Hoa Kỳ trong thế trận tranh giành ảnh hưởng ở Châu Á (Hà Tường Cát/Người Việt)

Hoa Kỳ trong thế trận tranh giành ảnh hưởng ở Châu Á  
Hà Tường Cát/Người Việt (tổng hợp)

Monday, April 06, 2015 3:35:48 PM

http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?articleid=205439&zoneid=403#.VSU2xPnF9iA

Dù dùng lời lẽ ngoại giao nào, không thể phủ nhận rằng Trung Quốc là đối thủ chính của Hoa Kỳ tại Á Châu và trên toàn thế giới ngày nay. Ít nhất trong một tương lai gần, sự đối đầu chắc chắn không phải là về mặt quân sự mà sẽ là về kinh tế và trên mặt trận ngoại giao.

Trong sự tranh đoạt ảnh hưởng, Hoa Kỳ vừa bị coi là thua  hiệp đầu trong vụ AIIB, dù chưa chắc đây là chủ tâm của Trung Quốc. Bây giờ đến hiệp nhì sẽ là TPP , trong tình hình còn đang chưa ngã ngũ và còn nhiều khó khăn.

Ngân Hàng Đầu Tư Hạ Tầng Cơ Sở Á Châu (AIIB) là dự án dược Trung Quốc nêu lên bên lề hội nghị APEC ờ Bắc Kinh tháng 10 năm ngoái. Mỹ không hưởng ứng cho nên nhiều nước đồng minh cũng đứng ngoài. Tại hội nghị G-120 sau đó, Thủ Tướng Australia Tony Abbott và Tổng Thống Obama giải thích điều này. Những lý được nêu ra bao gồm hoài nghi về sự thiếu các tính cách công khai minh bạch và quy trách phân minh như Ngân Hàng Thế Giới (WB) hay Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF), đồng thời với nhiều điều kiện khác về tôn trọng nhân quyền  hay bảo vệ môi trường.

Cho đến khi nước đồng minh  cố cựu nhất là Anh công bố gia nhập rồi lần lượt đến Đúc, Pháp, Ý, cũng noi theo thì Hoa Kỳ hiểu rằng sự phản đối là không còn ý nghĩa và có hại. Cho đến nay hơn 40 quốc gia đã nhận lời làm đồng sáng lập viên của AIIB bao gồm nhiều nước bạn quan trọng của Mỹ ở Á Châu như Nhật Bản, Nam Hàn,  Ẩn Độ và như thế hiệp 1 trên võ đài đã chấm dứt với Trung Quốc thắng điểm tuy chưa phải là hạ đo ván.

Bây giờ Mỹ cần tăng gia nỗ lực ở Hiệp Định Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) mà chính quyền Obama cổ vũ là thỏa ước mậu dịch của thế hệ tương lai.  Là sáng kiến trọng yếu nhất về quan hệ mậu dịch được trù hoạch sau khi Tổ Chức Mậu Dịch Thế Giới (WTO) không đạt tới kết quả ở vòng đàm phán Doha năm 2001. TPP đem vào trong một khối chiếm 40% sản lượng của thế giới hai nền kinh tế đứng hàng nhất và ba – Hoa Kỳ và Nhật Bản. TPP cũng là thể hiện cụ thể về cam kết của Hoa Kỳ đối với khu vực Thái Bình Dương.

Thách thức đăt vào sự thành công của dự án này rất cao. Nếu TPP không giải quyết được những bất đồng, hay tệ hơn nếu hoàn toàn không thể đi đến kết luận, thì sẽ là một bước lùi nặng nề cho chính sách ngoại giao Hoa Kỳ ở khu vực.

TPP đã bỏ lơ Trung Quốc ngay từ đầu, vì nhiều phần hãy còn chính sách tập trung hoạch định và nền kinh tế quá cồng kềnh khó đưa vào trong một cơ chế nặng hình thức khoa trương như thế. Ngược lại thì Việt Nam, cũng ở tình trạng tương tự, lại được coi như sẽ tham gia, thể hiện một sự lắt léo trong đường lối ngoại giao. Mặt khác trong chính sách chuyển trục về châu Á, khía cạnh quân sự vẫn tiềm tàng bên cạnh kinh tế, và sự hiện diện của Trung Quốc có lẽ sẽ làm phiền cho các thành viên khác hơn là trấn an họ.

Khó khăn chính của TPP  là một số điều khoản được xem như xâm nhập vào nội bộ của quốc gia họ. Ngoài vấn đề  quan thuế còn có tài chính và đầu tư, những quy định về bản quyền trí tuệ. Ngay cả hai đồng minh thân cận của Hoa Kỳ là Nhật Bản và Australia cũng hoài nghi về các sự xen lấn ấy. Mặc dầu Hoa Kỳ tiếp tục khẳng định là sẽ quyết tâm kết thúc TPP, nhiều tin tức cho biết một số trở ngại hãy còn tồn tại và thời điểm chung quyết có thể còn kéo dài. Trong cuộc đàm phán cấp bộ trưởng hồi đầu tháng 3 với Việt Nam tại Hawaii, không có một thông cáo chính thức nào cho biết những thỏa thuận cụ thể gì đã đạt được.

Người ta có thể hoài nghi về sự giải thích TPP chưa thu nhận Trung Quốc để cho Bắc Kinh sẽ nhận ra rằng cần đổi mới hơn nữa để rồi gia nhập sau đó. Do đó động thái dễ hiểu của Trung Quốc là tìm cách thúc đẩy các thỏa hiệp mậu dịch khu vực, nhỏ hẹp hơn và tất nhiên trong ấy không có Hoa Kỳ.

Cũng đừng nên quên là TPP khó khăn với nhiều vấn đề nội bộ tại Hoa Kỳ. Các công ty Mỹ chưa hoàn toàn tin tưởng rằng TPP dễ dàng đem lại nhiều lợi ích cho họ như chủ trương. Ngay một số người đảng Dân Chủ cũng lo ngại sự xuất cảng công việc làm của dân Mỹ và giảm thu nhập trong giới trung lưu. Giới tiêu thụ lo ngại TPP sẽ không bảo vệ an toàn cho họ trước rất nhiều vấn đề phức tạp và mánh khóe ở các nguồn xuất cảng Á Châu.

TPP nếu thành công sẽ là một trong những di sản lớn nhất của Tổng Thống Obama trong chính sách đối ngoại. Vì vậy dù cho nhiều người đảng Cộng Hòa ủng hộ tự do mậu dịch nhưng thành phần Tea Party trong đảng không sẵn sáng chấp nhận. Cuối cùng thì Quốc Hội có lẽ sẽ thông qua, nhưng người ta không tin rắng Tổng Thống được dành cho thủ tục 'fast track', đặc quyền dễ dãi trong việc thương thuyết.

Chưa biết hiệp 2 của võ đài Mỹ – Trung sẽ ra sao nhưng sau khi đã tạm thua hiệp 1, chắc chắn Hoa Kỳ vẫn còn cần phải tìm cách tranh thủ trở lại một phần nào ở đó.

--------------------------

CÙNG CHỦ ĐỀ :

Cuộc chiến tiền tệ   (Định Nguyên  -  Thông Luận)  8-4-2015

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ kêu gọi chấp thuận hiệp định TPP   (VOA 7-4-15)

Toàn bài diễn văn của Ash Carter tại Arizona State University: Remarks on the Next Phase of the U.S. Rebalance to the Asia-Pacific (Defense Dept 6-4-15) 

TPP is critical for America now that it has misplayed the AIIB (FT 6-4-15)

Tẩy chay AIIB của Trung Quốc, một sai lầm của Mỹ ?  (Thanh Hà - R F I)   7-4-2015

Mỹ muốn AIIB hợp tác với Ngân Hàng Thế Giới   (R F I)  23/03/2015

Tại sao Anh, Đức, Pháp, Ý vào AIIB?   (Ngô Nhân Dụng)  20-3-2015