Ranh
giới ngoài thềm lục địa: Vấn đề cần giải quyết giữa Việt Nam và Philippines
Thanh Phương - RFI
Đăng
ngày: 05/08/2024 - 15:51
Trong
bối cảnh Việt Nam và Philippines phải tăng cường hợp tác để đối phó với Trung
Quốc trên Biển Đông, giữa hai nước lại nảy sinh một vấn đề cần giải quyết, đó
là vấn đề ranh giới ngoài thềm lục địa.
HÌNH
:
Ảnh
tư liệu: Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. và chủ tịch Việt Nam Võ
Văn Thưởng (T) duyệt đội quân danh dự trong lễ tiếp đón lãnh đạo Philippines tại
Hà Nội, Việt Nam, ngày 30/01/2024. AP - Hoang Thong Nhat
Ngày
15/06/2024, bộ Ngoại Giao Philippines thông báo phái đoàn nước này tại Liên Hiệp
Quốc đã đệ trình Báo cáo Ranh giới ngoài thềm lục địa ở Biển Đông ( mà họ gọi
là Biển Tây Philippines ) lên Ủy ban Ranh giới Thềm lục địa Liên Hiệp Quốc
(CLCS) "để đăng ký quyền với vùng thềm lục địa mở rộng ở tây
Palawan".
Philippines
cho biết họ đã mất 15 năm để chuẩn bị cho việc này, theo đúng Điều 76 trong
Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Theo Công ước này,
một quốc gia ven biển như Philippines có thể “thiết lập ranh giới ngoài
của thềm lục địa, bao gồm vùng đáy biển và lòng đất dưới đáy biển, vượt 200 hải
lý, nhưng không quá 350 hải lý từ đường cơ sở được dùng để tính chiều rộng lãnh
hải”.
Vấn
đề là vùng thềm lục địa mở rộng mà Philippines muốn được công nhận có thể chồng
lấn với những nước ven Biển Đông khác, đặc biệt là Việt Nam.
Trả lời
RFI Việt ngữ ngày 03/07, nhà nghiên cứu về Biển Đông Hoàng Việt nhắc lại:
"Theo
điều 76 của UNCLOS 1982, mỗi quốc gia sẽ có vùng thềm lục địa 200 hải lý tính từ
đường cơ sở hướng ra ngoài. Ngoài ra, các quốc gia có thể có vùng thềm lục địa
mở rộng có thể tối đa là 350 hải lý. Từ năm 2009, Việt Nam đã đệ trình Ủy ban
Ranh giới Thềm lục địa một báo cáo riêng của Việt Nam và một báo cáo chung với
Malaysia ngày 06/05 và 07/05. Một ngày sau đó, 08/05, Trung Quốc đã gởi hai
công hàm phản đối hai đệ trình đó. Trong hai công hàm đó có kèm theo bản đồ
"đường lưỡi bò".
Sau
đó, đến tháng 12/2019, phía Malaysia lại đệ trình một báo cáo mới về thềm lục địa
mở rộng, trong bối cảnh sau phán quyết 2016 của Tòa Trọng Tài Thường Trực trong
vụ Philippines kiện Trung Quốc. Mới đây nhất phía Philippines cũng tiếp tục đệ
trình, theo đúng quy định của điều 76 trong UNCLOS 1982. Nhưng yêu cầu có được
chấp thuận hay không thì đó lại là câu chuyện dài hơn rất nhiều.
Ngay
trong đệ trình của Philippines lên Ủy ban Ranh giới Thềm lục địa, họ cũng đã
nói rõ là vùng thềm lục địa mở rộng này của họ có khả năng sẽ chồng lấn với
vùng thềm lục địa mở rộng của Việt Nam và của Malaysia. Mới đây nhất, Malaysia
đã gởi công hàm phản đối, bởi vì giữa Malaysia và Philippines vẫn có tranh chấp
về vùng Sabah, mà Manila cho là của Philippines, nhưng nay đang thuộc về
Malaysia. Vùng thềm lục địa mở rộng mà Philippines yêu sách cũng nằm trong vùng
thềm lục địa của Sabah.
Đối
với Việt Nam, một số nhà nghiên cứu khi đo bản đồ cũng đã thấy là một sự chồng
lấn. Khả năng chồng lấn với Việt Nam là chắc chắn."
Phản ứng về
quyết định nói trên của Manila, Hà Nội, qua lời phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Việt
Nam Phạm Thu Hằng ngày 20/06, nhìn nhận quyền của Philippines:
"Các
quốc gia ven biển thành viên Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982
(UNCLOS 1982) có quyền xác định ranh giới ngoài thềm lục địa mở rộng của mình
trên cơ sở phù hợp với quy định liên quan của UNCLOS 1982.”
Nhưng
phát ngôn viên bộ Ngoại Giao nhấn mạnh Việt Nam “bảo lưu toàn bộ quyền
và lợi ích của mình theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982, và sẵn
sàng trao đổi với Philippines để tìm kiếm và đi đến giải pháp phù hợp với lợi
ích của cả hai nước.”
Đáp
lại tuyên bố nói trên của phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Việt Nam, ngày 01/07, bộ
Ngoại Giao Philippines cho biết Manila "hoan nghênh" việc
Hà Nội công nhận báo cáo của Manila đệ trình lên Liên Hiệp Quốc nhằm bảo đảm
quyền của nước này đối với thềm lục địa mở rộng ở Biển Đông, đồng thời cho biết “sẵn
sàng đàm phán với Hà Nội để giải quyết mọi vấn đề”, cũng như sẵn sàng hợp
tác với Việt Nam “theo những cách khả thi để giúp đạt được giải pháp
cùng có lợi cho các vấn đề ở Biển Đông”.
Sau
đó, ngày 17/07, tại trụ sở Liên Hiệp Quốc ở New York, Việt Nam đã chính thức nộp
hồ sơ đệ trình Ranh giới thềm lục địa mở rộng ngoài 200 hải lý của Việt Nam ở
khu vực giữa Biển Đông lên Ủy ban Ranh giới Thềm lục địa Liên Hiệp Quốc.Trong
công hàm gửi Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc António Guterres, Việt Nam một lần nữa
khẳng định việc nộp đệ trình này "sẽ không ảnh hưởng tới công tác
phân định biển giữa Việt Nam và các nước ven biển liên quan trên cơ sở
UNCLOS".
Nhưng
liệu Việt Nam và Philippines có thể dễ dàng đạt được thỏa thuận để giải quyết sự
chồng lấn về thềm lục địa mở rộng giữa hai nước hay không? Nhà nghiên cứu Hoàng Việt nhận định:
"Chắc
chắn là được thôi, khi mà cả hai quốc gia đều có thiện chí thì cũng dễ giải quyết.
Việc chồng lấn là bình thường. Trên khu vực Biển Đông có rất nhiều sự chồng lấn.
Việt Nam và Indonesia đã mất cả 12 năm để phân định vùng đặc quyền kinh tế. Hai
nước đã công bố thỏa thuận qua tuyên bố năm 2022, nhưng cho đến bây giờ vẫn
chưa thấy văn bản chính thức Việt Nam và Indonesia phân định như thế nào.
Giữa
Việt Nam với Philippines thì cũng đơn giản, vì thứ nhất là khi hai bên đều đòi
hỏi vùng thềm lục địa mở rộng, thì chắc chắn là sẽ có sự chồng lấn và hai bên
phải đàm phán. Nếu hai bên đều có thiện chí thì không khó, khó nhất là một bên,
hoặc cả hai bên không có thiện chí. Trong đàm phán, hai bên đều phải nhân nhượng
với nhau, để cùng chấp nhận một giải pháp hai bên cùng có lợi.
Quan
hệ giữa Việt Nam với Philippines về hợp tác trên biển cũng đã có từ lâu. Vài
năm trước, hai nước đã ký một số thỏa thuận về thăm dò địa chấn, hợp tác nghiên
cứu khoa học biển. Như vậy chủ trương hai bên đều có rồi, vấn đề còn lại là hai
bên sẽ phải đàm phán trực tiếp, sẽ phân định như thế nào. Có lẽ đây sẽ là một
quá trình khá dài, vì cả hai bên đều phải dựa trên những điều kiện địa lý tự
nhiên của mình, đồng thời căn cứ trên luật pháp, cũng như những án lệ trước
đây, để tìm ra một giải pháp công bằng nhất".
UNCLOS
quy định thời hạn cuối cùng để đệ trình thông tin về ranh giới ngoài thềm lục địa
lên Uỷ ban Ranh giới Thềm lục địa (CLCS) là ngày 13/5/2009. Như vậy tại sao
Philippines trình báo cáo về thềm lục địa mở rộng tại Biển Đông 15 năm
sau thời hạn cuối cùng?
Theo nhà
nghiên cứu Hoàng Việt, đệ trình của Philippines vào thời điểm này có thể
có một số tính toán:
"Cái
đầu tiên là liên quan đến Trung Quốc. Từ năm 2013 đến nay, Trung Quốc và
Philippines luôn luôn đối đầu ở khu vực biển của mấy thực thể, thứ nhất là Bãi
Cỏ Mây, thứ hai là bãi cạn Scarborough và thứ ba là bãi cạn Sa Bin. Đặc biệt ở
Bãi Cỏ Mây chúng ta đã thấy tình hình căng thẳng như thế nào. Gần đây nhất là sự
kiện 17/06, nhiều tàu của Trung Quốc đã đâm thẳng vào tàu của Philippines, các
thủy thủ Trung Quốc đã cầm rìu, dao găm và gậy tấn công các thủy thủ
Philippines trên tàu của họ, cướp một số vũ khí, cũng như đồ đạc. Xung đột đã
khiến một binh sĩ của Philippines bị mất một ngón tay cái.
Đây
không phải là sự kiện đầu tiên cũng như cuối cùng. Từ 2013 tới nay, những vụ va
đâm tàu, phun vòi rồng và chiếu tia laser vào các thủy thủ Philippines đã xảy
ra rất nhiều. Vào tháng 05/2009, việc Việt Nam và Malaysia đệ trình báo cáo về
thềm lục địa mở rộng đã gây một làn sóng phản đối từ Trung Quốc. Lần thứ hai đó
là vào tháng 12/2019, Philippines làm mới lại đệ trình của mình thì cũng đã gây
ra cuộc chiến công hàm kéo dài đến 2021 mới chấm dứt. Các quốc gia đã liên tục
gởi các công hàm lên Ủy ban Ranh giới Thềm lục địa Liên Hiệp Quốc để thể hiện
quan điểm của mình.
Có
lẽ đó là cái quan trọng mà Philippines tính tới: trong bối cảnh căng thẳng với
Trung Quốc và chính sách của Philippines đang sử dụng là "name and
shame", vạch trần những hành động côn đồ và phi pháp của Trung Quốc trên
khu vực Biển Đông tranh chấp, thì Philippines hy vọng là sẽ có một làn sóng của
công luận trên thế giới lên án Trung Quốc và điều này sẽ tác động phần nào đến
cuộc đối đầu giữa hai nước.
Ngoài
ra, Philippines đương nhiên có những tính toán khác, trong đó có việc nhắc lại
tác dụng của phán quyết 2016 trong vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc.
Philippines cũng muốn tranh thủ lúc này Philippines đang có một đại diện trong Ủy
ban Ranh giới Thềm lục địa của Liên Hiệp Quốc."
Trong
một bài viết đăng trên trang Vietnamnet ngày 29/06, đại sứ Việt Nam Nguyễn Hồng Thao, một
chuyên gia pháp lý, cũng nhận định:
"Trước
hết, chính quyền tổng thống Marcos Jr. muốn khẳng định giá trị của Phán quyết
Tòa Trọng tài Thường trực ngày 12/6/2016 trong vụ Philippines kiện Trung Quốc ở
Biển Đông. Phán quyết này tạo khả năng cho phép mở rộng thềm lục địa từ các đảo
chính của Philippines trong khi làm rõ mỗi thực thể biển ở quần đảo Trường Sa
chỉ có tối đa lãnh hải 12 hải lý.
Thứ
hai, đệ trình có thể nhằm bác bỏ yêu sách đường chín đoạn của Trung Quốc.
Thứ
ba, Manila có thể muốn khẳng định tính pháp lý của đường cơ sở quần đảo
Philippines năm 2012, đường này đã được sửa đổi cho phù hợp hơn với
UNCLOS.
Thứ
tư, việc đệ trình tạo điều kiện kích hoạt điều 5 của Hiệp ước phòng thủ chung
Philippines - Hoa Kỳ 1951, theo đó Mỹ có trách nhiệm bảo vệ các lực lượng vũ
trang Philippines, các tàu và máy bay công vụ (bao gồm cả lực lượng cảnh sát biển)
khỏi các cuộc tấn công vũ trang trong Biển Đông.
Thứ
năm, đệ trình có thể thúc đẩy tiến trình đàm phán Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông
(COC) đang gặp bế tắc."
Nhưng
theo ông Nguyễn Hồng Thao, tranh chấp chủ quyền các thực thể trong quần đảo Trường
Sa vẫn tồn tại sẽ làm nảy sinh tiếp vấn đề phân định biển của các vùng đáy biển
thuộc lãnh hải của các thực thể này với yêu sách thềm lục địa mở rộng của
Philippines.
Ấy
là chưa kể đến phản ứng của Trung Quốc. Ngày 18/07/2024, phát ngôn viên bộ Ngoại
Giao Trung Quốc cho rằng đệ trình của Việt Nam về thềm lục địa mở rộng "bao
gồm một phần quần đảo Nam Sa ( Trường Sa ) của Trung Quốc và xâm phạm chủ quyền
lãnh thổ cũng như quyền và lợi ích hàng hải của Trung Quốc, trái với luật pháp
quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển".
Trước
đó, ngày 17/6/2024, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc đã khẳng định “đệ
trình đơn phương của Philippines về mở rộng thềm lục địa của họ tại Biển Đông
xâm phạm tới các quyền chủ quyền và quyền tài phán của Trung Quốc, vi phạm luật
quốc tế, bao gồm cả Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển và đi ngược lại Tuyên
bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông”.
No comments:
Post a Comment