Việt
Nam ráo riết vận động Mỹ để được công nhận là nền kinh tế thị trường. Vì sao?
08/04/2024
Các lãnh đạo Việt Nam trong nhiều tháng qua đã vận dụng tất cả
những cơ hội có thể để yêu cầu Mỹ công nhận là nền kinh tế thị trường, một quy
chế mà Hà Nội muốn có được nhằm tránh những bất lợi khi phải đối phó với các vụ
kiện chống bán phá giá và chống trợ cấp tại thị trường xuất khẩu lớn nhất của
Việt Nam.
https://gdb.voanews.com/01000000-0a00-0242-535a-08dc574b7f28_cx6_cy0_cw91_w1023_r1_s.jpg
Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn (thứ nhất từ phải)
và Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Nguyễn Quốc Dũng (thứ hai từ phải) thảo luận với Ngoại
trưởng Mỹ Antony Blinken (thử 3 từ trái) và các quan chức chính Hoa Kỳ tại
Washington DC hôm 25/3.
Từ
Chủ tịch nước cho đến người đứng đầu ngành Công an, các lãnh đạo hàng đầu nhà
nước Việt Nam đều đưa ra những lời kêu gọi khi gặp các quan chức Mỹ hay khi
tham gia các sự kiện trên đất Hoa Kỳ, trong một nỗ lực cho thấy sự khẩn thiết của
Hà Nội để có được sự công nhận của Washington.
Những
nỗ lực này được khởi động mạnh mẽ khi Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị Bộ trưởng
Tài chính Mỹ Janet Yellen hạn chế biện pháp phòng vệ thương mại với hàng hóa nhập
từ Việt Nam và kêu gọi Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo sớm công nhận Quy
chế kinh tế thị trường của Việt Nam, trong các cuộc gặp tại Washington vào
tháng 9 năm ngoái.
Sau
đó, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Nguyễn Quốc Dũng đã
dùng các diễn đàn khác nhau tại Mỹ để đưa ra lời kêu gọi tương tự. Gần đây nhất,
Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, khi phát biểu tại Viện nghiên cứu Brookings
ở Washington hôm 26/3, cũng đã kêu gọi Mỹ công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị
trường.
Còn
tại Việt Nam, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang kêu gọi các doanh nghiệp Mỹ có tiếng
nói để chính quyền Washington sớm công nhận quy chế kinh tế thị trường cho Việt
Nam khi tiếp Phó Chủ tịch cấp cao Tập đoàn Procter & Gamble tại Hà Nội vào
đầu tháng 3.
Thậm
chí Bộ trưởng Công an Tô Lâm cũng tham gia nỗ lực vận động của Hà Nội khi đề
nghị Mỹ sớm hoàn tất quá trình xem xét và công nhận/cấp Quy chế kinh tế thị trường
cho Việt Nam trong cuộc gặp với Đại sứ Mỹ tại Hà Nội Marc Knapper hôm 4/3.
Việt
Nam nằm trong danh sách 12 quốc gia bị Mỹ xác định là nền kinh tế phi thị trường,
vốn được xem là những nước độc quyền hoặc gần như độc quyền về thương mại.
Trung Quốc và Nga cũng nằm trong danh sách này của Washington vì có sự can thiệp
mạnh mẽ của nhà nước vào nền kinh tế.
Ngay
trước khi Tổng thống Mỹ Joe Biden tới Hà Nội hồi tháng 9, Việt Nam đã nộp đơn
lên Bộ Thương mại Mỹ để yêu cầu đánh giá lại tình trạng nền kinh tế phi thị trường
(NME) của Việt Nam. Chính quyền Biden vào tháng 10 đã đồng ý xem xét lại tình
trạng của Việt Nam sau khi quốc gia Đông Nam Á lập luận rằng họ cần được đưa ra
khỏi danh sách, vốn áp dụng cho các vụ kiện chống bán phá giá, do đã có những cải
cách kinh tế trong những năm gần đây.
Đề
nghị để Mỹ sớm công nhận quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam cũng được nêu
trong tuyên bố chung giữa Tổng thống Biden và Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng khi
hai nước nâng cấp hai bậc chưa từng có tiền lệ lên quan hệ đối tác chiến lược
toàn diện.
“Nhận
được quy chế kinh tế thị trường là ưu tiên ngoại giao cao nhất của lãnh đạo Việt
Nam trong năm nay, đặc biệt sau khi nâng cấp hai bậc trong quan hệ ngoại giao
(với Mỹ) vào mùa thu năm ngoái,” Giáo sư Zachary Abuza của Đại học Chiến tranh
Quốc gia Hoa Kỳ, chuyên về các vấn đề chính trị và an ninh Đông Nam Á, nhận định.
“(Các lãnh đạo) Việt Nam đang thực sự gắn việc thực hiện tuyên bố tầm nhìn
chung với việc nhận được quy chế đó.”
Trong
tuyên bố chung, Mỹ nói rằng sẽ xem xét yêu cầu của Việt Nam một cách nhanh
chóng nhất có thể, phù hợp với luật pháp Hoa Kỳ. Bộ Thương mại Mỹ sẽ đưa ra quyết
định vào giữa tháng 7 sau quy trình 270 ngày xem xét và đánh giá.
Mỹ
hiện là thị trường xuất khẩu quan trọng hàng đầu của Việt Nam với tổng kim ngạch
năm 2023 hơn 125 tỷ USD, theo dữ liệu của
US Census. Mỹ cũng khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại nhiều nhất với Việt
Nam, trong đó chủ yếu là điều tra chống bán phá giá với 25 trên 56 vụ việc tính
đến tháng 8/2023, theo thống
kê của Trung tâm WTO.
"Nếu
được công nhận, khi đối mặt với các vụ kiện chống trợ cấp, chống bán phá giá,
doanh nghiệp Việt sẽ không chịu cách tính toán bất lợi nói trên,” bà Nguyễn Thị
Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, thuộc Phòng Công nghiệp và
Thương mại Việt Nam (VCCI), được VnExpress trích
lời nói.
“Ngoài
những lời kêu gọi của thủ tướng, bộ trưởng ngoại giao và phó thủ tướng, chính
phủ Việt Nam còn thuê cả một công ty vận động hành lang ở (Washington) DC để
giúp giành được sự ủng hộ của quốc hội (Mỹ),” GS Abuza, tác giả cuốn sách “Đổi
mới chính trị ở Việt Nam đương đại,” nói.
Tương
tự, ông Murray Hiebert, nhà nghiên cứu cấp cao về Đông Nam Á của Viện nghiên cứu
Chiến lược và Quốc tế ở Washington DC, cũng nói rằng ông có biết việc Việt Nam
đang vận động hành lang ở thủ đô Mỹ để có được quy chế nền kinh tế thị trường.
“Tôi
hiểu tại sao Việt Nam đang vận động hành lang,” ông Hiebert, người từng là giám
đốc cấp cao về Đông Nam Á tại Phòng Thương mại Mỹ, nói. “Quan hệ Mỹ-Việt đã đi
xa đến vậy và việc giữ quy chế phi thị trường thì không công bằng cho lắm vì hầu
hết các nước bị quy chế này là Trung Quốc, Nga, Bắc Triều Tiên, vốn là những nước
không mấy thiên thiện với Mỹ. Vì vậy tôi nghĩ [việc Mỹ công nhận Việt Nam là
kinh tế thị trường] sẽ là dấu hiệu cho thấy mối quan hệ đã được nâng tầm.”
Có
hàng trăm công ty và tổ chức vận động hành lang đang hoạt động ở Washington DC
trong nhiều lĩnh vực từ chính trị đến kinh tế. Một điều
tra của nhà báo Greg Rushford hồi năm 2017 cho thấy chính phủ Hà Nội bỏ
ra triệu đô la để vận động các chính sách có lợi cho Việt Nam từ vấn đề Biển
Đông cho đến nhân quyền.
Vì
lo ngại ông Trump?
Cả
GS Abuza và nhà nghiên cứu Hiebert cũng đều cho rằng Việt Nam muốn vận động mạnh
mẽ với chính quyền Biden trước khi cuộc bầu cử Mỹ diễn ra mà có thể có sự thay
đổi về người đứng đầu Nhà Trắng.
“Ông
Trump đã khởi động một cuộc điều tra đối với việc phá giá của Việt Nam ngay trước
khi kết thúc nhiệm kỳ. Ông ấy có thể lại làm như vậy một lần nữa,” ông Hiebert
nói.
Tổng
thống Donald Trump, hiện đang là ứng viên của Đảng Cộng hòa trong cuộc đua vào
Nhà Trắng trước ứng viên của Đảng Dân chủ là Tổng thống Joe Biden, đã từng đe dọa
áp thuế hàng nhập khẩu từ Việt Nam vì thặng dư thương mại cao với Mỹ và liệt Việt
Nam vào danh sách các nước thao túng tiền tệ của Hoa Kỳ khi còn đương nhiệm. Bộ
Thương mại Mỹ dưới thời chính quyền Biden đã cho Việt Nam ra khỏi danh sách
này.
Một
quan chức chính phủ Việt Nam yêu cầu dấu tên nói với Deutsche
Welle, hãng phát thanh truyền hình quốc tế Đức, rằng Hà Nội “rất mong muốn”
chính quyền Biden đưa Việt Nam ra khỏi danh sách nền kinh tế phi thị trường trước
kỳ bầu cử Mỹ diễn ra vào tháng 11.
Luật
sư Lê Quốc Quân cũng cho rằng Việt Nam đang vận động ráo riết để được Mỹ công
nhận vì cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sẽ diễn ra trong năm nay.
“Vì
nếu ông Trump quay lại Nhà Trắng thì sẽ khó cho Việt Nam vì (ông Trump) từng
tuyên bố Việt Nam thâm dụng về tài chính và xuất khẩu rất lớn (đối với Mỹ),” LS
Quân, chuyên theo dõi chính trị và nhân quyền Việt Nam, nói trong một buổi hội
luận của VOA.
Tại
một sự kiện của CSIS ở Washington hôm 23/1, Đại sứ Dũng nói rằng: “Chúng tôi muốn
Việt Nam được đưa ra khỏi danh sách các nước có nền kinh tế phi thị trường của
Mỹ.”
Nhưng
cuộc vận động của Việt Nam đang vấp phải những phản đối từ trong nước Mỹ.
Hai
nhóm gồm hơn 30 nhà lập pháp Mỹ hồi cuối tháng 1 đã gửi các bức thư chung tới Bộ
trưởng Raimondo để kêu
gọi chính quyền Biden không công nhận quy chế kinh tế thị trường cho
Việt Nam. Họ lập luận rằng Việt Nam không đáp ứng các yêu cầu về thủ tục để
thay đổi tình trạng và cho rằng việc cấp quy chế này cho quốc gia Đông Nam Á sẽ
là “một sai lầm nghiêm trọng.”
Kể
từ năm 2002, khi Mỹ bắt đầu vụ điều tra chống bán phá giá đầu tiên đối với cá
phi lê đông lạnh nhập từ Việt Nam, Washington coi quốc gia Đông Nam Á là một “nền
kinh tế phi thị trường.” Trong 21 năm qua, Mỹ đã áp thuế chống phá phá giá đối
với nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam, trong đó có các sản phẩm nông sản và
công nghiệp.
Trong yêu
cầu gửi lên Bộ Thương mại Mỹ, Chính phủ Việt Nam nói rằng trong hơn 20
năm qua, nền kinh tế Việt Nam đã trải qua những bước phát triển và cải cách mạnh
mẽ, đặc biệt là về 6 yếu tố quyết định quy chế NME do Hoa Kỳ đặt ra.
Phát
biểu tại Washington DC hồi tháng 1, Đại sứ Dũng nói rằng nếu Bộ Thương mại Mỹ
không cấp quy chế cho Việt Nam thì sẽ là điều “rất tệ cho hai nước”. Còn Ngoại
trưởng Sơn vào tháng trước, khi nói tại Viện Brookings, cho rằng mối quan hệ
thương mại mạnh mẽ hơn giữa Việt Nam và Mỹ sẽ có lợi cho Washington trong những
lĩnh vực quan trọng, như chất bán dẫn, khoáng sản quan trọng và trí tuệ nhân tạo,
mà Mỹ đang tìm cách đa dạng hóa khỏi Trung Quốc.
Nhưng
theo GS Abuza, Mỹ “không thể trông cậy vào Việt Nam để đa dạng hóa chuỗi cung ứng
ra khỏi Trung Quốc vì nước này không có tư cách nền kinh tế thị trường.” Ông
cho rằng “Việt Nam trước đây đã thao túng tiền tệ và khu vực nhà nước vẫn nhận
được quá nhiều sự trợ cấp và bảo hộ.”
Vị
giáo sư này cho biết ông không ngạc nhiên khi có những nhà lập pháp Mỹ phản đối
việc cấp cho Việt Nam Quy chế kinh tế thị trường bởi ông cho rằng đây là “một
trong số ít công cụ mà Quốc hội phải có để giành được một số nhượng bộ từ chính
phủ Việt Nam về tình trạng nhân quyền đang suy giảm nhanh chóng” tại quốc gia
Đông Nam Á.
Tương
tự, Luật sư Nguyễn Văn Đài, khi nói trong buổi hội luận của VOA, cho rằng việc
công nhận Việt Nam là kinh tế thị trường là công cụ cuối cùng của Mỹ để gây áp
lực với nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam trong vấn đề cải thiện các điều kiện
nhân quyền và tự do ngôn luận ở Việt Nam.”
Theo
nhà nghiên cứu Hiebert, hiện cũng đang phụ trách nghiên cứu cho tổ chức tư vấn
chiến lược Bower Group Asia ở Washington, nhân quyền vẫn là một vấn đề trong
quan hệ Mỹ-Việt Nam và “Quốc hội Mỹ tỏ ra thất vọng trước tình hình nhân quyền
của Việt Nam… và đã lên tiếng về điều đó.”
Báo
cáo của Vụ Khảo cứu Quốc hội Mỹ (CRS) về tình trạng kinh tế phi thị trường của
Việt Nam, đưa ra hôm 4/3, khuyến cáo Quốc hội Mỹ “xem xét thành tích nhân quyền
của Việt Nam, mà một số nhà quan sát cho là yếu kém và đang xấu đi.” Báo cáo
nói rằng Đạo luật Nhân quyền Việt Nam, vốn cấm Mỹ hỗ trợ Bộ Công an Việt Nam và
yêu cầu cơ quan hành pháp chú trọng hơn nữa đến việc đảm bảo tự do internet ở
Việt Nam, có thể là “một công cụ tiềm năng cho các thành viên Quốc hội” để dùng
cho quá trình xem xét và đánh giá.
--------------------------
42
BÌNH LUẬN
Những
người trong đảng cộng sản không phải là họ không biết thế nào là kinh tế thị
trường. Nền kinh tế theo qui luật thị trường thì ai kinh doanh giỏi sẽ thành
công, giàu có. Có điều là không phải là đảng viên nào cũng là người kinh doanh
giỏi mà bất kỳ người dân nào cũng có thể là người kinh doanh giỏi và trở thành
nhà tư sản. Có thể đó là một trẻ chăn trâu, có thể đó là một cô gái nhà nghèo
đi bán vé số hay đó là đứa trẻ của gia đình sĩ quan VNCH. Khi người ngoài đảng
trở nên giàu có thì họ sẽ có quyền lực của đồng tiền. Đó là điều đảng cộng sản
không thích vì như thế đảng cộng sản không còn độc quyền nắm quyền lực nữa.
Vì
thế mà đảng cộng sản phải ưu đãi người mà mình tin tưởng để người đó trở thành
nhà tư sản có thế lực, còn ai không về phe mình, mà mình không tin tưởng thì
tìm cách ếm không cho thành công trong kinh doanh. Trong việc chăm lo cho người
phe mình được thành công và trù ếm người không phải phe mình thì có những việc
làm phải vi phạm qui luật kinh tế thị trường. Làm như vậy thì không phải là ai
giỏi kinh doanh thì thành công mà ai dựa vào thế lực thì thành công. Đó là lý
do Việt Nam không có kinh tế thị trường.
Các
nước Nga, Trung Quốc, Triều Tiên, Việt Nam thì sở trường về tuyên truyền nên
dùng miệng thương thuyết lấy cớ quan hệ chiến lược, thân thiện để xin được công
nhận là kinh tế thị trường còn Mỹ là xứ tư bản nên đồng tiền nó biết nói. Việt
Nam dùng nhà nước trợ giúp để có hàng rẻ đem xuất cảng sang Mỹ thì doanh nghiệp
Mỹ bị thiệt hại. Do đó Mỹ phải dùng thuế để bảo vệ doanh nghiệp của mình. Các
doanh nghiệp họ đi gặp dân biểu, tổng thống để nói là mình bị thiệt hại vì hàng
của Việt Nam. Các dân biểu, tổng thống phải có biện pháp để bảo vệ cho doanh
nghiệp Mỹ, nếu không thì doanh nghiệp sẽ ủng hộ người khác ra ứng cử.
CSVN
khẩn thiết mong đợi Mỹ công nhận VN có nền kinh tế thị trường, nhưng không biết
có xin công nhận luôn cái đuôi "theo định hướng XHCN" không ?
"Kinh tế thị trường" và "Kinh tế XHCN" hoàn toàn đối nghịch
nhau. KTTT là một nền kinh tế cạnh tranh, theo quy luật cung cầu của thị trường,
mục đích phục vụ người dân và xã hội bằng hạ giá thành và nâng cao phẩm chất
hàng hóa. Còn KT XHCN là nền kinh tế hoạch định, do nhà nước chỉ huy, ấn định cả
về số lượng lẫn giá cả.
Ngày nay, VN vẫn còn các tập đoàn nhà nước, dù thua lỗ, nhưng những tập đoàn
này vẫn là chủ đạo. Nhà nước vẫn nắm giữ độc quyền xăng dầu, điện nước, vẫn độc
quyền in ấn sách giáo khoa, vẫn độc quyền báo chí truyền thông, không hề có báo
chí tư nhân, đối lập. Tuy có nhiều CTy cổ phần, nhưng những doanh nghiệp nào mạnh,
ăn nên làm ra nhà nước vẫn nắm giữ đa số cổ phần (như trong ngành sản xuất dược
phẩm). Vẫn chưa có công đoàn độc lập, có tiếng nói riêng của công nhân.
Vậy nên Mỹ chưa công nhận CSVN có nền kinh tế thị trường.
Việt
Nam nằm trong danh sách 12 quốc gia bị Mỹ xác định là nền kinh tế phi thị trường,
vốn được xem là những nước độc quyền hoặc gần như độc quyền về thương mại.
Độc
quyền ở đây là đảng cộng sản và nhà nước nắm độc quyền về thương mại. Người cộng
sản thấm nhuần nguyên tắc mà Karl Marx đưa ra là "Ai nắm kinh tế thì sẽ nắm
quyền lực". Chưa bàn là câu đó có đúng hay không nhưng ở đây là các đảng
viên của đảng Cộng Sản Việt Nam tin là câu đó đúng. Vì thế họ muốn đảng cũng nắm
về kinh tế lẫn nắm các tổ chức, phương tiện dùng bạo lực. Trước đây, khi tư
nhân không được kinh doanh thì kinh tế rất kém cỏi vì kinh tế nhà nước kém hiệu
quả. Vì thế đảng cộng sản cho tư nhân được kinh doanh. Tuy cho tư nhân được
kinh doanh nhưng đảng cộng sản nắm chặt các ngành kinh tế chiến lược. Đó là các
ngành quan trọng đem lại quyền lực cho ai nắm nó trong tay.
Đây
cũng là cách mà Lê Nin làm. Lê Nin lên cầm quyền cấm tư nhân kinh doanh nên nền
kinh tế đi xuống. Để cứu vãn nền kinh tế, Lê Nin cho tư nhân kinh doanh, nhưng
đảng và nhà nước nắm các ngành kinh doanh quan trọng và có tính chiến lược, thí
dụ như thép, than đá, dầu hỏa, đường sắt... Khi đảng và nhà nước nắm độc quyền
trong tay các ngành kinh tế chiến lược thì không còn tự do cạnh tranh, tự do
kinh doanh nữa và nền kinh tế đó không phải là nền kinh tế thị trường.
No comments:
Post a Comment