VN làm
gì khi Mỹ đơn phương tuyên bố đưa tàu chiến vào vùng 12 hải lý các đảo nhân tạo
ở Trường Sa ?
Báo
chí đăng tải, ngày 13-10, « Mỹ đã thông báo cho các đồng minh ở châu Á về kế hoạch
tiến hành tuần tra gần các đảo nhân tạo mà TQ xây dựng tại Biển Đông. » « Các
nước đồng minh » của Mỹ (được thông báo) ở đây có lẽ (ít nhứt) là các nước Úc,
Nhật, Phi và Mã Lai. Bởi vì ta thấy sau đó viên chức hữu trách các nước này đều
lên tiếng cho biết lập trường của quốc gia mình (về kế hoạch « tuần tra » của hải
quân Hoa Kỳ). Danh sách « đồng minh » này không có Việt Nam.
Ông
Lê Việt Trường, Phó Chủ nhiệm ủy ban An ninh Quốc phòng, cho biết điều này :
« đây mới là tuyên bố
đơn phương từ phía Mỹ, tới nay Chính phủ Việt Nam chưa nhận được bất cứ một
thông báo nào của nước này về hành động đưa tàu áp sát các khu vực đảo nhân tạo
nói trên.
» (báo Đất Việt, 16-10)
Không
biết đến nay (18-10) VN có nhận được tín hiệu gì từ Hoa Kỳ hay chưa ?
Sự việc Mỹ thông báo cho các đồng minh (thân cận) của mình kế hoạch tuần tra ở khu vực các đảo nhân tạo (mà TQ xây trên các cấu trúc địa lý thuộc chủ quyền của VN) mà không (hay chưa) thông báo cho VN cho thấy một thực tế là quan hệ quốc phòng Việt-Mỹ vẫn tồn tại nhiều nghi kỵ. Trên phương diện luật pháp (Luật quốc tế và Luật Biển VN), qua ý kiến của ông Lê Việt Thường trong bài báo đã dẫn, cho thấy quan điểm của VN và Hoa Kỳ có nhiều điều đối chọi.
Về quan hệ quốc phòng, sự nghi kỵ hai bên Việt-Mỹ là dĩ nhiên. Nó đến từ quan hệ nặng phần trình diễn hơn là thực chất của hai bên cựu thù địch. Quá trình hòa giải, 20 năm qua, xem chừng không đạt được bao nhiêu kết quả.
Về
vấn đề pháp lý, có hai phương diện cần nói : về chủ quyền và cách diễn giải luật
quốc tế.
Về
chủ quyền, quan điểm của Mỹ, có thể chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn một từ
sau thế chiến Thứ II đến đầu thập niên 70. HK mặc nhiên nhìn nhận VNCH có chủ
quyền tại HS và TS. Giai đoạn hai, cụ thể qua Tuyên bố năm 1995, nhân các biến
cố TQ chiếm đá Vành Khăn, (đến nay chưa thay đổi), là HK không ủng hộ phía nào
trong vấn đề chủ quyền lãnh thổ (tại hai quần đảo HS và TS).
Về
« quyền tự do hàng hải », Hoa Kỳ diễn giải Luật Biển 1982 như sau :
Tàu
bè (kể cả tàu chiến) của HK có quyền qua lại ở hai khu vực biển ZEE (kinh tế độc
quyền 200 hải lý) và lãnh hải (12 hải lý).
Trong
vùng 200 hải lý (của ZEE), Hoa Kỳ chủ trương chiến hạm của họ có quyền thao diễn
mọi hoạt động, kể các các hoạt động dò thám.
Trong
vùng lãnh hải 12 hải lý, tàu bè của Mỹ, kể cả tàu chiến, có quyền « qua lại
không gây hại » mà không cần thông báo (hay xin phép) quốc gia cận biển.
Quan niệm « tự do hàng hải » của Hoa Kỳ được phần lớn các nước trên thế giới chia sẻ.
Trong
khi Luật Biển VN (và TQ) thì quan niệm :
Trong
vòng 200 hải lý của vùng Kinh tế độc quyền, tàu bè qua lại phải tôn trọng
nguyên tắc « qua lại không gây hại – passage inoffensif ».
Trong
vùng lãnh hải 12 hải lý, tàu bè dân sự được quyền qua lại « không gây hại », nhưng
các loại tàu chiến thì phải xin phép trước.
Kế
hoạch « tiến hành tuần tra » vào khu vực 12 hải lý các đảo nhân tạo của hải
quân (và không quân) Mỹ (nếu) thực thi (thì sẽ) đúng như Tuyên bố Bộ trưởng Quốc
phòng Mỹ Ashton Carter :
« Quân đội Mỹ có quyền
đi lại trên biển và bay qua không phận những khu vực mà luật pháp quốc tế cho
phép, bao gồm cả Biển Đông ».
Trên
lý thuyết, quan điểm trái ngược cách diễn giải Luật Biển 1982, mặc dầu việc tuần
tra của Mỹ sẽ mang lại lợi ích về an ninh quốc phòng cho VN, hành vi của Hoa Kỳ
trong chừng mực có thể làm thuơng tổn đến chủ quyền của VN.
(Trong
bài báo đã dẫn, ông Lê Việt Thường có vịn đến các nội dung của Luật Biển của
VN, nhưng điều này không cần thiết. VN là thành viên của Công ước 1982, Luật Biển
của VN phải ở dưới, đồng thời tuân thủ theo nội dung của luật quốc tế về Biển
1982.)
Trước
tuyên bố của Hoa Kỳ (về kế hoạch tuần tra ở các đảo), VN vẫn chưa có một thái độ
dứt khoát, cho biết lập trường chính thức của VN ra sao. Ngoại trừ ý kiến của
ông Lê Việt Trường, Phó Chủ nhiệm ủy ban An ninh Quốc phòng.
Ý
kiến của ông Trường (trong bài báo) có phù hợp với lợi ích của VN hay không ?
Một
số điều cần bàn lại.
Thứ
nhứt : HK có cần phải « xin phép » VN để đi vào khu vực biển này hay không ?
Dẫn
lại nguyên văn lời ông Lê Việt Trường :
Dẫn
: « Việc Trung Quốc thực hiện các hoạt động
tôn tạo, bối đắp các đảo, bãi đá ngầm, rạn san hô tại hai quần đảo Trường Sa và
Hoàng Sa (thuộc chủ quyền Việt Nam) không được phép của Nhà nước Việt Nam là
hành động phi lý và hoàn toàn không có giá trị, không thể hy vọng có được chế độ
pháp lý theo Công ước của LHQ 1982 về luật biển, vì lịch sử của vấn đề là Trung
Quốc đã thực hiện hành động chiếm đóng trái phép bằng vũ lực, hoàn toàn vi phạm
luật pháp quốc tế.
Việt Nam mới là nước
có quyền chủ quyền và quyền tài phán tại hai quần đảo này. Do đó, khi ra vào
khu vực 12 hải lý ở các đảo thuộc quần đảo Trường Sa, phía Mỹ phải thông báo với
cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam và phải thực hiện theo đúng quy định của
pháp luật Việt Nam ».
Hết dẫn.
Thứ
nhứt, ý kiến của ông Trường (về việc tàu bè đi vào khu vực 12 hải lý của các đảo)
là thể hiện quan điểm của Luật Biển VN. Như đã nói, cách diễn giải về « tự do
hàng hải » theo Luật quốc tế về Biển 1982 giữa VN và HK có sự trái ngược.
Theo
thông lệ, nếu có sự trái ngược về cách diễn giải một điều luật trong bộ Luật Biển
1982, thì chỉ có Tòa CIJ, hay một Tòa có thẩm quyền về luật biển mới có thể giải
thích nội dung của điều luật này.
Tuy
nhiên, nếu đứng trên quan điểm lợi ích dân tộc, ta thấy nếu kế hoạch tuần tra của
HK trở thành hiện thực thì VN có lợi nhiều hơn. VN không có gì để mất, ngay cả
khi HK cho tuần tra vùng biển thuộc các đảo hiện do VN kiểm soát. Đây là một dịp
may hiếm có để hóa giải tham vọng bành trướng của TQ ở Biển Đông, nhứt là khu vực
Trường Sa.
Điểm
thứ hai, vấn đề đến từ sự suy diễn « logique » của quan điểm công pháp quốc tế
về chủ quyền.
Đối
với các đảo nhân tạo mà TQ đã xây dựng trên lãnh thổ của VN, nhà nước VN hiện tại
mất hoàn toàn mọi kiểm soát trên thực tế (thẩm quyền về lãnh thổ). VN chỉ còn lại
chủ quyền « trên danh nghĩa » (mà điều này Mỹ không có ý kiến). Tức là luật
pháp VN không còn thực thi trên các vùng lãnh thổ đó (nếu có thể gọi các thực
thể địa lý đó là các vùng lãnh thổ). Sẽ là phi lý (và hết sức là bất lợi) khi
VN lên tiếng đòi hỏi HK phải « thông báo và thực hiện theo đúng luật pháp của
VN » khi hải quân (hay không quân) Mỹ đi vào khu vực 12 hải lý của các thực thể
này.
Thứ
ba, về chế độ các bãi đá, bãi cạn, chìm, nổi… thuộc khu vực Trường Sa (mà TQ đã
chiếm của VN và xây dựng thành các đảo nhân tạo), Hoa Kỳ có quan điểm như sau :
1/ Những cấu trúc địa lý chìm dưới mặt biển lúc thủy triều cao (trước khi được
xây dựng thành đảo nhân tạo) không có lãnh hải 12 hải lý. 2/ Các « đảo nhân tạo
» không có lãnh hải 12 hải lý (mà chỉ có một vùng 500m gọi là vùng an toàn). 3/
Việc xây dựng không tạo nên « chủ quyền ».
Quan
điểm này hoàn toàn phù hợp với tập quán quốc tế và nội dung Luật Quốc tế về Biển
1982.
VN
không có lý do nào để phản đối kế hoạch tuần tra của HK.
Ý
kiến của ông Lê Việt Trường :
Dẫn
: « Việt Nam không hoan nghênh bất cứ nước
nào đi vào khu vực này nhằm mục đích làm căng thẳng thêm, phức tạp thêm tình
hình tranh chấp tại Biển Đông. » Hết dẫn.
Theo
tôi, nếu kế hoạch HK không được thực hiện, khó khăn cho VN ngày thêm chồng chất.
TQ một cường quốc đang lên, đang thể hiện cơ bắp để thực hiện tham vọng lãnh thổ
của đế quốc. Việc để càng lâu càng khó.
Nếu
kế hoạch của HK được thực hiện, một vụ « chạm trán » có thể diễn ra giữa TQ và
HK. Thì đây là một dịp tốt để các nước liên quan yêu cầu giải quyết những tranh
chấp, những mâu thuẩn về cách diễn giải Luật… trước một trọng tài quốc tế. Trường
hợp này TQ vô phương từ chối tham gia.
Không
biết chừng, kế hoạch của Mỹ là bước đầu để các nhà chiến lược nước này đưa TQ
vào thế trận pháp lý.
Ý
kiến của ông Lê Việt Trường trong bài báo cho ta thấy sự lúng túng của VN trước
quyết định (đơn phương) của các đại cường. Nó thể hiện một sự « hờn dỗi » không
đáng có của nhà nước CSVN. Bởi vì quyền lợi của quốc gia và dân tộc lớn hơn bất
kỳ thể diện nào, cho dầu thể diện đó vĩ đại đến đâu.
Hợp
lý là VN phải tức thì lên tiếng ủng hộ kế hoạch của Mỹ. Việc này sẽ xóa lấp tư
thế « bẽ bàng » của VN, là « kẻ đứng ngoài » (khi không được HK thông báo). Lên
tiếng ủng hộ, bằng một tuyên bố đơn phương, đồng thời khẳng định lợi ích của VN
trong các khu vực biển đó.
--------------------------
XEM THÊM :
No comments:
Post a Comment