo ông Ban, công nghệ Trung Quốc tiêu
hao nước, than, kiềm đều cao hơn mức các nước có công nghệ tiên tiến. Với thực
thu alumin theo công nghệ Trung Quốc thiết kế chỉ đạt 85% trên quặng tinh,
trong khi công nghệ tiên tiến 87%, theo ông Ban, với công suất 630.000 tấn/năm,
tổn thất lên tới 40 triệu USD/năm. “Đó mới là chỉ tiêu ký kết, còn thực tế có
đạt được mức nào cũng là vấn đề” - ông Ban nói. Đơn cử, nhà máy sau hai năm vận
hành mới chỉ đạt công suất 75-80% công suất thiết kế nên theo ông Ban, chắc
chắn lỗ vốn vì mọi chi phí trên 1 tấn sản phẩm tăng.
|
Mức tiêu hao quặng để sản xuất
alumin bình quân trên thế giới là dưới 2 tấn/tấn (dưới 2 tấn quặng được 1 tấn
alumin), trong khi mức cam kết của nhà thầu Trung Quốc là 2,737 tấn/tấn, tương
đương 25 USD/tấn.
Với công suất hiện tại 630.000
tấn/năm, theo ông Sơn, mức chênh lệch này có thể lên tới 11,607 triệu USD/năm.
Chưa hết, theo ông Sơn, với số
giờ hoạt động thực tế ít hơn so với cam kết, mức thiệt hại mỗi năm lên đến hàng
trăm ngàn USD. Lấy bốn sai lệch chính, ông Sơn cho biết dự án Tân Rai thiệt hại
khoảng 343 triệu USD.
Số tiền này, theo ông Sơn, đáng
ra phải cộng vào giá nhà thầu Chalieco đưa ra để so sánh với nhà thầu khác. “Có
thể nói giá VN trả cho nhà thầu Trung Quốc cao hơn giá trị thật khoảng 343 triệu
USD” - ông Sơn khẳng định.
Dù TKV “tự hào” tuyên bố dự án
bôxit Tây nguyên sản xuất đến đâu tiêu thụ đến đó, nhưng các chuyên gia cho rằng
con số lỗ hằng năm của dự án này đã không được đưa ra. Theo số liệu được TKV
công bố, năm 2015 cả Tân Rai và Nhân Cơ sẽ sản xuất được 660.000 tấn, tổng
doanh thu trên 4.900 tỉ đồng.
Phân tích số liệu này, ông Sơn
cho rằng giá bán sẽ khoảng 7,4 triệu đồng/tấn, tức 346 USD/tấn. Cứ cho chi phí
từ năm 2013 không tăng, chỉ cộng thêm chi phí vận tải, khấu hao, giá thành phải
là 8,6 triệu đồng/tấn, tức khoảng 403 USD/tấn, lỗ khoảng 56,7 USD/tấn.
Như vậy, nếu sản xuất đủ sản lượng
660.000 tấn trong năm 2015, mức lỗ sẽ khoảng 37,4 triệu USD!
Thấy lỗ từ bù giá điện
Chưa hết, dự án chế biến alumin
thành nhôm cũng đã được xúc tiến, dự kiến sẽ đặt nhà máy gần Nhà máy alumin
Nhân Cơ.
Theo phân tích của ông Nguyễn
Thành Sơn, để triển khai dự án “nhôm kim loại Nhân Cơ”, nhà đầu tư đã yêu cầu
Chính phủ cam kết cho mua điện với giá 5 cent/kWh trong vòng 10 năm. Với mức
tiêu hao điện thấp nhất thế giới cho công nghệ chế biến alumin thành nhôm
(12.900 kWh/tấn), theo ông Sơn, dự án nhôm kim loại Nhân Cơ công suất 450.000 tấn
nhôm/năm sẽ phải mua 5,8 tỉ kWh/năm.
Và để có thêm 5,8 tỉ kWh/năm,
EVN phải đầu tư thêm một dự án thủy điện công suất 1.933 MW với chi phí phải bỏ
ra khoảng 3,8 tỉ USD (lớn hơn thủy điện Hòa Bình), hoặc một dự án nhiệt điện chạy
than với chi phí đầu tư khoảng 830 triệu USD (lớn hơn nhiệt điện Phả Lại 2).
Đặc biệt, theo ông Sơn, với giá
bán điện bình quân hiện nay của EVN là 1.622 đồng/kWh, tương đương khoảng 7,5
cent/kWh mà doanh nghiệp chế biến nhôm được hưởng giá 5 cent/kWh, tất cả người
dùng điện sẽ phải bù lỗ cho dự án nhôm kim loại đủ 5,8 tỉ kWh/năm, tính ra là
khoảng 145 triệu USD/năm (khoảng 3.000 tỉ đồng).
Công suất nhôm kim loại càng cao, bù lỗ càng lớn, dự án nhôm kim loại
càng triển khai nhanh, càng sớm phải bù lỗ. “Có lẽ chưa có dự án nào đầu tư
trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng hay với mục đích xóa đói giảm nghèo của Nhà nước
được bù lỗ “khủng” như vậy”- ông Sơn nói.
Dù dự án nhôm kim loại sẽ làm
giảm lỗ cho các dự án alumin tối đa là 17,55 triệu USD/năm, nhưng theo ông Sơn,
những người dùng điện VN phải bù lỗ cho dự án nhôm kim loại 145 triệu USD/năm,
tức gấp hơn 8 lần!
Trong khi đó, chuyên gia Tô Văn
Trường, nguyên viện trưởng Viện Quy hoạch nông nghiệp VN, cho rằng Bộ Công thương
và TKV đã không phân biệt hiệu quả kinh tế tài chính của doanh nghiệp với hiệu
quả kinh tế xã hội của đất nước.
Theo ông Trường, người dân đang
trồng cà phê phải nhường đất cho dự án alumin nên muốn tính hiệu quả alumin, phải
lấy lãi từ chế biến bôxit thành alumin trừ đi lãi trồng cà phê, đó mới là lãi
thực việc khai thác bôxit đem lại cho xã hội.
|
Khấu hao ít để giảm...lỗ!
Trao
đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn
Hữu Chỉnh (từng được TKV giao làm người phát ngôn về vấn đề bôxit) cho rằng
“không nên hiểu thế” bởi công suất 650.000 tấn/năm nhưng khi đi vào thực tế,
công suất có thể chỉ 630.000 tấn là hiệu quả, nhà sản xuất có thể quyết mức
này chứ không hẳn cứ 650.000 tấn/năm là tốt.
Trả
lời về mức tiêu hao, ông Chỉnh cho biết thực tế khi đi vào sản xuất, chất lượng
quặng của Nhà máy Tân Rai đã tốt hơn dự tính ban đầu nên tiêu hao các nguyên
vật liệu đã giảm. Ngoài ra, giá bán alumin cũng đã tăng dần. Vì vậy, có thể
nhận định xu thế thị trường sẽ thuận lợi hơn cho sản xuất alumin ở VN.
Tuy
nhiên, ông Chỉnh thừa nhận câu chuyện lỗ và cho biết việc này đã được tính
toán ngay từ đầu, trong đó dự kiến nhà máy alumin sẽ lỗ một số năm đầu. Nhưng
với xu hướng đang tốt lên, thời gian lỗ có thể giảm xuống. Với ý kiến cho rằng
thời gian qua alumin “lãi giả” vì khấu hao rất ít, ông Chỉnh cho biết thời kỳ
đầu có thể khấu hao ít hơn để giảm lỗ, đó chỉ là điều tiết, nguyên tắc sẽ phải
tính đủ.
|
|
Đụng vào đâu cũng thấy lỗ
Mới
đây, các cơ quan chức năng đã vẽ lên bức tranh tươi sáng hiệu quả của hai dự
án bôxit Tân Rai và Nhân Cơ, kèm theo việc Công ty Trần Hồng Quân tham gia
xây dựng nhà máy luyện nhôm. Trong khi đó, các thông tin số liệu, nhất là quyết
toán năm 2014 của Nhà máy Tân Rai vẫn được bảo mật!
Tuy
nhiên, chỉ cần phân tích các thông tin số liệu đã có, đối chiếu với thực tế
thấy rõ dự án bôxit Tây nguyên, mọi con đường đều dẫn đến thua lỗ, chưa kể việc
ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng và môi trường xã hội của dự án.
Do
sai lầm từ việc chọn nhà thầu Trung Quốc lúc đầu bỏ thầu giá rẻ (nhưng khi ký
hợp đồng EPC lại giá khác), thiết kế nhà máy các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật lạc
hậu tiêu hao lớn về quặng và năng lượng...
Theo
tính toán của chuyên gia Nguyễn Thành Sơn về giá thành, tính đủ khấu hao và
chi phí vận chuyển của alumin Tân Rai, năm 2013 lỗ 94 USD/tấn (tổng số 16 triệu
USD), năm 2014 lỗ 87 USD/tấn (tổng số 43 triệu USD), năm 2015 lỗ 57 USD/tấn
(tổng số 37 triệu USD).
Thế
nhưng, giải pháp cho Công ty Trần Hồng Quân được hưởng nhiều ưu đãi để thực
hiện dự án điện phân nhôm là thêm nhiều rủi ro khác. Theo đó, Nhà nước phải bỏ
vốn ngân sách khoảng 1.200 tỉ đồng để chuẩn bị mặt bằng cho nhà máy.
Khi
nhà máy điện phân nhôm hoạt động sẽ thải ra một lượng lớn chất thải fluoride:
perfluorocarbon và hydrogen fluoride dưới dạng khí thải; sodium, fluoride
nhôm và cryolite dư thừa dưới dạng phân tử. Nếu không được kiểm soát tốt thì
hydrogen fluoride là chất rất độc hại cho thực vật quanh nhà máy. Khí
perfluorocarbon là khí nhà kính có thời gian tồn tại lâu dài trong không khí.
Sản
xuất nhôm tiêu hao rất nhiều điện năng. Giá nhôm hiện nay trên thế giới khoảng
1.850 - 2.150 USD/tấn. Điện năng cho sản xuất 1 tấn nhôm khoảng 12.900 kWh. Nếu
lấy giá bình quân EVN bán điện 7,5 cent/kWh, nhưng nếu phải bán cho dự án của
Trần Hồng Quân chỉ có 5 cent, ai phải bù lỗ?
Chỉ
tính riêng tiền điện phải bù lỗ 1 năm cho dự án điện phân nhôm ít nhất là 145
triệu USD/năm, nếu đúng cam kết 10 năm thì phải bù lỗ khoảng 1,2 tỉ USD (tính
giá quy về hiện tại). Còn nếu tính đúng giá bán điện cho doanh nghiệp 12
cent/kWh, mỗi năm phải bù lỗ cho Công ty Trần Hồng Quân gần 400 triệu USD.
TÔ
VĂN TRƯỜNG
|
No comments:
Post a Comment