Thursday, July 13, 2023

LUẬT KHOA 360 : BARBIE, BLACKPINK, và ĐƯỜNG LƯỠI BÒ (Luật Khoa Tạp Chí)

 



Luật Khoa 360: Barbie, BlackPink, và đường lưỡi bò

Luật Khoa tạp chí

July 10 2023 11:49 AM

https://www.luatkhoa.com/2023/07/luat-khoa-360-barbie-blackpink-va-duong-luoi-bo/

 

Làn sóng tẩy chay đang lan rộng trong công chúng.

 

https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w2000/format/webp/2023/07/BPBB-1.jpg

Nguồn: IME Vietnam/ Warner Bros Pictures.

 

àn sóng phản đối đường lưỡi bò và tẩy chay phim Barbie cũng như các show diễn của BlackPink đang lan rộng trong công chúng. Luật Khoa 360 kỳ này sẽ tổng hợp các diễn biến liên quan, cung cấp thêm thông tin về bối cảnh và bình luận vụ việc. 

 

 

Khởi phát với bộ phim Barbie

 

·        Ngày 3/7, Cục Điện ảnh thông báo phim Barbie bị cấm chiếu ở Việt Nam sau quyết định của Hội đồng Thẩm định và Phân loại Phim Quốc gia do có phân cảnh chứa đường lưỡi bò. Cục không công bố rõ phân cảnh nào. [1]

 

·        Cùng ngày, trang Facebook thân chính phủ Tifosi đăng bài ủng hộ quyết định này, thu hút tới 15 nghìn lượt thích và gần 500 lượt chia sẻ tính tới ngày 9/7. [2]

 

·        Sau đó, hình ảnh một phân cảnh trong phim chứa một bản đồ nguệch ngoạc không rõ ràng được lan truyền trên mạng. Hình ảnh này cho thấy hai đường đứt đoạn hiển thị trên bản đồ. Trong dư luận có người cho rằng một trong hai đường đứt đoạn này là đường lưỡi bò ở Biển Đông, có người cho rằng nó nằm ở vị trí Greenland hoặc Bắc Mỹ chứ không phải Biển Đông. Một đường đứt đoạn khác hiển thị ở khu vực châu Á. [3]

 

·        Ngày 7/7, hãng phim Warner Bros cho biết bản đồ trong phim là những nét vẽ kiểu trẻ con, không có ý đồ gì. [4]

 

·        Cùng ngày 7/7, trả lời VietNamPlus, Tiến sĩ Trần Thanh Hiệp - Chủ tịch Hội đồng Thẩm định và Phân loại Phim Quốc gia cho biết, “hình ảnh bản đồ này xuất hiện nhiều lần trong phim, trong nhiều cảnh khác nhau chứ không riêng cảnh đang được lan truyền” và “bản đồ không rõ ràng, khi soi ra dễ gây suy diễn và vi phạm này là rất rõ ràng rồi”. [5] Cục Điện ảnh tuyên bố không thay đổi quan điểm. [6]

 

·        Cho tới nay, báo chí quốc tế đã theo sát diễn biến của vụ việc.

 

·        Hội đồng Thẩm định và Phân loại Phim điện ảnh và truyền hình Philippines cho biết họ đang thẩm định phim Barbie. [7]

 

https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/2023/07/230707-barbie-map-mb-0828-3fe781.png

Một cảnh trong phim Barbie. Nguồn: Warner Bros Pictures.

 

 

Lan sang BlackPink

 

Làn sóng phản đối đường lưỡi bò lan rộng sang một sự kiện giải trí đình đám khác là chương trình biểu diễn của nhóm nhạc BlackPink ở Việt Nam (dự kiến diễn ra vào ngày 29 và 30/7).

 

·        Sau khi vụ Barbie nổ ra, nhiều khán giả Việt Nam phát hiện trang Facebook của đơn vị tổ chức chương trình - Công ty TNHH Âm nhạc IME (IME Việt Nam) - dẫn link tới website của công ty mẹ, và website này có bản đồ đường lưỡi bò. [8]

 

·        Công ty mẹ - iMe Entertainment Group - có trụ sở tại Bắc Kinh, Trung Quốc. [9]

 

·        Làn sóng tẩy chay chương trình lan rộng trên cộng đồng mạng Việt Nam. [10]

 

·        Ngày 6/7, ông Brian Chow, Giám đốc IME Việt Nam, lên tiếng xin lỗi: “Chúng tôi ý thức được việc tôn trọng chủ quyền và văn hóa của tất cả quốc gia công ty IME có mặt. IME đã nhanh chóng rà soát và cam kết thay thế những hình ảnh không phù hợp với người dân Việt Nam. Một lần nữa, chúng tôi muốn bày tỏ lời xin lỗi chân thành nhất cho sự hiểu lầm đáng tiếc này.” [11]

 

Không dừng lại ở BlackPink, làn sóng kiểm duyệt và tẩy chay tiếp tục lan sang phim bộ “Hướng gió mà đi” (Flight to you). Ngày 9/7, Cục Điện ảnh đã đánh công văn yêu cầu Netflix và FPT Play gỡ phim với lý do đường lưỡi bò xuất hiện trong nhiều tập của phim bộ này. [12]

 

 

Đường lưỡi bò là gì?

 

·        Các tên gọi khác: đường chữ U, đường chín đoạn.

 

·        Đường lưỡi bò là yêu sách chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông, chiếm tới 90% toàn bộ diện tích Biển Đông, chồng lấn lên vùng tuyên bố chủ quyền của các quốc gia ven biển như Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei.

 

·        Đường lưỡi bò được cho là xuất hiện lần đầu tiên trong một bản đồ năm 1947 do chính phủ Trung Hoa Dân Quốc công bố. [13] Năm 1949, sau khi Quốc Dân Đảng thua trận và phải rút ra Đài Loan, Đảng Cộng sản Trung Quốc lập ra Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

 

·        Trung Quốc chính thức hóa yêu sách chủ quyền này bằng một bản đồ gửi cho Liên Hiệp Quốc vào tháng 5/2009, trong một văn bản đáp trả lại yêu sách của Việt Nam và Malaysia. [14] Phần lớn công chúng bắt đầu biết đến đường lưỡi bò kể từ sự kiện này.

 

·        Ngày 12/7/2016, Tòa trọng tài thường trực (PCA) ở Hà Lan ra phán quyết tuyên bố đường lưỡi bò không có giá trị pháp lý theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), sau hơn ba năm thụ lý đơn kiện của chính phủ Philippines. [15] Việt Nam không tham gia vụ kiện và cho tới nay chưa từng kiện Trung Quốc về đường lưỡi bò cũng như các tranh chấp trên Biển Đông.

 

·        Từ nhiều năm nay, Trung Quốc đã in bản đồ có đường lưỡi bò lên hộ chiếu cấp cho công dân của họ. 

https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/2023/07/social_media.jpg

Bản đồ Biển Đông với đường lưỡi bò (đường màu đỏ) do phía Trung Quốc đơn phương đặt ra. Nguồn: AFP.

 

 

Các luồng quan điểm trong dư luận

 

·        Chuyên gia Đinh Kim Phúc, nhà nghiên cứu Biển Đông (RFA): “Nếu như bộ phim này mà thực sự xuất hiện đường lưỡi bò và nếu Việt Nam cho chiếu trên toàn lãnh thổ Việt Nam, thì Trung Quốc sẽ ghi ra một điểm, rằng đây, Việt Nam đã chấp nhận sự xuất hiện của đường lưỡi bò, tức là chấp nhận yêu sách chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông.” [16]

 

·        Một độc giả bình luận trên Thanh Niên Online: “Ủng hộ cấm. Thậm chí nên kèm theo cảnh báo: nếu hãng phim còn đem các phim loại này về Việt Nam là cấm luôn toàn bộ phim của hãng. Chủ quyền quốc gia không có chuyện nhân nhượng, dù chỉ một li”. [17]

 

·        Giáo sư Carlyle Thayer, chuyên gia về chính trị Việt Nam (RFA): “Dựa trên những gì mà tôi biết thì tôi cho rằng đây là một phản ứng quá mức cần thiết, và nó đánh lạc hướng dư luận ra khỏi hành vi hung hăng của Trung Quốc hiện đang diễn ra tại bãi Tư Chính.” [18]

 

·        Chuyên gia về tự do ngôn luận Michael Caster (VOA): “Bản đồ vốn có tính chính trị, và biên giới thường đèo bòng những tổn thương từ trong lịch sử, nhưng thay vì đảm bảo thảo luận tự do và cởi mở, những phản ứng thiếu suy tính thế này hiếm khi giúp ích được gì cho việc mưu cầu công lý [...]”. [19]

 

 

Đường lưỡi bò đã bị phản đối ở Việt Nam ra sao?

 

Ngoài việc chính phủ và truyền thông chính thống Việt Nam liên tục phản đối đường lưỡi bò một cách có hệ thống, có những hoạt động phản đối khác ít hoặc không được nói đến. Một số người tham gia các hoạt động này thậm chí còn bị bắt bỏ tù.

 

·        Năm 2011, một phong trào biểu tình chống Trung Quốc diễn ra suốt mùa hè với 11 cuộc biểu tình lớn nhỏ ở Hà Nội, Sài Gòn và một số địa phương khác. [20]

 

·        Trong phong trào này, một mẫu áo thun đã được phổ biến, gần như trở thành đồng phục biểu tình. Chiếc áo có hình đường lưỡi bò bị gạch chéo, với khẩu hiệu “No to U-line, Yes to UNCLOS”. Một số mẫu áo khác cũng xuất hiện sau này.

 

·        Chiếc áo No-U do báo Sài Gòn Tiếp Thị khởi xướng giữa lúc phong trào biểu tình đang diễn ra. Tháng 2/2014, tờ này bị Bộ Thông tin và Truyền thông đóng cửa. [21]

 

https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/2023/07/2019-08-06t055224z_1623793915_rc1bfb2540b0_rtrmadp_3_vietnam-china-southchinasea.jpg

Người dân Hà Nội mặc áo NO-U biểu tình chống Trung Quốc trước đại sứ quán Trung Quốc tại Hà Nội ngày 6 tháng 8 năm 2019. Ảnh: Reuters.

 

·        Trong phong trào biểu tình này, hàng chục người đã bị bắt và bị tạm giữ hành chính. Chính quyền đã theo dõi, sách nhiễu và thậm chí đánh đập nhiều người biểu tình nhằm dập tắt phong trào này.

 

·        Chiếc áo No-U trở thành một biểu tượng nhạy cảm. Một số người chỉ vì mặc hoặc in chiếc áo này mà bị công an bắt hoặc sách nhiễu. [22]

 

·        Sau phong trào biểu tình này, nhiều người đã lập ra các câu lạc bộ bóng đá mang tên No-U ở Hà Nội, Sài Gòn và một số nơi khác. Hoạt động của họ bị công an theo dõi chặt chẽ. Một số trận bóng không thể diễn ra do công an gây áp lực buộc chủ sân hủy hợp đồng. [23]

 

·        Nhiều cuộc biểu tình chống Trung Quốc và yêu sách đường lưỡi bò tiếp tục nổ ra rải rác từ năm 2011 tới nay và đều bị chính quyền nhanh chóng đàn áp.

 

·        Hầu hết các cuộc biểu tình này đều không được báo chí nhà nước đưa tin. Thông tin trên báo, nếu có, đều theo hướng cáo buộc người biểu tình vi phạm pháp luật.

 

https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/2023/07/image.jpg

Người dân Hà Nội biểu tình phản đối đường lưỡi bò vào tháng 5 năm 2014. Ảnh: Reuters.

 

 

Bình luận của Ban biên tập

 

Lưu ý: Đây chỉ là một quan điểm trong vô số quan điểm khác nhau. Nếu bạn có ý kiến phản hồi hoặc phản bác, bạn có thể hồi âm vào email này cho Luật Khoa, chúng tôi có thể sẽ trích đăng một số ý kiến đáng chú ý trong những thư sau.

 

·        Những tấm bản đồ xuất hiện trong phim Barbie mà cư dân mạng đang lan truyền hoàn toàn xa lạ với bản đồ thế giới thật và rất khó có thể liên hệ những đoạn đứt gãy trong phim với đường lưỡi bò trên thực tế. Việc áp đặt suy diễn của nhà kiểm duyệt phim vào tấm bản đồ này là hết sức gượng ép, thể hiện tính tùy tiện thường thấy của các cơ quan kiểm duyệt nói riêng và công tác thực thi pháp luật ở nước ta nói chung.

 

·        Phản ứng của Cục Điện ảnh và một phần lớn trong công chúng một lần nữa cho thấy ảnh hưởng sâu đậm của tâm lý chống Trung Quốc trong văn hóa chính trị Việt Nam. Nó sâu đậm tới mức trong một tình huống hoàn toàn không rõ ràng như trên nhưng nhà chức trách vẫn lựa chọn phương án an toàn về mặt chính trị: cấm. Phương pháp ra quyết định ở đây khá rõ ràng: thà cấm nhầm còn hơn bỏ sót. Họ biết rằng dù có cấm nhầm thì phần lớn công chúng vẫn sẽ bày tỏ thái độ hoặc là ủng hộ, hoặc là thông cảm. Còn cấp trên của họ thì ít có lý do gì để phàn nàn, thậm chí cấp trên của họ còn hài lòng với phản ứng thái quá này.

 

·        Thông qua những vụ việc như thế này, chính quyền đang lợi dụng tâm lý dân tộc trong những vấn đề về chủ quyền để củng cố tính chính danh của chế độ kiểm duyệt ngôn luận ở nước ta. Bằng cách tranh thủ sự ủng hộ của công chúng trong việc kiểm duyệt những nội dung ít hoặc không gây tranh cãi, họ cho công chúng thấy tính hữu dụng của chế độ kiểm duyệt và từ đó bác bỏ những luồng dư luận chỉ trích chính sách kiểm duyệt. Vậy là sau một thời kỳ lúng túng đối phó với chủ nghĩa dân tộc bài Trung trong khoảng 15 năm đầu thế kỷ 21, chính quyền đã biết cách tận dụng tâm lý này để phục vụ cho lợi ích của chính mình.

 

·        Những bên thiệt hại trực tiếp từ quyết định kiểm duyệt phim Barbie là các hãng phân phối phim và các rạp chiếu phim. Các hãng hoàn toàn có thể kiện quyết định hành chính của Cục Điện ảnh ra tòa án hành chính, đề nghị tòa bác bỏ quyết định này. Nhưng đó là trên lý thuyết. Thực tế thì tòa án ở nước ta không độc lập và thường phải phán quyết theo chỉ đạo của “cấp ủy”, tức cơ quan đảng. Ít có khả năng các hãng phân phối phim thắng kiện.

 

·        Trong khi chính quyền ra tay thô bạo để can thiệp vào việc chiếu phim Barbie, mọi hoạt động dân sự nhằm phản đối đường lưỡi bò sẽ dễ dàng bị cho là bất hợp pháp. Chẳng hạn, nếu một nhóm công dân in áo thun phản đối phim Barbie hoặc biểu tình phản đối đường lưỡi bò thì khả năng cao họ sẽ bị công an bắt, bị tịch thu hết đồ vật, và ít nhất sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính. Đây không phải là giả thuyết mà là thực tế đã diễn ra trong nhiều năm qua. Nó là ngọn nguồn của thuật ngữ “độc quyền lòng yêu nước”.

 

------------

Chú thích

 

1. Phim Barbie bị cấm chiếu rạp Việt vì “đường lưỡi bò.” (2023, July 3). vnexpress.net. https://vnexpress.net/phim-barbie-bi-cam-chieu-rap-viet-vi-duong-luoi-bo-4624523.html

 

2. Xem: https://www.facebook.com/tifosi.hpo/posts/pfbid0EEpXD1m9Y6kzFYd9d7Qv6ZUhAdWsLnjmz5jMK3p8Tm4cYQjxL4iGtb7vu1MvFkRfl

 

3. Bản đồ đứt đoạn phim Barbie xuất hiện nhiều lần, gây suy diễn. (n.d.). VietnamPlus. Retrieved July 7, 2023, from https://www.vietnamplus.vn/ban-do-dut-doan-phim-barbie-xuat-hien-nhieu-lan-gay-suy-dien/873592.vnp

 

4. Broadway, D. (2023, July 7). Warner Bros defends “Barbie” film’s world map as “child-like.” Reuters. https://www.reuters.com/lifestyle/warner-bros-defends-barbie-films-world-map-child-like-2023-07-06/

 

5. Xem [3]

 

6. Barbie cãi về “đường lưỡi bò”, Cục Điện ảnh vẫn giữ lệnh cấm. (2023, July 7). TUOI TRE ONLINE. https://tuoitre.vn/barbie-cai-ve-duong-luoi-bo-cuc-dien-anh-van-giu-lenh-cam-20230707105033545.htm

 

7. Westerman, A. (2023, July 7). After Vietnam, the Philippines could be next to ban “Barbie.” Here’s why. NPR. https://www.npr.org/2023/07/06/1186178724/barbie-movie-philippines-vietnam-china-map

 

8. Chi T. (2023, July 9). Vụ BTC concert BlackPink tại Việt Nam dính đến ‘đường lưỡi bò’ thu hút truyền thông quốc tế. thanhnien.vn. https://thanhnien.vn/vu-btc-concert-blackpink-tai-viet-nam-dinh-den-duong-luoi-bo-thu-hut-truyen-thong-quoc-te-185230709030641338.htm

 

9. Xem: https://www.linkedin.com/company/ime-entertainment-group-asia/about/

 

10. VN: Tẩy chay đêm nhạc Blackpink, phim Barbie vì “đường lưỡi bò” là yêu nước? (2023, July 7). BBC News Tiếng Việt. https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c2xk0rpp818o

 

11. BTC show Blackpink xin lỗi vì hình ảnh “đường lưỡi bò” trên website. (2023, July 7). vnexpress.net. https://vnexpress.net/btc-show-blackpink-xin-loi-vi-hinh-anh-duong-luoi-bo-tren-website-4626075.html

 

12. Yêu cầu Netflix, FPT Play gỡ phim Trung Quốc “Flight to you” vì có “đường lưỡi bò.” (2023, July 9). TUOI TRE ONLINE. https://tuoitre.vn/yeu-cau-netflix-fpt-play-go-phim-trung-quoc-flight-to-you-vi-co-duong-luoi-bo-20230709095019519.htm

 

13. Zhen, L., & Zhen, L. (2018, September 18). What’s China’s ‘nine-dash line’ and why has it created so much tension in the South China Sea? South China Morning Post. https://www.scmp.com/news/china/diplomacy-defence/article/1988596/whats-chinas-nine-dash-line-and-why-has-it-created-so

 

14. Chapter 10: The South China Sea Tribunal – Law of the Sea. (n.d.). https://sites.tufts.edu/lawofthesea/chapter-ten/

 

15. Tòa trọng tài phán quyết: Đường lưỡi bò vô giá trị. (2017, July 31). TUOI TRE ONLINE. https://tuoitre.vn/duong-luoi-bo-vo-gia-tri-1136023.htm

 

16. Rfa T. S. (2023b, July 4). Việt Nam cấm chiếu phim Barbie vì có hình ‘đường lưỡi bò’: nhạy cảm thái quá hay cẩn tắc vô áy náy? Radio Free Asia. https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/vn_bans_barbie-07042023074256.html

 

17. Chi T. (2023a, July 8). Khán giả phản đối Warner Bros., ủng hộ việc cấm chiếu ‘Barbie’ tại Việt Nam. thanhnien.vn. https://thanhnien.vn/khan-gia-phan-doi-warner-bros-ung-ho-viec-cam-chieu-barbie-tai-viet-nam-185230708135713302.htm

 

18. Xem [16]

 

19. Scott, L. (2023, July 8). No Barbie Girl in Vietnam’s World. VOA. https://www.voanews.com/a/no-barbie-girl-in-vietnam-s-world-/7171971.html

 

20. Nhìn lại Phong trào Biểu tình Hè 2011. (2011, September 4). BBC News Tiếng Việt.

https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/2011/09/110903_viet_summer_protest_analysis

 

21. Rfa M. L. B. T. V. (2020, October 11). Sự đóng cửa của một tờ báo. Radio Free Asia. https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/the-closing-of-a-newspaper-ml-02282014071101.html

 

22. Rfa. (2020, October 11). ‘NoU’: chiếc áo mang biểu tượng yêu nước! Radio Free Asia. https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/le-hieu-dang-club-sent-an-open-letter-about-the-shirts-bearing-the-patriot-symbol-11152019124235.html

 

23. The Economist. (2019, December 12). The Vietnamese football club that defies China. The Economist. https://www.economist.com/asia/2019/12/12/the-vietnamese-football-club-that-defies-china

 

 




No comments: