Sự Khinh Thường Các Quốc Gia Nhỏ Cản Trở Chính Sách Đối
Ngoại Của Chính Trung Quốc
Tác
giả: Gregory Poling and Jude Blanchette | East Asia
Forum
Biên
dịch: Đinh Tùng Lâm
Vào ngày 22 tháng 10 năm 2023 đã xảy ra hai vụ va chạm riêng biệt gần Bãi
Cỏ Mây, một thực thể chìm được coi là một phần vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục
địa của Philippines theo Phán quyết của toà án quốc tế năm 2016. Một tàu Hải cảnh
Trung Quốc đã đâm vào một tàu dân sự nhỏ hơn nhiều do Hải quân Philippines ký hợp
đồng để tiếp tế cho quân đội đóng trên tàu BRP Sierra Madre.
Trong các
thước phim do cả hai bên công
bố, có thể thấy tàu hải cảnh Trung Quốc đang chặn đường của tàu tiếp tế, và tàu
tiếp tế đã cố gắng né tránh bằng cách băng qua mũi tàu hải cảnh và bị đâm.
Các thước
phim khác cho thấy vụ va chạm thứ hai. Tàu Qiong Sansha Yu 00003, một
tàu dân binh biển chuyên nghiệp do Công ty quốc doanh Phát triển Thủy sản Tam
Sa của Trung Quốc điều hành, đã cặp sát bên cạnh và sau đó va chạm với một tàu
Cảnh sát biển Philippines đang đứng yên. Vụ việc dường như không gây thiệt hại
nghiêm trọng và tàu tiếp tế thứ hai của Philippines đã đến được Sierra Madre.
Nhưng đây mới chỉ là những tương tác nguy hiểm nhất dưới dạng hành vi không an
toàn tái diễn hàng tháng xung quanh Bãi Cỏ Mây.
Tình hình xung quanh Bãi Cỏ Mây nêu bật một đặc điểm chính trong chính
sách đối ngoại của Trung Quốc – nước này từ chối thừa nhận rằng Philippines hoặc
các quốc gia nhỏ khác có khả năng tự quyết định trong các tranh chấp với Bắc
Kinh. Thế giới quan này đã được tờ Global Times, vốn theo chủ nghĩa
dân tộc, tóm tắt một cách tuỳ tiện trong đó kết luận “Bằng
cách leo thang căng thẳng, Philippines có thể muốn thu hút sự ủng hộ từ Hoa Kỳ,
hoặc toàn bộ trò hề này đã được Hoa Kỳ dàn dựng ngay từ đầu”.
Khi đối đầu với một quốc gia nhỏ hoặc tầm trung đang thách thức hoặc xúc
phạm Bắc Kinh, giới lãnh đạo Trung Quốc thường cáo buộc quốc gia nhỏ hơn đang hợp
tác song song với Hoa Kỳ hoặc bị Hoa Kỳ lợi dụng để thực hiện chiến lược “chống
Trung Quốc”. Đây chính là quan điểm mà Bộ trưởng Ngoại giao Dương Khiết
Trì đã
lấn át người đồng cấp Singapore George Yeo tại Diễn đàn khu vực ASEAN
năm 2010. Ông nói: “Trung Quốc là một nước lớn và các nước khác là nước nhỏ, đó
là thực tế.”
Tâm lý này cũng là lý do khiến Bắc Kinh tìm cách phá hoại vụ kiện do
Philippines đưa ra Tòa Trọng tài từ năm 2013 đến năm 2016 bằng cách nhấn mạnh rằng
vụ kiện này là do Hoa Kỳ và Nhật Bản sắp đặt. Và đó là lý do tại sao sau mỗi lần
Philippines phản đối ngoại giao về bạo lực tại Bãi Cỏ Mây, các quan chức Trung
Quốc đều phớt lờ bản chất của những lời phàn nàn và chỉ trích những người đồng
cấp Philippines về việc trở thành con tốt trong âm mưu của Hoa Kỳ.
Khi một tàu Hải cảnh Trung Quốc khác suýt va chạm với một tàu Philippines
vào tháng 9 năm 2023, Bắc Kinh lại lặp lại kịch bản quen thuộc này. Tổng thống
Ferdinand Marcos Jr. đã phải bày tỏ sự bực bội tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN
thường niên cùng tuần đó, nói
rằng Philippines bác bỏ những câu chuyện về tranh chấp Biển Đông xoay
quanh sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Marcos khẳng định rằng “điều này
không chỉ tước bỏ sự độc lập và tự quyết của chúng tôi mà còn coi thường lợi
ích hợp pháp của chúng tôi.”
Một tháng sau, sau khi Philippines phàn nàn về một sự kiện bạo lực khác
giữa nước này và Trung Quốc, Global Times đã đăng một biếm họa xã luận vẽ
Philippines như một cây gậy được Hoa Kỳ sử dụng để khuấy động Biển Đông.
Bắc Kinh chưa sẵn sàng thừa nhận rằng Manila, hoặc bất kỳ bên tranh chấp
nào ở Đông Nam Á, có những bất bình chính đáng cần được giải quyết để kiểm soát
tranh chấp một cách hòa bình. Điều này làm tăng nguy cơ leo thang vì Bắc Kinh
dường như tin rằng các quốc gia khác ít có sự cam kết với chủ quyền và quyền của
mình hơn, mà thách thức Trung Quốc chỉ vì sự can thiệp của Hoa Kỳ và cuối cùng
sẽ oằn mình trước áp lực kéo dài. Việc diễn đi diễn lại vở kịch cưỡng ép ở Bãi
Cỏ Mây dường như không thể thay đổi chính sách của Philippines và do đó sẽ chỉ
dẫn đến nhiều va chạm hơn và rủi ro leo thang.
Có hai động lực thúc đẩy khía cạnh áp bức này trong chính sách đối ngoại
khu vực của Trung Quốc – tầm nhìn của Bắc Kinh về hệ thống phân cấp khu vực và
nỗi lo sợ về sự ngăn chặn của Hoa Kỳ. Theo quan điểm lâu đời của Trung Quốc về
hệ thống phân cấp khu vực, các quốc gia nhỏ hơn về mặt lịch sử nhất thiết phải
phục tùng Bắc Kinh trong trật tự giai tầng Châu Á. Những di sản lâu dài về mối
quan hệ triều cống truyền thống với Trung Quốc, cũng như sự thống trị lịch sử của
văn hóa, ngôn ngữ và sức mạnh kinh tế của Trung Quốc trong khu vực, vẫn còn đọng
lại trong tâm trí những người ra ra quyết định của Trung Quốc.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng thực sự coi Hoa Kỳ là kiến trúc sư của
chiến lược ngăn chặn lâu dài nhằm tìm cách làm suy yếu ảnh hưởng khu vực của
Trung Quốc, hoặc tệ hơn là dẫn đến sự sụp đổ của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Quan
điểm này, có từ những năm ngay sau khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung
Hoa vào năm 1949, giờ đây đã nhuốm đượm phần lớn tư tưởng của Bắc Kinh về môi
trường đối ngoại. Như Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã
tuyên bố vào tháng 3, “Các nước phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo đã thực hiện
các biện pháp ngăn chặn, bao vây và đàn áp toàn diện đối với Trung Quốc, điều
này đã mang đến những thách thức nghiêm trọng chưa từng có đối với sự phát triển
của đất nước chúng ta.”
Việc Bắc Kinh không sẵn sàng coi những mối quan ngại và bất bình của các
nước láng giềng trong khu vực là chính đáng đã trở thành một trong những thách
thức nổi bật nhất đối với nước này trong việc quản lý quan hệ đối ngoại. Như
các quan chức Hoa Kỳ thừa nhận trong những trao đổi riêng tư, những tiến bộ của
chính quyền Biden trong việc tăng cường quan hệ với các nước trong khu vực, từ
Úc, Ấn Độ đến Philippines, không phải là câu chuyện về sự nhạy bén ngoại giao
mà là về sự hung hãn của Trung Quốc. Nếu Bắc Kinh điều chỉnh hướng đi và bắt đầu
coi các chủ thể trong khu vực là đối tác chứ không phải những kẻ gây khó chịu,
chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ có thể phải đối mặt với thách
thức lớn nhất.
------------------
Greg Poling là Thành viên cấp cao và Giám đốc Chương
trình Đông Nam Á và Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu
Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Washington DC. Jude Blanchette là Chủ nhiệm
Chương trình Nghiên cứu Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc
tế (CSIS), Washington DC. Bản gốc tiếng Anh được đăng lần đầu tại https://www.eastasiaforum.org/2023/11/12/chinas-disregard-for-small-state-agency-hampers-its-foreign-policy/
Đinh Tùng Lâm là cộng tác viên của Dự án Đại Sự Ký
Biển Đông.
No comments:
Post a Comment