Việt Nam liệu có tham gia
cùng Philippines xây dựng Quy tắc ứng xử Biển Đông riêng?
22/01/2024
https://www.voatiengviet.com/a/7449627.html
Một
Bộ quy tắc ứng xử (COC) trên Biển Đông riêng biệt giữa một số quốc gia có tuyên
bố chủ quyền, nhưng không bao gồm Trung Quốc, có thể là một biện pháp khả thi
và cho thấy phản ứng rõ ràng của các quốc gia trước tình trạng trì trệ không
mấy hy vọng của quá trình đàm phán COC giữa ASEAN và Trung Quốc, theo một số
chuyên gia.
https://gdb.voanews.com/643af981-8395-4d04-af58-bd260f8fe8ca_w650_r1_s.jpg
Một
vụ va chạm giữa tàu hải cảnh Trung Quốc (phải) và tàu tiếp tế của Philippines
(trái) gần Bãi Cỏ Mây trong vùng biển tranh chấp ở Biển Đông vào ngày
23/10/2023. Tổng thống Philippines rằng việc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển
Đông là một nhu cầu rất cấp thiết.
“Chắc
chắn là nó khả thi hơn, và nó là một bước tiến, không phải là bước tiến lớn
nhưng là một bước tiến”, Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, một nhà nghiên cứu cấp cao khách
mời của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á của Singapore, nói với VOA.
Đề
xuất xây dựng một COC riêng ở Biển Đông giữa một số thành viên ASEAN được Tổng
thống Philippines Ferdinand Marcos Jr đưa ra hôm 20/11 khi ông cho biết
Philippines đã tiếp cận các nước láng giềng như Việt Nam và Malaysia cho mục
tiêu này.
“Chúng
tôi đã chủ động tiếp cận các quốc gia khác trong ASEAN mà chúng tôi đang có
xung đột lãnh thổ, Việt Nam là một trong số đó, Malaysia là một quốc gia khác,
và xây dựng quy tắc ứng xử của riêng chúng tôi”, Reuters dẫn lời ông Marcos nói
tại một sự kiện ở Hawaii được truyền hình trực tiếp.
“Hy
vọng việc này sẽ tiến triển và mở rộng sang các nước ASEAN khác”, ông Marcos
nói, đồng thời thêm rằng “Chúng tôi vẫn đang chờ đợi bộ quy tắc ứng xử giữa
Trung Quốc và ASEAN và đáng tiếc là tiến trình này diễn ra khá chậm”.
Kể
từ khi lên nắm quyền tại Philippines, ông Marcos đã nhiều lần kêu gọi thúc đẩy
các cuộc đàm phán COC với các nước láng giềng của Philippines giữa bối cảnh
căng thẳng trên Biển Đông giữa nước này và Trung Quốc ngày càng gia tăng. Tại
Hội nghị cấp cao ASEAN và các hội nghị cấp cao liên quan tại Phnom Penh,
Campuchia, vào ngày 11/11/2022, ông Marcos từng nói rằng có “nhu cầu cấp thiết”
về COC nhưng không đề xuất về một COC riêng.
Việt Nam
có tham gia?
Theo
TS. Hà Hoàng Hợp, sáng kiến lập quy tắc ứng xử trực tiếp giữa các nước Đông Nam
Á như Philippines, Việt Nam, Indonesia trên Biển Đông là một “dấu hiệu tích
cực”, và nó mang lại một số tác dụng tích cực như giúp giảm bớt căng thẳng và
ngăn ngừa xung đột giữa các nước Đông Nam Á về vấn đề Biển Đông, giảm bớt những
hiểu lầm và tính toán sai lầm, tăng cường hợp tác và đối thoại trực tiếp giữa
các nước Đông Nam Á về vấn đề Biển Đông thay vì chỉ phụ thuộc vào các cường
quốc bên ngoài. Điều này sẽ nâng cao vai trò và tiếng nói của khu vực; thúc đẩy
phát triển kinh tế biển cùng có lợi ở Biển Đông thông qua hợp tác trực tiếp
giữa các nước Đông Nam Á về thăm dò, khai thác tài nguyên, bảo vệ môi trường
biển...; góp phần duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực khi các nước Đông Nam Á
tự thiết lập các “luật chơi” chung về Biển Đông, tránh bị các thế lực bên ngoài
lôi kéo vào xung đột nảy sinh.
TS.
Hà Hoàng Hợp cho rằng với những tác dụng tích cực trên, nhiều khả năng Việt Nam
sẽ tham gia hợp tác cùng Philippines xây dựng COC riêng.
“Chắc
chắn là (Việt Nam) sẵn sàng hợp tác với Philippines trong việc thúc đẩy để nếu
như ASEAN không sớm đạt được Quy tắc ứng xử trên Biển Đông với Trung Quốc, thì
một nhóm nhỏ hơn trong ASEAN phải đạt được với nhau, bởi vì về bản chất, có thể
thấy rõ rằng Trung Quốc cứ nói là họ muốn có quy tắc ứng xử ấy nhưng họ đặt ra
những điều kiện mà không bao giờ có thể xây dựng và đồng thuận được”.
Trong
khi đó, chuyên gia Greg Poling của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế
(CSIS) của Mỹ, cho rằng khả năng Việt Nam tham gia sẽ cao hơn khi có hơn 2 quốc
gia cùng tiến hành thực hiện nỗ lực này.
“Có
khả năng là nếu hai hoặc nhiều quốc gia có tuyên bố chủ quyền khác như
Philippines và Indonesia tiến hành một nỗ lực nhỏ ở Biển Đông thì Việt Nam sẽ
muốn tham gia”, chuyên gia Greg Poling nói với VOA. “Điều này xảy ra gần nhất
là vào năm 2015 khi ngoại trưởng Việt Nam, Malaysia và Philippines gặp nhau
nhiều lần để đàm phán ngoài khuôn khổ ASEAN vì họ ngày càng thất vọng trước
việc nhóm này không có khả năng giải quyết vấn đề Biển Đông”.
Tiến
sĩ Jay Batongbacal, giáo sư về An ninh biển và Giám đốc Viện Nghiên cứu Vấn đề
Hàng hải và Luật biển tại Đại học Philippines, thì cho rằng trên thực tế, giữa
các thành viên ASEAN có tranh chấp ở Biển Đông đã có sẵn những “chuẩn mực ứng
xử bất thành văn”.
“Mặc
dù chưa được hệ thống hóa, nó giúp họ duy trì mối quan hệ tốt đẹp bất chấp sự
tồn tại của cạnh tranh lãnh thổ và hàng hải”, ông nói, và dẫn chứng mối quan hệ
giữa Philippines và Việt Nam hay giữa Myanmar và Việt Nam lâu nay “không có
những đụng độ ở Biển Đông với nhau như với Trung Quốc”.
“Điều
này thực tế chứng tỏ rằng COC giữa ASEAN và Trung Quốc không phải là quy tắc
độc quyền chi phối cách ứng xử của các bên ở Biển Đông”, TS. Batongbacal nói
thêm.
Theo
TS. Hà Hoàng Hợp, lý tưởng nhất vẫn là có được một COC giữa khối ASEAN với
Trung Quốc, nhưng một biện pháp khác cũng từng được đề ra trước đây là chỉ cần
5 quốc gia thành viên ASEAN có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông có được thoả
thuận COC với Trung Quốc.
“Đó
sẽ là bước tiến rất dài, và nếu có được, nó sẽ đóng góp rất nhiều cho an ninh
và ổn định của khu vực Đông Nam Á và đặc biệt cho những hoạt động sống còn ở
Biển Đông”, TS. Hà Hoàng Hợp nói.
Tuy
nhiên, theo chuyên gia của Việt Nam, Trung Quốc dĩ nhiên sẽ không đồng ý với
những hướng mục tiêu trên và sẽ tìm cách can thiệp. Nhưng một khi COC giữa một
số thành viên ASEAN đã được ký kết thì việc một nước bên ngoài muốn phá bỏ các
điều khoản quy định trong COC sẽ phải gánh chịu những hậu quả pháp lý quốc tế
“không nhỏ”.
Ngay
sau phát biểu của Tổng thống Philippines, Trung Quốc tuyên bố không ủng hộ động
thái của Manila về việc đưa ra COC riêng ở Biển Đông với một số nước láng
giềng. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nói trong cuộc họp báo
ngày 20/11 rằng “Bất kỳ bước nào đi chệch khỏi khuôn khổ và trái ngược với tinh
thần của Tuyên ngôn về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), khuôn khổ cho
COC, đều không có giá trị và không có hiệu lực”. Phát ngôn viên này nói thêm
rằng Trung Quốc coi việc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử cho các bên ở Biển Đông là
nhiệm vụ quan trọng đối với Trung Quốc và các nước ASEAN.
Phản ứng
trước sự vô vọng trong đàm phán COC với Trung Quốc
Đề
xuất về một COC riêng biệt, theo TS. Hà Hoàng Hợp, là một phản ứng rõ ràng của
Philippines trước tình trạng leo thang căng thẳng vì tranh chấp trên Biển Đông
giữa nước này với Trung Quốc trong khi quá trình đàm phán COC giữa ASEAN và
Trung Quốc “hầu như không có hy vọng” đạt được sau hơn 2 thập niên khởi sự.
Tiến
sĩ Jay Batongbacal cho rằng nguyên nhân dẫn đến tốc độ đàm phán chậm chạp của
COC là do sự thiếu tin cậy lẫn nhau, cùng với những quan điểm, mục tiêu khác
nhau mà các bên theo đuổi.
“Bất
chấp những nỗ lực thúc đẩy quá trình này, những vấn đề thực chất vẫn tồn tại và
không có dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc sẵn sàng nhượng bộ bất cứ điều gì với
ASEAN trong khi vẫn khẳng định rằng ASEAN chấp nhận lập trường của mình trong
nhiều vấn đề khác nhau”, ông nói với VOA.
Trong
khi đó, một số nước thành viên hoàn toàn không có quyền lợi tranh chấp ở Biển
Đông nên không thể đòi hỏi cả khối dốc toàn lực để thúc đẩy cho vấn đề này,
chưa kể khả năng không đồng thuận cao hơn nếu có sự tác động từ phía Trung Quốc
hay do các yếu tố khác, TS. Hà Hoàng Hợp bổ sung thêm.
“Trong
ASEAN có những nước không có quyền lợi gì ở Biển Đông cả thì một điều rất vô lý
là họ phải ngồi ở đấy, như Campuchia, Lào, Myanmar… chẳng hạn, họ chẳng có lợi
ích gì ở Biển Đông mà họ ngồi ở đấy, mà theo nguyên tắc đồng thuận của khối
này, chỉ cần một trong những nước đó không đồng ý với những tuyên bố về Biển
Đông thôi, chứ chưa nói gì đến COC, thì đã là thất bại rồi”, chuyên gia của
Viện Đông Nam Á nói.
Ông
dẫn chứng “bài học” thực tế là sự kiện ASEAN không thể ra tuyên bố chung tại
Hội nghị Bộ trưởng ASEAN năm 2012 khi Campuchia, năm đó giữ vai trò chủ tịch
luân phiên của ASEAN, đã không đồng ý đưa nội dung về tranh chấp Biển Đông với
Trung Quốc vào trong Tuyên bố chung.
Hiện
chưa có thông tin chi tiết nào về kế hoạch hành động cho một COC riêng được đưa
ra sau tiết lộ của Tổng thống Philippines, nhưng có những dấu hiệu cho thấy
nhiều khả năng một số “hành động cụ thể” giữa Philippines, Indonesia, Việt Nam…
xung quanh vấn đề này sẽ diễn ra vào quý hai năm nay, TS. Hà Hoàng Hợp đưa ra
dự đoán.
No comments:
Post a Comment