Lê Mạnh Hùng
June 26, 2019
Tuần qua chúng tôi sang Paris chơi. Tình cờ trong một
câu chuyện với mấy anh bạn cũ về đám “áo gi-lê vàng” (gilets jaunes), một anh bạn
bỗng nhận xét, có vẻ rằng người ta đã phát điên lên hết cả rồi.
Câu chuyện đến đó là chấm dứt, nhưng tình cờ đọc một
báo cáo về số người mắc bệnh tâm thần tại Mỹ, tôi bỗng có cảm giác nhận xét của
anh bạn là đúng.
Có quá nhiều thống kê cho thấy đời sống tại Hoa Kỳ
đang càng ngày càng tốt hơn. Thất nghiệp xuống đến mức thấp nhất kể từ năm
1969. Các tội ác có bạo hành đã giảm hẳn so với những năm 1990, các thành phố
như New York chẳng hạn, đã trở nên an toàn hơn bao giờ hết. Và tuổi thọ trung
bình của người Mỹ đã dài thêm 9 năm vào năm 2017 so với năm 1960. Thành ra đời
sống tinh thần của dân Mỹ phải tốt đẹp hơn so với trước mới phải.
Thế nhưng sự thực không phải vậy. Trong năm 2017, tại
Hoa Kỳ có 47,000 người chết vì tự sát. Theo cơ quan Kiểm Soát và Ngăn Ngừa Dịch
Bệnh (U.S. Centers for Disease Control and Prevention – CDC) trong báo cáo công
bố vào ngày 20 Tháng Sáu thì tỷ lệ tự tử tại Hoa Kỳ đã lên đến mức cao nhất kể
từ Thế Chiến Thứ Hai. Và nó càng ngày càng trở nên tệ hơn. Tỷ lệ tự tử tại Mỹ
đã gia tăng với tốc độ trung bình là 1% từ 2000 đến 2006 và 2% từ 2006 đến
2016.
Mặc dù tự sát là biểu hiện rõ rệt nhất của tình trạng
khủng hoảng tinh thần, nhưng cũng có đầy những dấu hiệu khác.
Chết vì ma túy quá liều đã lấy đi 70,000 sinh mạng
vào năm 2017, và 17.3 triệu hay 7% người Mỹ trưởng thành cho biết đã bị ít nhất
là một cuộc khủng hoảng tâm thần lớn (depression) trong năm 2018. Và tuy rằng tuổi thọ trung bình so
với năm 1960 có tăng, nhưng nó đã đi xuống liên tục trong ba năm qua.
Đây là lần đầu tiên có một chuyện giảm sút tuổi thọ như vậy kể từ lần chót
trong Thế Chiến Thứ Nhất, từ năm 1915 đến năm 1918.
Tình trạng “suy thoái tâm thần” này có thể có nhiều
lý do khác nhau, nhưng điều mà chúng họp lại là một tình trạng có thể là “dịch
bệnh tâm thần” trên toàn nước Mỹ.
Nhưng phản ứng của chính phủ đã hoàn toàn không đáp ứng
được nhu cầu theo như ý kiến của Paul Gionfriddo, chủ tịch Mental Health
America, môt tổ chức vận động cho giải quyết vấn đề này.
Ông nói: “Người ta bỏ tiền vào việc xây các nhà tù
hơn là chữa bệnh.”
Nhưng vấn đề này có vẻ không chỉ là vấn đề thuần túy
Mỹ.
Theo một tài liệu nghiên cứu trên tập san y khoa The
Lancet về tình trạng sức khỏe tâm thần trên thế giới thì Ấn Độ và Trung Quốc (cả
hai chiếm đến một phần ba tổng số nhân loại) cũng bị vấn đề bệnh tâm thần trầm
trọng. Không như ở Mỹ, trên 80% những người mắc bệnh này ở Ấn Độ và Trung Quốc
không dám công khai tìm thầy chạy chữa. Và tài liệu này cũng bác bỏ luận điệu nói
rằng sử dụng ma túy có thể giúp giải quyết vấn đề.
Việc sử dụng rộng rãi các loại thuốc chống trầm cảm
tại Anh, Mỹ, Úc, Canada và các nước giàu có khác đã không dẫn đến việc giảm sút
các trường hợp tâm thần như người ta hy vọng.
Tập san The Lancet cảnh cáo là các bệnh tâm thần có
thể làm tổn hại cho kinh tế toàn cầu đến khoảng $16,000 tỷ từ 2010 đến 2030 nếu
các chính phủ và doanh nghiệp không tìm cách giải quyết.
Các vấn đề bệnh tâm thần được thể hiện dưới nhiều dạng
khác nhau biểu hiện cho nhiều trạng thái khác nhau bao gồm từ lạm dụng ma túy,
tâm thần phân liệt, trầm cảm cho đến tự tử. Mỗi người, tùy theo các yếu tố di
truyền, xã hội và môi sinh, có thể bị rơi vào các trạng thái khác nhau. Nhưng
chúng không phải độc lâp mà gắn liền với nhau cũng như gắn liền với các vấn đề
xã hội.
Hoa Kỳ hiện nay đang có một số vấn đề đặc biệt tạo
ra căng thẳng ảnh huởng đến tâm thần: thu nhập trì trệ, chi phí y tế gia tăng,
các loại thuốc chống đau ma túy opioids lan tràn sau một chiến dịch quảng cáo rầm
rộ của các công ty dược phẩm; biến đổi trong cơ cấu công việc với những công việc
đều đặn có phúc lợi mất dần để thay thế bằng những công việc loại “gig.” Tính
chất phá họai của những kỹ thuật số mới, đi từ việc “bully” trên mạng cho đến sự
cô độc của cá nhân trầm mê trong các môi truờng truyền thông xã hội cũng là một
yếu tố quan trọng trong việc gia tăng số lượng tự tử của nhóm từ 10 đến 34 tuổi
tại Mỹ. Ngoài ra còn có vấn đề, sự dễ dàng mua và sử dụng các loại súng tại Mỹ,
vốn là tác nhân được dùng trong hơn một nửa các vụ tự tử tại Hoa Kỳ.
Tại Anh, Tháng Hai vừa qua, Cơ Quan Thống Kê Quốc
Gia lần đầu tiên công bố những dữ liệu phối hợp thống kê kinh tế và tình trạng
“hạnh phúc” đo lường cái gọi là “hạnh phúc” (happiness) và “hài lòng với cuộc sống”
(life satisfaction) bên cạnh các con số truyền thống như thu nhập và tài sản.
Những cố gắng đo lường mức sống tinh thần này bắt đầu vào năm 2010 khi Thủ Tuớng
David Cameron tuyên bố chính phủ Anh sẽ tìm cách đo lường cả đời sống tinh thần
bên cạnh đời sống vật chất. Thế nhưng có lẽ những cố gắng của chính phủ Cameron
không giải quyết được tình trạng bất ổn tâm thần của dân Anh thành ra mới xảy
ra hiện tượng Brexit. (Lê Mạnh Hùng)
No comments:
Post a Comment