CHÍNH
TRỊ CĂN TÍNH… CẤP TỈNH, THÀNH
Về
việc sáp nhập, điều chỉnh địa giới hành chính cấp tỉnh ở Việt Nam, điều mình ngạc
nhiên là có vẻ đại đa số đại chúng sợ tên tỉnh mình biến mất, sợ “căn tính” tỉnh
mình không còn là nhiều nhất. Tuy nhiên, ở những thời điểm thế này, có nhiều thứ
có lẽ chúng ta nên quan tâm hơn vẻ bề ngoài ấy.
***
Đã
có nhiều tác giả, nhà quan sát nhắc đến cải tổ hành chính của Hoàng đế Minh Mệnh.
Cũng có nhiều người liệt kê danh sách tỉnh (hay đúng hơn là hạt) dưới thời Minh
Mệnh để chỉ ra cách… đặt tên tỉnh cho đúng. Tuy nhiên, chúng ta quên rằng những
thứ ấy là điều mà Minh Mệnh ít quan tâm đến nhất.
Thứ
ông muốn, được thể hiện rất rõ trong Đại Nam Thực lục, là dẹp bỏ chức Tổng trấn
(trước tiên là của toàn bộ Bắc Thành) mà ông cho là quá quyền uy, có nhiều chân
rết ở địa phương và những nguồn lực khác. Từ đó, ông chia nhỏ Bắc Thành, đặt ra
hàng loạt các chức danh “cấp tỉnh” như Tuần phủ, Tổng đốc, Bố chính, Án sát để
kiểm tra, giám sát lẫn nhau.
Quan
trọng hơn, những người này đều do chính quyền trung ương tuyển cử, bổ nhiệm, trả
lương… từ đó chuyên môn hóa và quan liêu hóa bộ máy nhà nước, gắn chặt họ với
chính quyền trung ương chứ không chịu ảnh hưởng của các lõi chính trị địa
phương nữa. (Max Weber hay mô tả quy trình thế này là quá trình lý tính hóa -
rationalisation - các nhà nước, nhưng đúng hay không thì là câu chuyện khác).
Nhưng
phải nói là quan trọng nhất, cũng được ghi trong Đại Nam Thực lục, là động thái
này khiến Tả quân Lê Văn Duyệt (Tổng trấn Gia Định Thành) phải viết sớ tâu
Hoàng đế Minh Mệnh rằng:
"Hiện
nay từ phía bắc kinh kỳ trở ra đã chia hạt đặt quan [...] Thần dân già yếu,
trong lòng cũng biết mưu kế dài lâu không gì hay hơn thế, thực muốn chính mình
được trông thấy. Vậy xin sắc sai các đình thần bàn xét về các trấn ở thành hạt
Gia Định để kiến thiết một thể, tỏ ra một chính sách chung, đại đồng, khiến thần
được nghỉ việc thành, điều dưỡng cho khỏi sẽ xin về Kinh chầu hầu."
Biết
và hiểu xung đột giữa hai người này, phép thử của Minh Mệnh với Tả quân có vẻ đạt
kết quả tốt, khiến vua ra dụ nói bóng gió xoa dịu rằng khanh cứ làm tốt chức
trách của mình, ta từ từ sẽ nói đến Nam Kỳ.
***
Quá
trình chia, tách, sáp, nhập… đơn vị hành chính xuyên suốt trong lịch sử của Việt
Nam lẫn thế giới là câu chuyện của phân bổ lại quyền lực, điều động nguồn lực
chính trị, rà soát động tĩnh chống đối, và thử sai các liên minh…
Trong
bối cảnh Việt Nam hiện nay, điều mà mình hy vọng các chuyên gia chính trị lẫn
pháp luật Việt Nam quan tâm và phân tích thêm cho độc giả là sau khi thay đổi địa
giới:
*
số phiếu ở Quốc Hội thay đổi ra sao,
*
số phiếu của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam thay đổi ra sao,
*giữa
ban bệ Trung ương với ban bệ Địa phương cán cân quyền lực thế nào,
*
điều này khiến tiếng nói của người dân và quá trình tham gia của chúng ta vào
các quyết định chính trị ra sao…
Mất
tên tỉnh, thành thì nghe lúc đầu không xuôi tai thật. Lúc nghe tin mình có khả
năng trở thành đồng hương của Jack 97 mình cũng nôn nao trong lòng lắm. Nhưng đấy
thật ra chỉ là chuyện nhỏ ở những thời khắc quyền lực thế này.
HÌNH
: https://www.facebook.com/photo/?fbid=29745077821746016&set=a.1863932726953900
.
No comments:
Post a Comment