TÁC HẠI VÔ LƯỜNG CỦA VIỆC ĐÓNG CỬA USAID (Trúc Phương / Người Việt)

 

Tác hại vô lường của việc đóng cửa USAID

Trúc Phương/Người Việt 

March 2, 2025 : 5:04 PM

https://www.nguoi-viet.com/binh-luan/tac-hai-vo-luong-cua-viec-dong-cua-usaid/

 

Ngày 27 Tháng Hai, 2025, nhân viên USAID (Cơ Quan Phát Triển Quốc Tế Hoa Kỳ) được lệnh vào văn phòng để thu xếp đồ đạc cá nhân. Họ thậm chí bị “áp tải” đến tận bàn làm việc. Nhiều người chết lặng. Bên ngoài, một số người dán bảng “Dogs against DOGE” trên chú chó của họ để bày tỏ phản đối…

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/03/Binh-Luan-USAID-1920x1313.jpg

Người biểu tình trước Tòa Nhà Quốc Hội Hoa Kỳ hôm 5 Tháng Hai phản đối chính quyền Tổng Thống Trump đột ngột đóng cửa USAID. (Hình: Chip Somodevilla/Getty Images)

 

Hàng loạt tổ chức phi chính phủ bị ảnh hưởng

 

Viện trợ [cho] nước ngoài chiếm chưa đến 1% ngân sách liên bang nhưng tác hại của việc xóa sổ USAID là gần như 100% đối với chính sách quyền lực mềm của Mỹ. Với những người  như Li Qiang thuộc Tổ Chức Theo Dõi Lao Động Trung Quốc (CLW), việc chính quyền Trump đột ngột ngừng viện trợ nước ngoài không thể mang lại một chiến thắng nào “ấn tượng” hơn cho Bắc Kinh. 25 năm qua, nhờ tài trợ từ USAID, tổ chức phi chính phủ CLW có trụ sở tại New York đã điều tra hàng loạt hành vi vi phạm quyền người lao động ở Trung Quốc.

 

Giới hoạt động xã hội dân sự lẫn những người điều hành các tổ chức phi lợi nhuận cho biết việc đóng cửa USAID khiến nhiều tổ chức phi chính phủ (NGO) phải đình chỉ hoặc ngừng công việc tìm số liệu và bằng chứng giúp xuyên thủng bức màn đen Trung Quốc, từ những vụ vi phạm nhân quyền đến chỉ số kinh tế-xã hội vốn không bao giờ được Bắc Kinh cung cấp một cách trung thực.

 

Theo Wall Street Journal (ngày 27 Tháng Hai), một NGO đã đình chỉ việc thu thập dữ liệu về tình trạng bất đồng chính kiến ​​​trong công chúng và tình trạng bất ổn của người lao động Trung Quốc – thông tin mà các nhà đầu tư và giới nghiên cứu luôn cần để hiểu rõ về sức khỏe kinh tế và xã hội nước này. Nhờ hỗ trợ USAID, các nhóm NGO đã bền bỉ theo dõi những vụ đàn áp quyền tự do ngôn luận và tôn giáo ở Trung Quốc; bây giờ, họ phải ngừng liên lạc với các nhà hoạt động xã hội dân sự cũng như nhà báo độc lập – những người tiết lộ các thông tin mà Bắc Kinh luôn bưng bít.

 

Quan trọng hơn, việc điều tra và phát hiện của các NGO (về Trung Quốc) đã cung cấp thông tin cho các cuộc tranh luận chính sách ở Washington, được đưa vào báo cáo của Ủy Ban Lựa Chọn Hạ Viện về Đảng Cộng Sản Trung Quốc (Select Committee on the Chinese Communist Party) cũng như trong báo cáo được công bố bởi Ủy Ban Điều Hành-Quốc Hội về Trung Quốc (Congressional-Executive Commission on China).

 

Một số NGO, trong đó có Freedom House (Washington DC), cũng cung cấp cho các tổ chức quốc tế như Liên Hiệp Quốc thông tin về cáo buộc vi phạm nhân quyền và cưỡng bức lao động ở Trung Quốc, chẳng hạn chương trình đồng hóa của Cộng Sản Trung Quốc nhằm vào người Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số Hồi Giáo ở Tân Cương.

 

Việc đóng băng viện trợ đã buộc Freedom House phải đình chỉ China Dissent Monitor, nơi ghi lại các cuộc biểu tình và những hình thức bất ổn xã hội Trung Quốc. Trong báo cáo hàng quý gần đây nhất, China Dissent Monitor cho biết họ đã theo dõi 937 trường hợp bất đồng chính kiến ​​​​từ Tháng Bảy đến Tháng Chín, 2024, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2023; và ghi nhận hơn 40% cuộc biểu tình là do công nhân lãnh đạo.

 

Trong khi các NGO lớn đình chỉ những dự án nghiên cứu thì các tổ chức nhỏ đang vật lộn để tồn tại, không biết tương lai sống chết thế nào. China Digital Times, trang web có trụ sở tại California chuyên theo dõi hoạt động kiểm duyệt Trung Quốc, cho biết họ đã cắt giảm lương quản lý và giờ làm việc đối với nhân viên thường xuyên sau khi mất trợ cấp từ National Endowment for Democracy (NED), một tổ chức phi lợi nhuận do Quốc Hội Mỹ tài trợ.

 

NED đã “buộc phải ngừng hỗ trợ gần 2,000 đối tác trên toàn thế giới,” dù 95% nguồn tài trợ của họ đến từ Quốc Hội, không được coi là viện trợ nước ngoài, và lẽ ra phải được miễn trừ khỏi lệnh đóng băng viện trợ của Trump.

 

Được thành lập năm 2003, China Digital Times là một trong những nguồn hàng đầu cung cấp những thông tin về chính sách internet và truyền thông của Bắc Kinh, giúp thế giới hiểu thêm về cách mà Cộng Sản Trung Quốc định hình chiến lược truyền thông của họ. Tháng Hai, chính phủ Canada cho biết, nhờ China Digital Times mà họ biết được chiến dịch thông tin độc hại nhắm vào cựu Bộ Trưởng Tài chính Canada Chrystia Freeland, ứng cử viên kế nhiệm Thủ Tướng Justin Trudeau.

 

Bắc Kinh lấp vào chỗ trống

 

Năm 1982, giữa không khí Chiến Tranh Lạnh, Tổng Thống Ronald Reagan (Cộng Hòa) phát biểu trước các thành viên quốc hội ở Vương Quốc Anh, kêu gọi xây dựng các công cụ “để thúc đẩy cơ sở hạ tầng của nền dân chủ.” Kể từ đó, bộ ba – Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, USAID và NED – đã tài trợ cho phần lớn cơ sở ủng hộ dân chủ và nhân quyền trên khắp thế giới. Vậy mà, theo NPR, chỉ hơn một tháng sau khi Trump vào Tòa Bạch Ốc, Mỹ đã cắt gần như toàn bộ tài trợ cho các nhóm ủng hộ dân chủ và nhân quyền ở nước ngoài.

 

USAID trong thực tế là một “quân đội” không mang súng. Giờ quân đội này rút đi, sân chơi quyền lực mềm nghiễm nhiên thuộc về Trung Quốc. Bắc Kinh đang nhanh chóng thực hiện các hành động lấp đầy khoảng trống sau khi Trump đột ngột dừng gần như hoàn toàn và kết thúc hoạt động USAID trên toàn thế giới, từ Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đến Nam Mỹ.

 

Tờ POLITICO cho biết, giới chức Trung Quốc đã ra hiệu cho chính phủ Nepal rằng Bắc Kinh sẵn sàng can thiệp để thay thế khoảng trống USAID bằng nguồn tài trợ phát triển của họ. Giới chức Quần Đảo Cook, chuỗi đảo có tầm quan trọng chiến lược ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, nói rằng việc USAID rút khỏi khu vực sẽ tạo cơ hội cho Trung Quốc.

 

Tại Colombia, nơi nhận được khoảng $385 triệu tài trợ USAID vào năm 2024, các tổ chức phi chính phủ nước này nói rằng Trung Quốc đang sẵn sàng rót tiền thay thế. Francisco Bencosme, người từng giữ vị trí giám sát chính sách Trung Quốc của USAID thời Tổng Thống Joe Biden, cho biết: “Trung Quốc đã liên lạc với các đối tác. Họ sẽ lấp đầy khoảng trống ở những nơi như Cambodia và Nepal, và đó chỉ là những quốc gia mà chúng tôi biết.”

 

Trong thập niên qua, Trung Quốc đã củng cố vai trò là chủ thể phát triển toàn cầu. Họ thành lập Cơ Quan Hợp Tác Phát Triển Quốc Tế Trung Quốc (CIDCA), khởi động Sáng Kiến ​​Phát Triển Toàn Cầu và tăng cường đóng góp cho các tổ chức đa phương. Cách đây không lâu, tờ Nhân Dân nhật báo “tự sướng” rằng, ảnh hưởng văn hóa Trung Quốc hiện xếp thứ bảy trong 131 quốc gia; và đứng thứ nhất tại châu Á. Nguồn trên còn dẫn lời ông Hà Truyền Khải, giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu Hiện Đại Hóa Trung Quốc, rằng: “Sự đi lên của ảnh hưởng văn hóa Trung Quốc đã cho thấy rõ sự phát triển của quyền lực mềm Trung Quốc.”

 

Sự trình diễn “nhuyễn lực” của Trung Quốc không chỉ ở việc mở cửa vô số trung tâm Khổng Tử khắp thế giới mà còn ở những hình ảnh cho thấy Trung Quốc ngày càng “có trách nhiệm quốc tế” hơn, với việc tăng cường hợp tác nhân đạo toàn cầu cũng như đóng góp đối với những vấn đề an ninh thế giới (chẳng hạn vấn đề hạt nhân Bắc Triều Tiên…) – bài báo viết…

 

Chính sách “nhuyễn lực” của Trung Quốc cũng thể hiện ở việc đầu tư hàng tỷ đôla để phát triển hệ thống truyền thông ra toàn cầu (lập kênh CCTV-International năm 2004; kênh tiếng Arab phát 24/24 tại Trung Đông và Châu Phi năm 2009; mua bảng điện quảng cáo dài hạn, với chi phí khoảng $400,000/tháng, tại quảng trường Times-New York cho Tân Hoa Xã năm 2010…).

 

Chủ thuyết ngoại giao “hòa bình quật khởi” (phát triển trên tinh thần hòa bình) của giới lãnh đạo Bắc Kinh nằm trong tinh thần của việc “mua tiếng thơm” cốt tạo dựng quyền lực mềm. Tuy nhiên, nhìn chung, Trung Quốc vẫn vất vả trong cuộc đấu dai dẳng với sức mạnh quyền lực mềm Mỹ. Giờ đây, Mỹ rút đi, Trung Quốc mặc nhiên trở thành kẻ… “vĩ đại” hơn.

 

Trong cuộc phỏng vấn NBC News mới đây, George Ingram, cựu quan chức cấp cao của USAID, nói rằng việc dẹp tiệm USAID giúp “mở ra cánh cửa cho Trung Quốc và Nga.” George Ingram là một trong nhiều chuyên gia cảnh báo rằng quyết định xóa sổ USAID sẽ khiến ảnh hưởng Mỹ suy yếu ở Châu Phi, Nam Mỹ và Châu Á, những nơi luôn cần giúp giải quyết loạt vấn đề, từ chăm sóc sức khỏe đến nước sạch. Ingram, hiện là thành viên cấp cao tại Viện Brookings, tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington DC, than thở: “Không ai lường trước được” việc Trump đình chỉ hầu hết viện trợ nước ngoài “và sau đó chặt đầu nhân viên USAID.”

 

Michael Schiffer, từng là trợ lý quản trị viên của Văn phòng USAID-Á Châu từ năm 2022 cho đến Tháng Giêng, 2025, viết trên diễn đàn trực tuyến Just Security: “Chính quyền Trump vừa đưa nước Mỹ xuống vị trí cuối cùng, đồng thời trao một món quà cho những đối thủ lớn nhất của chúng ta, đặc biệt là Trung Quốc. Các liên minh của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng. Đối tác của chúng ta sẽ gặp rủi ro. Và kẻ thù của nước Mỹ sẽ vui mừng”…

 

Thậm chí một số đồng minh của Trump cũng bày tỏ lo lắng.

 

Thượng Nghị Sĩ Lindsey Graham nói rằng quyền lực mềm là “thành phần quan trọng trong việc bảo vệ nước Mỹ và các giá trị của chúng ta… Nếu không tham gia vào thế giới và không có các chương trình ở Châu Phi, nơi Trung Quốc đang cố mua toàn bộ lục địa thì chúng ta đang phạm sai lầm.” [kn]