Wed,
12/30/2015 - 02:48 — tuankhanh
(ảnh
minh họa: Fury Wave của họa sĩ Kuang Biao (Trung Quốc)
Anh bạn
có cái quán nước nho nhỏ ở tít vùng ngoại ô Sài Gòn, mới đây kể rằng có khách
ghé vào, vừa kéo ghế ngồi vừa kêu nước “cho cái gì uống đi, cái gì cũng được miễn
không phải là đồ của Tân Hiệp Phát”.
Ở cái
quán bé tẹo ấy, chưa có đến 5 cái bàn, khoảng hai tuần nay đã tiếp nhận loại
thông điệp xã hội dân sự ấy không phải một lần rồi thôi. Đi xa hơn nữa, cũng có
những người bán hàng đã bị lời nhắc của khách hàng làm thức tỉnh, về một dòng
chảy đang lớn dần, trong việc không nên dùng sản phẩm của Tân Hiệp Phát. Thái độ
từ chối của nguòi dân ngày càng rộng không phải vì tin tức các loại nước của
công ty này bị cặn, bị lỗi, mà rõ là một cách bày tỏ rất quyết liệt: Không muốn
chung sống cùng một xã hội với loại thương hiệu với cách ứng xử khuất tất.
Trong lịch
sử Việt Nam từ hơn 40 năm nay, người Việt chỉ chứng kiến hai lần phong trào tẩy
chay hàng hoá ở mức độ toàn quốc. Đó là cuộc tẩy chay hàng bột ngọt Vedan bởi
nhà máy của công ty này làm ô nhiễm sông Thị Vãi, Đồng Nai, vào năm 2010. Lúc
đó, sự nổi giận của đám đông vì số phận của một con sông. Còn lần thứ hai này,
người ta chứng kiến phong trào kêu gọi tẩy chay toàn dân với một thương hiệu,
bùng phát từ cách chà đạp số phận của một con người.
Xét về
ý thức công dân và thái độ trách nhiệm xã hội, rõ ràng có một bước tiến lớn
trong cái nhìn của đám đông. Sự kiện Vedan bắt nguồn từ các bài báo điều tra và
mọi người dễ dàng cùng chung một trận tuyến đối diện với Vedan – mà sai lầm
của công ty đã thấy rõ. Còn với sự kiện con ruồi của sản phẩm Tân Hiệp
Phát, rõ ràng là người dân ngày càng tinh tế hơn, thấu đáo hơn, bất chấp sự kiện
được công ty dàn ra bằng cái vỏ bọc án hình sự và một mặt trận bồi bút tìm mọi
cách nói ngược nói xuôi theo chiều của đồng tiền xoay, khiến từng không ít người
phân vân.
Chống lại
những kẻ to lớn hơn mình và nhiều tiền của, luôn là đề tài muôn thuở của của thế
gian – như một sự thách thức sự thật và lẽ phải – mà kết quả không phải lúc nào
cũng có hậu. Ngay cả cách thể hiện quyền lực muốn nhấn chìm người mua hàng
trong sự kiêu ngạo và tàn nhẫn của Tân Hiệp Phát, vẫn có những luật sư, bồi bút
lên giọng bảo vệ kẻ ác trước những người từng phát hiện sản phẩm hư hỏng của
công ty này. Có ít nhất 3 khách hàng của Tân Hiệp Phát đã lao đao, chết đứng chết
ngồi trước anh Võ Văn Minh (một người ở Đồng Nai và 2 người ở Tp.HCM), với
cùng một thủ thuật. Từ năm 2011, công lý đã chìm ngập trong màu nước ngọt có ruồi,
cho đến khi tin tức về các nạn nhân lan trên các trang mạng xã hội.
Không
may mắn như Vedan, sự kiện Tân Hiệp Phát bẫy người tiêu dùng phát hiện sản phẩm
lỗi của mình, được ghi lại khá chi tiết trên Wikipedia, bách khoa toàn thư điện
tử với đủ các chi tiết, bao gồm phương thức giải quyết khủng hoảng qua cách đổi
tên công ty thành Number One. Lưu danh muôn đời.
“Giờ thì còn tệ hơn, công ty này nói phạt những
nơi mua hàng của họ, phát hiện sản phẩm lỗi, lấy lý do là các nơi ấy bảo quản sản
phẩm của họ không đúng”, anh bạn có cái quán nhỏ tẹo ấy nói, “thôi giã từ luôn cho khỏi phiền”. Chắc rồi Wikipedia sẽ có thêm
tình tiết độc đáo này cho thương hiệu nước giải khát cung đình hoá học ấy, bởi
việc tự rửa mặt, bằng cách gây hấn với khách hàng và người phân phối cho mình.
Câu chuyện này minh chứng rõ một điều: rõ ràng khi có nhiều tiền, không có
nghĩa là kèm thêm trí thông minh.
Nhưng
câu hỏi cần đặt ra ở đây, là một công ty có lối giải quyết khủng hoảng vừa quái
gở, vừa ngu ngốc như vậy, sao lại được ủng hộ tuyệt đối dù mắc sai lầm từ nhiều
năm nay bởi báo chí, thậm chí bởi các quan chức hớn hở ra mặt, cùng nhịp bước đều?
Cây bút
điều tra Hoàng Khương của báo Tuổi Trẻ, mới đây có nhắc về một bài báo cũ, liên
quan chuyện công ty Tân Hiệp Phát nhập hàng chục tấn “hoá chất cung đình” quá hạn
từ năm 2009, nhưng rồi sau đó mọi thứ chìm dần một cách bí hiểm. Thậm chí một
cán bộ C15, tức C46 (Cục CSĐT về quản lý kinh tế và chức vụ thuộc Bộ Công An)
đang theo sát vụ này đã “được” chuyển công tác về Cục phòng chống ma tuý.
Một cây
viết điều tra khác, từng làm cho một tờ báo điện tử lớn, kể rằng anh cũng từng
đưa bài nói về khuất tất của Tân Hiệp Phát vào năm 2009, có kèm cả tư liệu của
công an C49 (Cục cảnh sát môi trường), thế nhưng những người lãnh đạo bỏ bài viết
ấy, sau khi nhận lời mời một chuyến tham quan “hữu nghị” công ty Tân Hiệp Phát.
Tất cả những gì cần cảnh báo cho người dân Việt, cuối cùng đã được thay bằng
tuyên bố vui vẻ của một lãnh đạo tờ báo sau khi tham quan đi về “nhà máy to lắm,
phải đi bằng ô tô mới hết”.
Thấy
được sự âm u của đêm là một chuyện, nhưng thấy được cả bóng tối của đêm thì
không dễ.
Con ruồi và bẫy rập thì không khó nhìn thấy, nhưng trong bóng tối của đêm, làm
sao để thấy ai đã giao tặng cho luật sư của Tân Hiệp Phát biên bản điều tra của
công an với anh Võ Văn Minh, mà điều ấy là bất hợp pháp? Làm sao nhìn xuyên được
qua bóng tối của đêm để hiểu được vì sao có những bài báo lên giọng nói tẩy
chay không uống nước cung đình hoá học ấy là ngu dại! Bóng tối nào của đêm đủ sức
nuôi dưỡng loại luật sư văng tục, tuyên bố trên trang mạng cá nhân của mình rằng
hàng triệu người Việt Nam có thể sẽ ngồi tù vì dám hưởng ứng phong trào tẩy
chay Tân Hiệp Phát?
Ngay
nơi này, trên đất nước này, sự thật và lẽ phải mỗi ngày đang bị thách thức
không ngừng. Không chỉ có đêm tối đang phủ vây công lý và con người Việt Nam,
mà chập chùng bóng tối sau đêm cũng đang chực chờ dùng thế và lực của mình để sẳn
sàng xoá nhoà mọi ý nghĩa của lương tâm và lẽ phải.
Trên tờ
Huffington Post, số tháng 11/2015, có ghi lại một bài nói chuyện của Đức Đạt
Lai Lạt Ma thứ 14. Khi nhìn thấy rất nhiều người khóc và cầu nguyện sau vụ khủng
bố tại Ba Lê, Pháp, ông đã nói rằng “con người không thể chỉ cầu nguyện để thoát khỏi kẻ ác”. Người
lãnh đạo tinh thần của Tây Tạng từng đoạt giải Nobel Hoà Bình năm 1989 nhấn mạnh
rằng “khủng bố – cái ác do
chính con người tạo ra, vậy thì hãy hành động chứ cầu nguyện thì không đủ. Tự
con người phải tìm cách giải quyết nó chứ không thể đòi hỏi Thượng đế can thiệp”.
Tân Hiệp
Phát lớn lên trên đất Việt, được nuôi lớn bằng sức mạnh tiêu thụ của người dân
Việt. Nếu nơi đó không thể đồng hành cùng đồng bào mình phát triển bình ái, mà
âm mưu dựa dẫm vào bóng tối của thế lực và tiền của để chà đạp con người, thì
chúng ta – những cá nhân nhỏ bé – sẽ phải cùng đứng lại để đòi hỏi một kết cục
khác. Chúng ta không thể mong chờ một ai khác.
Tân Hiệp
Phát chỉ là một ví dụ khởi đầu trên con đường đất nước đi đến tương lai. Mai
đây có thể sẽ còn có những tập đoàn khác, mang theo những chỉ dấu của chaebol
kiểu Hàn Quốc hay mafia kinh tế kiểu Phương Tây, lớn lên trên quê hương này
cùng những bóng tối trong đêm. Nhưng hôm nay chúng ta lại có thêm một kinh nghiệm:
bất luận thế nào con người Việt Nam không thể bị chà đạp mãi, dù chỉ là một cá
nhân rất nhỏ nhoi.
No comments:
Post a Comment