Thục Quyên
06/08/2024
https://baotiengdan.com/2024/08/06/co-hoi-de-hoc-hoi/
Ngày
thi đấu đầu tiên tại Thế Vận hội 2024 chưa kết thúc thì các cơ quan truyền
thông và mạng xã hội đã nổi sóng vì một hoạt cảnh mang tên “ Festivité” (Lễ hội)
trong lễ khai mạc, do các nghệ sĩ LGBTQ+ biểu diễn, đã bị một số các nhà thần học
công giáo La mã và vài chính trị gia như cựu tổng thống Donald Trump chỉ trích
gay gắt. Họ coi cảnh tượng này là sự giễu nhại bức tranh “Bữa tối cuối cùng” của
Leonardo Da Vinci và là một sự báng bổ Kitô giáo.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/08/1-3-1024x575.jpeg
Ảnh:
Tác phẩm được cho là giống bức ảnh “Tiệc Ly” tại lễ khai mạc Olympic 2024 ở
Paris. Nguồn: BBC.
Cần
biết rằng Tiệc Ly, hay “Bữa tối cuối cùng” của Chúa Kitô với 12 tông đồ, là một
chủ đề bắt nguồn sâu xa từ nghệ thuật biểu tượng Kitô giáo. Có nhiều tác phẩm
nghệ thuật mô tả đề tài này nhưng có lẽ nổi tiếng nhất là bức bích họa của
Leonardo da Vinci, được tạo ra từ năm 1495 đến năm 1498. Bữa tối này tượng
trưng cho một thời điểm quan trọng trước sự đóng đinh của Chúa Kitô, và tầm
quan trọng về tôn giáo cũng như văn hóa của nó vô cùng lớn.
Có
lẽ do chịu ảnh hưởng bởi nền văn hóa Pháp với những nét đặc thù đa dạng và
phong phú của nó, nên khi xem hoạt cảnh trên tôi không hề mảy may nghĩ tới bức
họa “Bữa tối cuối cùng”, mà chỉ thấy một sàn catwalk và những người ăn mặc rất
đa diện nhảy múa, một hình ảnh quá đỗi điển hình của kinh đô thời trang thế giới
Paris.
Nói
tới Paris hay nói tới nước Pháp, có lẽ trăm người như một, đều nghĩ tới rượu
vang và phó mát. Thành thử người ca sĩ gần như khoả thân, nửa nằm nửa ngồi
trong một cái đĩa trái cây khổng lồ đối với tôi đơn giản là Bacchus, vị thần La
Mã của rượu vang, của sự sinh sản và của sự hứng thú, say sưa.
Tóm
lại, những hình ảnh trên chẳng có gì lạ lẫm để khiến tôi bị sốc, mà ngược lại
là sự khâm phục nước tổ chức Thế Vận hội 2024 đã tôn trọng và thể hiện sự bình
quyền của những nghệ sĩ trong cộng đồng LGBTQ+
Làn
sóng chỉ trích với từ ngữ nặng nề “báng bổ một tôn giáo lớn” (Kitô giáo) làm
tôi giật mình và cảm thấy cần phải chú ý hơn, nên tôi đã coi kỹ lại những hình ảnh
và tìm hiểu bằng cách vào hai tờ báo mạng của Công
giáo và Tin
lành tại Đức để đọc về đề tài này.
Cả
hai bài viết đều phân tích cặn kẽ tại sao không thể khiên cưỡng ghép hoạt cảnh
“Festivité” thành một sự giễu nhại buổi Tiệc Ly vì không có gì tương đương cả.
Thí
dụ, vì mặt bằng màu trắng, nơi có vài người ngồi hay nhảy múa, không phải là mặt
bàn có sự hiện diện của ly đĩa, bánh rượu… như trong bức họa, số người hiện diện
lại đông hơn con số 12 tông đồ của Chúa Jesus rất nhiều, cũng như tư thế của họ.
Trong
bài báo đăng trên mạng “katholisch.de”,
ông Jens Burk, người phụ trách cấp cao tại Bảo tàng Quốc gia Bavaria cho rằng,
đúng như đạo diễn Thomas Jolly nói, nếu muốn so sánh thì phải so
sánh hoạt cảnh “Festivité” với cảnh bữa tiệc trong bức tranh “Bữa ăn của các vị
thần” cũng rất nổi tiếng của họa sĩ Hà Lan Jan van Bijlert (1598-1691) đang được
treo tại Viện Bảo tàng Magnin ở Dijon, Pháp. Những nhân vật được miêu tả trong
tranh là những nhân vật thần thoại.
Trong
bài báo đăng trên mạng “evangelisch.de”,
ông Gereon Terhorst, Trợ lý nghiên cứu tại Khoa Thần học Phúc âm của Đại học
Münster, trách rằng, điểm duy nhất hoạt cảnh có chung với bức bích họa của Da
Vinci là có những người đứng sau một chiếc bàn, nhưng chẳng lẽ hình ảnh chiếc
bàn giáo viên trong “Harry Potter” cũng phải bị kết tội ám chỉ đến bức họa?
Gereon
Terhorst còn đưa ra một nghi vấn nặng nề hơn rất nhiều: Thật ra những gì thực sự
được mô tả bởi hoạt cảnh Festivité không quan trọng, vấn đề là ai hiện diện
trong hoạt cảnh đó.
Làn
sóng kết tội chỉ núp sau một lý do không thật để bày tỏ mối quan hệ khó khăn giữa
Ki tô Giáo và cộng đồng LGBTQ+
Không
kể vô số những bức tranh cổ, hiện nay trên thế giới có 5 tác phẩm nghệ thuật nổi
tiếng, miêu tả bữa Tiệc Ly. Đó là của: Leonardo da Vinci (Santa Maria
delle Grazie, Milan, Italy); Nikolai Nikolaevich Ge (State Russian Museum,
St Petersburg, Russia); Peter Paul Rubens (Pinacoteca di Brera, Milan,
Italy); Jacopo Tintoretto (Basilica di San Giorgio Maggiore, Venice,
Italy) và Andrea del Castagno (Sant’ Apollonia, Florence, Italy).
Ngoài
ra còn có rất nhiều poster nhái theo bức họa của Da Vinci với những nhân vật
quen thuộc như Darth Vader (Star war), Simpsons, Game of Throne, Charlie Brown,
Snoopy… nhưng chưa bao giờ bị khép tội báng bổ.
Những
điều vừa học được
Sau
khi đọc lời cắt nghĩa của đạo diễn Thomas Jolly, tôi học được rằng, nhân vật mà
tôi tưởng là vị thần La Mã Bacchus lại là vị thần Hy Lạp Dionysus, vị thần bảo
hộ của rượu nho, sự hoan hỉ, tiệc tùng và sung túc.
Còn
Sequana, theo Thomas Jolly, là con gái của Dionysus, nữ thần (tiếng Pháp là
Déesse) của dòng sông Seine, linh hồn của Thế vận hội 2024 tại kinh đô ánh sáng
Paris, lại đang là một chủ đề tranh cãi nàng có thật là con gái của Dionysus
hay không, hay chỉ mới được “khai sinh“ trong một cuốn tiểu thuyết năm 1788 như
nàng tiên nữ (tiếng Pháp là “nymphe“) của sông Seine, con gái Bacchus, bởi nhà
văn Bernadin de Saint-Pierre.
Cuộc
tranh cãi về Sequana sẽ chỉ tốn nhiều thùng rượu vang cho người dân Pháp tranh
cãi lúc nhàn nhã, nhưng cuộc tranh cãi về hoạt cảnh Festivité e rằng sẽ rất độc
hại tại những quốc gia khác nước Pháp, vì được cho là xúc phạm đến một tôn
giáo, một vấn đề mà chính người Pháp không đặt nặng, với gần 70% dân số được
ghi nhận là không theo một tôn giáo nào cả, và nước Pháp đã có một nhà nước thế
tục từ năm 1905.
Đừng
quên rằng thủ đô Paris cũng là cái nôi của tạp chí châm biếm Charlie Hebdo.
Tháng 1 năm 2015 hai sát thủ Hồi giáo đã tấn công tòa soạn và giết chết 11 nhân
viên biên tập. Charlie Hebdo đã nhiều lần bị đe dọa vì liên tục xuất bản các bức
tranh biếm họa về nhà tiên tri Mohammed.
Vụ
tấn công gây kinh hoàng và đoàn kết với các thành viên ban biên tập bị sát hại,
trên toàn thế giới, với khẩu hiệu “Je suis Charlie” (tiếng Pháp “Tôi là
Charlie” hoặc “Tôi theo Charlie”).
Một
lần nữa, cuộc tranh cãi chung quanh hoạt cảnh Festivité cho thấy nghệ thuật thường
mang tính đa nghĩa, cho phép người thưởng thức nhận định nhiều cách khác nhau,
tùy thuộc vào bối cảnh văn hóa và chính sự chờ đợi của họ.
No comments:
Post a Comment