Văn Việt và Văn đoàn Độc lập Việt Nam (Thanh Trúc - RFA)

Văn Việt và Văn đoàn Độc lập Việt Nam

Thanh Trúc, phóng viên RFA
2015-12-17

http://www.rfa.org/vietnamese/programs/OverseasVietnamese/viet-literature-heads-independent-literary-circle-in-vn-tt-12172015123600.html

Các thành viên trong ban vận động thành lập Văn Đoàn Độc Lập Việt Nam.  Hình do Văn Việt cung cấp

http://www.rfa.org/vietnamese/programs/OverseasVietnamese/viet-literature-heads-independent-literary-circle-in-vn-tt-12172015123600.html/P1300994-622.jpg/image

Văn Việt, trang web văn chương hay diễn đàn của Văn đoàn độc lập Việt Nam, một tổ chức xã hội dân sự hoàn toàn độc lập với mọi hệ thống tổ chức và thiết chế trong và ngoài nước.

Đoàn kết tương trợ tác giả

Mục đích của Văn Việt là đoàn kết tương trợ giữa những người viết văn làm thơ tiếng Việt, tạo điều kiện nâng cao nghề nghiệp, thúc đẩy sáng tạo cá nhân, khuyến khích đổi mới trong sáng tác, nghiên cứu, phê bình văn học và ngôn ngữ, bảo vệ quyền lợi vật chất và tinh thần chính đáng, hợp pháp của hội viên, đặc biệt là quyền tự do sáng tác, công bố tác phẩm cũng như quyền tự do tiếp cận tác phẩm văn học của mọi người.

Như vậy Văn Việt là một tổ chức xã hội dân sự có vai trò nhiều phần khác biệt với Hội Nhà Văn Việt Nam do nhà nước thành lập và nắm quyền kiểm soát. Nhà thơ Ý Nhi, tác giả tập thơ nổi tiếng Người Đàn Bà Ngồi Đan, giải thích:

“Thực ra thì Văn Đoàn Độc Lập chưa có, chỉ mới có ban vận động để thành lập thôi. Khi thấy có việc thành lập Văn Đoàn Độc Lập thì tôi hưởng ứng tại vì tôi đã ra khỏi Hội Nhà Văn Việt Nam lâu rồi. Có lần tôi đã trả lời ở đâu đó rằng tôi thích hai chữ “độc lập”, có lẽ hai chữ “độc lập quyến rũ tôi. Khi Văn Việt ra đời, có thể gọi một cách to tát là cơ quan ngôn luận của Văn Đoàn Độc Lập, thì tôi tham gia cùng với mọi người thôi.”

Con đường còn rất xa, còn lắm chông gai nhưng Văn Việt quyết đi tới, là những lời cuối trong thư ngỏ của ban vận động thành lập Văn Đoàn Độc Lập Việt Nam, đăng trên Văn Việt:

“Ở Việt Nam thì việc lập hội chưa được công nhận, thế thì gọi là ban vận động để thành lập Văn Đoàn Độc Lập thì có lẽ việc này hơi khác thường . Lâu nay chỉ có mỗi Hội Nhà Văn Việt Nam thôi, giờ có thêm một cái nữa cộng thêm chữ “độc lập” nên là thấy nó cũng hơi lạ chứ ở Mỹ hay những nơi khác thì việc này rất bình thường phải không.”

Một trong những thành viên trụ cột khác, nhà thơ, dịch giả Hoàng Hưng:

“Mục tiêu của chúng tôi chỉ muốn có một diễn đàn độc lập, không chịu một sức ép nào về chính trị hay về tài chính của bất cứ một thế lực nào. Diễn đàn phải mang tính chất tự do, tất cả những sáng tác, bài viết của những tác giả phải được quyền tự do công bố và không có bất cứ một sự kiểm soát của ai cả. Điều đó ở Việt Nam rất khó khăn và rất thiếu. Đã làm văn học và làm báo rất nhiều năm, chúng tôi cảm thấy không chịu đựng nỗi sự thiếu thốn đó nữa, chúng tôi cảm thấy phải lập ra một diễn đàn để được tự do làm cái việc mình thấy là đúng đắn, mình thích, nó đơn giản thế thôi.”

Đối với ông Hoàng Dũng, nhà nghiên cứu ngôn ngữ đang giảng dãy tại Đại Học Sư Phạm Sài Gòn, hình thành một Văn Đoàn Độc Lập Việt Nam là  lập Văn Việt là điều tất yếu phải xảy ra:

“Trước hay sau gì người ta cũng đi đến một tổ chức độc lập không phải dưới sự chỉ đạo của bất cứ cơ quan nào của nhà nước cả. Sự phát triển đó không cưỡng được đâu, sau khi Văn Việt vận động thành lập Văn Đoàn Độc Lập Việt Nam thì ta thấy có Hội Nhà Báo Độc Lập rồi nhiều tổ chức khác mang tính chất độc lập ở Việt Nam.

Cách đây vài năm, báo Nhân Dân từng lên án xã hội dân sự như một âm mưu của thế lực thù địch. Đến bây giờ thì, ít nhất trên những diễn đàn chính thức, người ta không nói như thế nữa. Đấy là một sự tiến bộ và cách đây một năm rưỡi Văn Đoàn Độc Lập Việt Nam ra đời trên xu hướng của một tổ chức do anh em yêu mến nhau, cùng nhau viết lách theo ý mình thích.”

Tóm lại, vẫn lời nhà nghiên cứu ngôn ngữ học Hoàng Dũng, Văn Việt rồi Văn Đoàn Độc Lập Việt Nam là nơi qui tụ những thành phần trí thức, những người yêu văn chương chữ nghĩa ở trong và ngoài nước:

“Ngày xưa PEN Club, gọi là Văn Bút của Sài Gòn cũ do linh mục Thanh Lãng làm chủ tịch, tập hợp trong đấy không phải chỉ người viết văn mà kể cả những người nghiên cứu về ngôn ngữ học, văn học, sử học ... người ta cũng gọi là nhà văn. Cuốn sách của nhà văn Võ Phiến về Văn Học Miền Nam thì những nhà văn trong đó rất là đa dạng.”

Trang web Văn Việt. Info có hẳn một danh sách các thành viên gồm nhà văn, nhà thơ, học giả, sử gia, nhà giáo, nhà nghiên cứu, nhà phê bình văn học:

“Trang mạng của Văn Việt Info  là nơi những bài viết hay được post lên. Chính vì thế ngoài thành viên Văn Việt đa số ở trong nước thì cũng có ngoài nước, Pháp, Mỹ, Canada... Chuyện xưa nay chưa từng có. Văn Việt Info có cả một chuyên đề về văn học miền Nam, tác phẩm của những nhà văn nổi tiếng trước 75 ở miền Nam được đăng rất trang trọng.”

Cuộc gặp gỡ của nhóm Văn đoàn Độc lập Việt Nam tại Sài Gòn hồi tháng 1 năm 2014.

http://www.rfa.org/vietnamese/programs/LiteratureAndArts/@@images/f3b34049-6e51-49fd-8513-1dd6d1ff9a46.jpeg

Góp một tiếng nói tán đồng

Trong một năm rưỡi hoạt động, Văn Việt đã hoàn thành hai tuyển tập có tên Truyện Ngắn Văn Việt Tập Một, và Truyện Ngắn Văn Việt Tập Hai, chưa nói đến Giải Thưởng Văn Việt mà thành phần giám khảo gồm những cây viết trong nước lẫn ngoài nước:

“Hy vọng giải thưởng nhỏ như thế cũng là góp một tiếng nói tán đồng một cách nhìn, tán đồng một cách viết. Cũng không có gì lớn lao nhưng nếu không có bước đầu tiên thì làm sao có việc tiếp sau được.”

Nhà thơ Nguyễn Đức Tùng, hành nghề bác sĩ tại Vancouver, Canada, thường có những bài phê bình trên diễn đàn Văn Việt, đồng thời với loạt bài 40 năm mà Văn Việt đã cho đăng tới bài thứ 15, là thành viên ban giám khảo Giải Thưởng Văn Việt:

“Tôi được những anh chị ở trong nước như anh Nguyên Ngọc, anh Hoàng Hưng và chí Ý Nhi mời. Mục đích của giải thưởng là mỗi năm một lần cổ võ sinh hoạt văn học nghệ thuật. Có ba loại giải thưởng là giải thưởng về thơ, giải thưởng về văn xuôi và giải thưởng về nghiên cứu và phê bình. Tôi được mời vào ban giám khảo của thơ cùng với nhà thơ Thanh Thảo, nhà thơ Ý Nhi, nhà thơ Bùi Chát và nhà thơ Thi Hoàng.

Thứ nhất là khuyến khích các tác phẩm hướng về các giá trị tự do, nhân bản và dân tộc. Hiện nay trong nước do điều kiện đặc biệt của một chế độ thì ta biết ta biết rồi. Văn Đoàn Độc Lập với diễn đàn của nó là Văn Việt cố gắng hết sức để tạo ra được cái mới trong sinh hoạt văn học nghệ thuật và đặc biệt trong thơ. Một là nối kết trong nước và ngoài nước, giữa các nhà văn nhà thơ từ các quá khứ khác nhau và một số các vấn đề khác nhau trong lịch sử, cùng ngồi lại với nhau và làm được công việc cho văn chương và cho thơ ca Việt Nam.

Thứ hai là tìm cách nâng hoạt động lên một bước, hướng về các giá trị một nền văn học tự do, nhân bản và hướng về các giá trị của dân tộc.”

Từ Hà Nội, nhắc đến Văn Việt mà ông có bài đăng trên đó, nhà giáo Phạm Toàn tâm sự:

“Từ 1945 chúng tôi như anh Dương Tường, anh Mạc Lân, tham gia dành độc lập cho đất nước. Cùng với cuộc sống ấy chúng tôi thấy đời mình hoàn toàn thay đổi, chính cảm hứng ấy dẫn chúng tôi đến chỗ làm thơ và viết văn. Thế nhưng càng sống, càng trải nghiệm, càng viết càng gặp những cản trở thì chúng tôi bắt đầu nhận thấy ước mơ của mình, hoài bão của mình đã đặt nhầm chỗ. Phải nói trong một thời gian rất dài tôi không muốn viết gì nữa, không đọc gì nữa mà tập trung làm giáo dục rồi thì cũng không đạt được.

Khi Văn Việt hình thành, tôi in ngay truyện ngắn Ngọn Đèn Xanh viết về cuộc biểu tình năm 2011, truyện Jeanne D’Arc và Hai Bà Trưng mà người ta in nhưng người ta vứt đi vì nó lộ rõ thái độ của tôi đối với quân xâm lược. Thế thì Văn Việt là cơ hội để người nghệ sĩ chân chính có tác phẩm nghệ thuật và tấm lòng đồng cảm. Với tư cách một nhà giáo cũng là người sáng tác tôi thấy nhãn giới, tầm nhìn của bạn đọc Việt Nam, tầm nhìn của những người sáng tác văn học Việt Nam cực kỳ hạn hẹp. Bây giờ Văn Việt chủ động mở rộng tầm mắt con người ra, thí dụ điểm lại văn học miền Nam Việt Nam trong thời chiến là công rất lớn của anh Nguyên Ngọc, anh Hoàng Hưng và ban biên tập. Phải nói làm như thế để cho những nhà văn, Việt Nam với nhau thôi đã, không còn quay lưng lại với nhau. Còn thì văn học của thế giới cũng được điểm đến, tràn vào, hàng chục tác giả, hàng trăm bài thơ của những miền xưa nay không bao giờ với tới cả. Văn Việt còn là diễn đàn tự do phát biểu, hội luận, cái nhìn đa dạng, đa phương, một thái độ khoan dung, khoan thư đối với tất cả những gì trước đây cứ bị coi là khác mình tức là nó không tốt.”

Tự do ngôn luận trong văn chương là điều ông mãi miết tìm kiếm, nhà văn Việt Nam sống tại Đức, chủ trương cơ sở tư nhân VI-PEN với ước muốn nối kết nhịp cầu văn chương Việt vào giòng văn chương bản xứ và ngược lại:

“Tôi là Thế Dũng, đang sống ở Berlin, hội viên của Hội Văn Bút Cộng Hòa Liên Bang Đức. Tôi là cộng tác viên tham gia với tờ Khởi Hành của anh Viên Linh ở California từ những năm 96, thí dụ thế. Cả đời tôi luôn đi tìm kiếm sự tự do cho ngôn luận của mình. Văn Việt, còn gọi là Văn Đoàn Tự Do thì những người viết như tôi có thể tiếp tục mở rộng phạm vi cũng như cái khả năng ngôn luận một cách tự do cho nên tôi tham gia Văn Việt với tư cách thành viên của trong ban vận động sáng lập Văn Đoàn. Tại đây tôi hy vọng có được một không gian tự do chữ nghĩa với cuộc viết lách của người cầm bút.

Bất cứ ở diễn đàn nào mà tự do ngôn luận có điều kiện cất cánh, ngay cả Hội Nhà Văn Việt Nam, tôi vẫn sẵn sàng cộng tác nếu như ở đó người ta tôn trọng tự do ngôn luận.”

Bắt một nhịp cầu, tạo một sự đồng cảm giữa những người cầm bút yêu tự do bên này bên kia bờ đại dương là ước mơ sâu lắng của tất cả mọi người trong Văn Việt. Nhà thơ Ý Nhi:

“Tất cả chúng tôi trong ban biên tập Văn Việt cũng như những thành viên khác đều rất tôn trọng những giá trị văn chương Việt Nam nói chung. Hiện chúng tôi đang giới thiệu văn học miền Nam trước 75 một cách rất trân trọng và có hệ thống. Cái thứ hai là hàng chủ nhật thì có chuyên mục gọi là Thơ Việt Nam Ở Hải Ngoại, những việc làm cụ thể đó đã chứng minh chúng tôi rất trân trọng những giá trị của văn học Việt Nam. Đối với chúng tôi thực sự không có khoảng cách, thí dụ như tôi với anh Nguyễn Xuân Thiệp, anh Tô Thùy Yên, anh Hoàng Xuân Sơn... nói chung rất gần gũi mà có lẽ là nhờ văn chương, nhờ sự tin cậy lẫn nhau, nó tạo lên được không khí hòa đồng ấm áp.”

Những cây viết trẻ là yếu tố không thể thiếu của Văn Việt nếu muốn khuyến khích cổ vũ cho một nền văn chương tự do và không bị ràng buộc . Nhà nghiên cứu ngôn ngữ Hoàng Dũng:

“Xuất hiện trên Văn Việt có một số nhà văn trẻ ví dụ nhà văn ký tên là Di hay là Phùng Hà Nguyên chẳng hạn...”

Nhà thơ, dịch giả Hoàng Hưng:

“Nếu có làm gì cho giới trẻ thì chỉ bằng ý chí của mình, tình yêu của mình với văn chương thì có lẽ chúng tôi truyền cảm hứng cho bạn trẻ về  hoài bão xây dựng một nền văn học Việt Nam đích thực, tự do và nhân bản.”

Sau cùng, một khuôn mặt khác nữa của Văn Việt, nhà văn Nguyễn Thị Thanh Bình, cư ngụ tại Washington vùng Đông Bắc Hoa Kỳ:

“Phải nói Thanh Bình rất vui mừng khi được đến với diễn đàn Văn Việt là vì những người đứng mũi chịu sào là những người mình quí mến, nhất là tinh thần xiển dương cao độ độc lập và tự do cho một nền văn học đi tới, đích thực và nhân bản để phục vụ con người. Sự đóng góp của mình lúc này cũng chỉ rất nhỏ nhoi, nhưng hường ứng và ủng hộ cũng là một cách thể hiện mình đồng cảm vì họ đã tạo được một sân chơi mà có thể thu hút tất cả mọi người từ trong nước cho đến hải ngoại. Tinh thần liên kết đó, cũng giống như tất cả anh chị em Văn Việt và Văn Đoàn Độc Lập, sẽ mở ra một đội ngũ sáng tác trẻ, tài năng, tạo sinh khí mới, tiếp cận được với văn học quốc tế.”

Đó là câu chuyện về Văn Việt và sự vận động để thành lập Văn Đoàn Độc Lập Việt Nam ở trong nước.

Mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi tạm ngưng ở đây. Thanh Trúc kính chào và xin hẹn tái ngộ tối thứ Năm tuần tới.