Trọng Nghĩa - RFI
Phát Thứ hai, ngày 26 tháng mười năm 2015
Hàng không mẫu hạm
Mỹ USS Ronald Reagan (CVN 76) quá cảnh Biển Đông.@wikimedia/ U.S. Navy photo
Biển
Đông phải chăng sắp sửa dậy sóng ? Đây là câu hỏi mà rất nhiều nhà quan sát
đang đặt ra vào lúc khẩu chiến Mỹ-Trung đang càng lúc càng gay gắt sau khi
Washington liên tiếp nhắc lại quyết tâm tiến hành các cuộc tuần tra vì quyền tự
do lưu thông trên biển tại vùng Trường Sa, sát các hòn đảo nhân tạo mà Bắc Kinh
vừa bồi đắp trên nền các bãi đá mà Trung Quốc đã chiếm từ tay Việt Nam và
Philippines trước đây.
Lời khẳng định quyết tâm gần đây nhất của Mỹ đến từ
Đô đốc Đô đốc Scott Swift, Tư lệnh Hạm đội Hoa Kỳ tại Thái Bình Dương. Trả lời
phỏng vấn của hãng tin Mỹ AP hôm 22/10/2015, Đô đốc Swift khẳng định rằng Hải
quân Mỹ đã sẵn sàng, chỉ còn chờ lệnh « giới hoạch định chính sách » -
tức là Nhà Trắng - mà thôi.
Tuyên bố của Đô đốc Swift nằm trong một chuỗi những
lời khẳng định theo cùng một chiều hướng của các nhân vật cao cấp trong quân đội
cũng như chính quyền Mỹ, từ Bộ Quốc phòng đến Bộ Ngoại giao.
Trong một cuộc họp báo ngày 19/10 chẳng hạn, ông
Mark Toner, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ đã không ngần ngại tái khẳng định ý
định tuần tra Biển Đông của Mỹ để thể hiện lập trường chống lại « các
yêu sách chủ quyền trên biển quá đáng ».
Trước những tín hiệu dồn dập đó, Trung Quốc đã có những
phản ứng rất gay gắt, và như thông lệ, đã bật đèn xanh cho báo chí lớn tiếng đe
dọa Mỹ và các nước chống lại tham vọng bành trướng ngày càng lộ rõ của Bắc
Kinh.
Giới chức ngoại giao Trung Quốc chẳng hạn, đã xác định
rằng Bắc Kinh « sẽ không cho phép bất kỳ nước nào vi phạm không phận và
lãnh hải của Trung Quốc trên Biển Đông nhân danh việc bảo vệ quyền tự do hàng hải
và hàng không ».
Giọng điệu ngoại giao nói trên đã trái ngược hẳn với
những lời đe dọa trên báo chí Trung Quốc. Tân Hoa Xã ngày 21/10, đã cho rằng Mỹ
sẽ phạm phải một « sai lầm nghiêm trọng » nếu cho tàu tuần tra gần
các hòn đảo mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền, vì Trung Quốc « không còn lựa
chọn nào khác ngoài việc tăng cường khả năng phòng vệ ».
Hoàn Cầu Thời báo, nổi tiếng với lời lẽ dao to búa lớn,
thì nói thẳng thừng là nếu Mỹ xâm phạm « các lợi ích cốt lõi » của
Trung Quốc, thì Quân đội Trung Quốc sẽ « dùng vũ lực ngăn chặn
».
Khẩu chiến bùng lên giữa Washington và Bắc Kinh đã
khiến nhiều chuyên gia phân tích lo ngại về khả năng sự cố nảy sinh. Theo một số
chuyên gia về an ninh, được hãng tin Anh Reuters hôm 24/10 trích dẫn, thì Hải
quân Trung Quốc chẳng hạn có thể cho tàu ra cản trở hoặc bao vây tàu Mỹ, làm
tăng nguy cơ xung đột.
Tuy nhiên, hầu hết các chuyên gia đều thấy rằng, Mỹ
chắc chắn sẽ xúc tiến việc cho tàu Hải quân tiến vào khu vực bên trong vùng 12
hải lý của các đảo nhân tạo Trung Quốc ở Trường Sa, vấn đề là lúc nào và bao
lâu mà thôi.
Một câu hỏi quan trọng không kém là có nước nào đồng
ý cùng tuần tra với Mỹ hay không, vì sẽ là một nghịch lý nếu Hoa Kỳ, nước không
có tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông lại năng nổ trong việc bảo vệ quyền tự do
qua lại, đa số các nước Đông Nam Á bị Bắc Kinh chèn ép qua hành động bồi đắp đảo,
xây căn cứ có thể dùng vào mục tiêu quân sự, lại có phần im hơi lặng tiếng.
Đối với Giáo sư Ngô Vĩnh Long, trường Đại học Maine
(Hoa Kỳ), vào lúc mà ý đồ nuốt trọn Biển Đông của Trung Quốc đã bộc lộ rõ rệt,
với tuyên bố công khai của ông Tập Cận Bình nhân chuyến công du Hoa Kỳ vào
tháng 9 vừa qua, và với các hành động cụ thể của Bắc Kinh tại Trường Sa hiện
nay, đã đến lúc các nước nạn nhân của chính sách bành trướng của Trung Quốc, đứng
đầu là Việt Nam không còn nhân nhượng được nữa, mà phải tích cực hơn trong việc
hậu thuẫn cho các hoạt động của Mỹ.
Mỹ
đã cố thuyết phục, nhưng Trung Quốc vẫn thách thức
RFI
: Tại sao Mỹ vào lúc này lại có thái độ cứng rắn hơn trong
việc đưa tàu Hải quân tiến vào vùng bên trong khu vực 12 hải lý bao quanh các đảo
nhân tạo của Trung Quốc ở Trường Sa ?
Ngô
Vĩnh Long : Tại vì Mỹ đã cố gắng hết sức, gián tiếp và trực tiếp
trong vài năm qua, trong việc thuyết phục Trung Quốc nên bớt hung hăng ở Biển
Đông. Cùng với các nước ASEAN và nhiều nước khác trên thế giới, Mỹ đã yêu cầu
Trung Quốc thi hành Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS 1982) mà Trung
Quốc đã ký, làm nền tảng để xử lý tranh chấp ở Biển Đông. Đồng thời Mỹ cũng đã
cùng nhiều nước kêu gọi Trung Quốc thực hiện nghiêm túc Tuyên bố về Ứng xử của
các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm hoàn thành việc xây dựng Bộ Quy tắc Ứng xử của
các bên ở Biển Đông (COC).
Nhưng Trung Quốc càng ngày càng đe doạ các nước láng
giềng và thách thức Mỹ.
Một ví dụ cụ thể : Trước khi Tập Cận Bình sang thăm
Mỹ cuối tháng 9/2015, Tổng thống Obama đã tuyên bố là một trong những vấn đề
quan trọng hai vị lãnh đạo này sẽ bàn với nhau là hồ sơ Biển Đông và đòi hỏi là
Trung Quốc nên ngưng việc bồi đắp và xây dựng các đảo nhân tạo.
Tuy nhiên trong cuộc họp báo chung của hai lãnh đạo
ngày 25/09 tại Vườn Hoa hồng (Rose Garden) của Nhà Trắng, Tập Cận Bình đã tuyên
bố thẳng thừng rằng những hòn đảo ở Trường Sa là lãnh thổ của Trung Quốc tự
ngàn xưa. Do đó Trung Quốc có quyền bảo vệ chủ quyền lãnh thổ cũng như quyền hạn
và quyền lợi hợp pháp của mình trên các vùng biển xung quanh quần đảo Trường
Sa.
Bộ Quốc Phòng Mỹ và Lầu Năm Góc đã nhiều lần cảnh
báo Trung Quốc và đã đưa ra chính sách rõ rệt trước chuyến thăm của Tập Cận
Bình.
Một ví dụ cụ thể là trong một buổi nói chuyện tại
Aspen, bang Colorado ngày 24/07/2015, Chỉ huy trưởng Lực lượng Mỹ tại Thái Bình
Dương (Commander of U.S. Pacific Command), Đô đốc Harry Harris, cho nhiều chi
tiết về những xây dựng của Trung Quốc ở vùng Trường Sa để đi đến kết luận rằng
Trung Quốc rõ ràng có ý định sử dụng các đảo nhân tạo như những căn cứ quân sự
để áp đảo và tấn công các nước lân cận. Đô đốc Harris nói thêm là Hoa Kỳ sẽ sử
dụng quân lực để bảo vệ quyền lợi của Mỹ cũng như để bảo vệ các đồng minh của Mỹ
trong khu vực nếu bị đe doạ từ các đảo nhân tạo ấy.
Ví dụ thứ hai là cuối tháng 08/2015, Lầu Năm Góc đã
đưa ra tài liệu « Chiến lược An ninh Biển ở Châu Á-Thái Bình Dương
(Asia-Pacific Maritime Security Strategy) », trong đó có nói là nếu Trung
Quốc sử dụng những căn cứ quân sự trên các đảo nhân tạo để cản trở thông thương
hàng hải hay tự do đối với các phi vụ trên không, thì đó là việc gây nguy hiểm
cho lợi ích của Mỹ và của thế giới, cho nên Mỹ sẽ phải có những hành động cụ thể.
Tạo
sức ép từ từ hay là thị uy cho thích đáng
RFI
: Mỹ có thể chọn những « đảo » nào để ra uy ?
Các đảo vốn dĩ là nửa chìm nửa nổi – Low tide elevations -, như Xu Bi (Subi)
hay Vành Khăn (Mischief) hay là các bãi đá vốn nổi hoàn toàn – Rocks – như Gạc
Ma (South Johnson) hay Chữ Thập (Fiery Cross) ?
Ngô
Vĩnh Long : Tổng thống Obama đã tuyên bố trong cuộc họp
báo chung với ông Tập Cận Bình ngày 25 tháng 9 năm 2015 là quân đội Mỹ sẽ tuần
tra trên biển và trên không bất cứ nơi nào luật quốc tế cho phép. Do đó, tàu và
máy bay của Mỹ có thể đi qua những đảo và bãi đá đề cập trên từng cái một hay tất
cả cùng một lúc. Việc này còn tuỳ thuộc quyết định là muốn tạo sức ép từ từ hay
là thị uy cho thích đáng.
Theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển các đá ngầm
xây thành đảo nhân tạo không bao giờ là lãnh thổ với lãnh hải (territorial
sea). Đá ngầm chỉ được có 500 thước xung quanh để cho các tầu đi qua giữ được
an toàn mà thôi. Chỉ có đảo hay đá nổi mởi có vùng lãnh hải 12 hải lý.
Mỹ và các nước chỉ phải tôn trọng 12 hải lý lãnh hải
chung quanh đá hay đảo nổi, nhưng vẫn có thể đi qua vô hại (innocent passage
access), tức là không có ý tấn công nước khác bằng vũ lực hay dừng lại để đánh
cá, phóng uế, v.v.
Nhưng đó là trường hợp đảo nổi hay đá này dưới chủ
quyền của một nước một cách rõ ràng. Còn trong trường hợp các đảo vừa đề cập đến,
thì tại vì Trung Quốc đã dùng sức mạnh và võ lực để chiếm lấy, thì Trung Quốc về
mặt pháp lý, không có quyền hạn gì hết.
Nhưng mà dẫu có quyền hạn, thì vào tháng 8 năm nay
(2015), Trung Quốc đã cho chiến thuyền của họ đi vào lãnh hải dưới 12 hải lý của
Mỹ ở đảo Aleutian (bang Alaska) trong khi Tổng thống Obama đang viếng thăm bang
này. Rõ ràng đây là trò thách thức, nhưng chính phủ và quần chúng Mỹ tỉnh bơ
xem như không có gì, bởi vì xem đó là hành động trong quyền« innocent
passage », nghĩa là chỉ đi qua thôi.
Cho nên, nếu Mỹ cho tàu đi qua vùng Trường Sa mà
không có ý định chiếm lại các đảo mà Trung Quốc đã chiếm, thì Trung Quốc không
có lý do gì để phản đối.
Dùng
sức mạnh mềm để cho Trung Quốc một bài học
RFI
: Trung Quốc đe dọa sẽ có phản ứng « thích hợp và dứt
khoát ». Đây là hù dọa hay có thể làm thật ?
Ngô
Vĩnh Long : Tôi không biết khi Trung Quốc nói sẽ có phản ứng «
thích hợp và dứt khoát », thì điều đó nghĩa là gì. Theo tôi, thích hợp và dứt
khoát theo luật lệ quốc tế, kể cả Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển mà Trung
Quốc đã ký kết, là :
(1) trả lại các đảo đã chiếm đóng bằng vũ lực ;
(2) dứt khoát ngưng ngay các hoạt động bồi đắp và
xây dựng các căn cứ cho dù không phải là quân sự đi nữa vì những xây cất này rõ
ràng là cố ý để hợp thức hoá việc chiếm đóng – tất nhiên là phi pháp ;
(3) dứt khoát cùng các nước ASEAN xây dựng Bộ Quy tắc
ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC).
Còn nếu « thích hợp và dứt khoát » là
dùng vũ lực để đe doạ thì Mỹ và các nước trong khu vực nên cho Trung Quốc một
bài học thích đáng. Có thể không cần dùng đường lối quân sự mà ban đầu chỉ cần
sử dụng những sức mạnh mềm như trong lãnh vực tài chính, mậu dịch, đầu tư,
v.v., thì Trung Quốc cũng sẽ phải nhũn bớt đi rồi.
Việt
Nam cần lên tiếng ủng hộ Mỹ thậm chí cùng tuần tra
RFI
: Các nước như Việt Nam, Malaysia, Philippines,
hoặc là Nhật Bản, Ấn Độ, Úc có nên tháp tùng tàu Mỹ hay không, dù chỉ tượng
trưng ?
Ngô
Vĩnh Long : Có thể lúc đầu các nước như Ấn Độ và Úc chưa thấy cần
thiết nên tháp tùng hay ủng hộ các hành động cụ thể của Mỹ một cách triệt để,
vì hai nước này ở xa, và dân chúng của họ chưa thấy rõ lợi ích cụ thể, nhưng Việt
Nam, Nhật Bản, Philippines và Malaysia nếu không tháp tùng được thì cũng nên
lên tiếng một cách rõ ràng ủng hộ hoạt động của Mỹ trong việc bảo vệ luật pháp
quốc tế và an ninh khu vực.
Thái độ của Philippines thì đã rõ từ lâu, ít nhất là
từ lúc kiện Trung Quốc. Thái độ của Malaysia cũng càng ngày càng rõ. Tư lệnh Lực
lượng vũ trang Malaysia, ông Zulkefli Mohd Zin, trong ngày cuối cùng (ngày 18
tháng 10 năm 2015) của Diễn đàn An ninh - Quốc phòng Hương Sơn ở Bắc Kinh đã
lên án hoạt động xây dựng phi pháp của Trung Quốc trên các bãi đá ở Biển Đông
là « khiêu khích phi pháp không thể chấp nhận » được.
Việt Nam là nước có lãnh hải dài nhất trong khu vực
Biển Đông và bị Trung Quốc đe doạ nhiều nhất chắc cũng nên có những hành động
thích hợp và dứt khoát hơn chăng ?
Dẫu sao Mỹ và các nước trên thế giới cần có sự ủng hộ
rõ ràng của các nước trong khu vực để quần chúng tại nước họ cho phép có những
hành động cụ thể để bảo vệ an ninh và quyền lợi chung.
Đó là lúc đầu. Sau này, nếu Mỹ đi tuần tra thường
hơn, thì tôi nghĩ những nước trong khu vực cũng nên tháp tùng đi tuần tra với Mỹ,
bởi vì nếu chỉ một nước riêng rẽ như Việt Nam chẳng hạn, mà cho thuyền ra, thì
lẽ dĩ nhiên Trung Quốc sẽ dùng tàu của họ và đụng chìm tàu của Việt Nam, như đã
dùng tàu ngư chính để đâm chìm các tàu cá của Việt Nam. Cho nên đi tuần tra
cùng với Mỹ và các nước khác trong khu vực là vấn đề có ích lợi chung.
NGHE : Giáo
sư Ngô Vĩnh Long tại Hoa Kỳ 26/10/2015
No comments:
Post a Comment