Fri, 02/13/2015 - 17:23 — tuankhanh
Sài Gòn có những đêm thật lạ. Gió về khuya mỗi lúc càng lạnh.
Đường phố vắng dần. Sài Gòn có những người rất trẻ ngồi gần lại với nhau trong
quán cà phê nhỏ, thì thầm hát và nhớ về một danh ca của thành đô dĩ vãng như muốn
làm ấm lòng mình.
Ngày 12-2-2015 là ngày kỷ niệm 12 năm mất của ca nhạc sĩ Duy Khánh, nhân vật có một không hai trong đời sống âm nhạc Việt Nam. Ít ai nghĩ rằng
những người trẻ chỉ hơn 20 tuổi chia sẻ sở thích của nhau trên facebook đã tụ tập
lại, ngồi kể chuyện về người nghệ sĩ đất quê Quảng Trị, hát và nhớ về ông. Sự
hiểu biết lẫn yêu thích rõ ràng của những người bạn trẻ này khiến tôi nhớ về
câu phàn nàn của ông Hoàng Thi Thao, cháu của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ, rằng ông
ít tin rằng giới trẻ sinh sau 1975 có đủ hiểu biết và giữ gìn văn hoá Sài Gòn.
Nhưng ở đây, rõ ràng có một điều kỳ diệu nào đó thôi thúc từng con người đó,
khiến họ giữ lại, yêu thích và chuyền cho nhau, bất chấp rằng dòng nhạc đó từng
là điều cấm kỵ, hiện vẫn bị kỳ thị và mọi cuộc tập hợp chia sẻ điều mang hơi hướng
của những cuộc mạo hiểm trong lòng đô thị.
Sài Gòn không thể thiếu bolero, và Sài Gòn không thể ngừng
ca hát, dù có những ngày tháng sống giữa cơ cực và bi thương. Ngày hôm nay, chỉ
cần tìm một từ khoá “nhạc vàng” trên facebook, người ta có thể lần ra hàng chục
nhóm, diễn đàn, hội bạn… yêu nhạc bolero, yêu những giọng ca dĩ vãng thắp sáng
những trang lịch sử âm nhạc hiện đại của Sài Gòn. Bất chấp có những danh nhân,
tài tử đời mới trong Việt Nam hô hào huỷ diệt bolero, miệt thị những ai yêu
thích nó, người miền Nam, dân Sài Gòn vẫn lặng lẽ giữ lại như một thành trì bí
mật của tâm hồn.
Sài Gòn hôm nay nhớ Duy Khánh có vẻ nhẹ nhàng bình thường,
nhưng nhiều năm trước, cùng nhau ngồi lại và nghe Duy Khánh một cách có chương
trình như những người bạn trẻ mà tôi thấy hôm nay, có thể là một trọng tội. Duy
Khánh từng bị liệt vào hàng ngũ những “những tên biệt kích văn hoá” với nhà nước
Việt Nam. Nói đến Duy Khánh, là nói đến những bài tình ca quê hương và hình ảnh
người lính Việt Nam Cộng Hoà. Tiếng hát của Duy Khánh vẽ nên một miền đất Việt
khốn khổ với chiến tranh, mẹ già mong hoà bình, những người vợ chờ chồng đang cầm
súng bảo vệ đường biên giới Nam Bắc, mệt mỏi với cuộc chiến tranh vô nghĩa.
Ca sĩ Duy Khánh có một giọng hát mạnh mẽ, quyến luyến và
tự nhiên như tiếng hò trên đồng ruộng. Thưởng thức tiếng hát Duy Khánh đồng
nghĩa chối bỏ mọi lề thói và kỹ thuật thanh nhạc vô hồn mà hôm nay vẫn được thấy
nhan nhản trên truyền hình, phát thanh. Ngay cả với nhạc sĩ Phạm Duy, người ít
mở lời khen một cách tuyệt đối với những ai hát những bài hát của mình, vậy mà
ông đã từng nói rằng mình biết ơn Duy Khánh khi cùng với ca sĩ Thái Thanh đã
hát hai bản trường ca Con Đường Cái Quan và Mẹ Việt Nam của ông. Thậm chí nhạc
sĩ Phạm Duy từng khẳng định rằng hai bài trường ca này rất kén chọn khán giả,
và nhờ vào giọng ca của Duy Khánh nên mới được đông đảo người biết đến. Lời
phát biểu của nhạc sĩ Phạm Duy trong đám tang của ca sĩ Duy Khánh, nay trở
thành như bia đá tạc”. Trong giọng ca Duy Khánh, nghe âm hưởng tiếng trống cổ
thành, tiếng thông reo trên đồi Vọng Cảnh”.
Duy Khánh không là ca sĩ, ông là một nghệ sĩ. Ông hoá
thân vào các tác phẩm mà mình trình bày. Lúc thì ông là chứng nhân trước quê
hương miền Trung buồn bã nghèo khó của mình (Thương về miền Trung, Xin anh giữ
trọn tình quê), lúc ông là người kể chuyện đời (Màu tím hoa sim, Ngày xưa lên
năm lên ba)… Hình ảnh Việt Nam chân thực trong bài hát của ông, có thể làm cho
người nghe nao nao ứa lệ. Xuân này con không về, Thư xuân ba viết cho con… Là
những bài hát về mùa xuân buồn da diết mà hầu như ai yêu bolero cũng muốn nghe
lại trong những ngày cuối năm. “Hãy lắng nghe mọi ca từ có dấu ngã (~) mà Duy
Khánh hát, sẽ không còn ai hát như vậy trong thế kỷ này”, một người bạn Tây học
rất điệu đàng của tôi, vốn là một người yêu tiếng hát của ca sĩ Duy Khánh, hay
tấm tắc như vậy.
Sau năm 1975, như rất nhiều nghệ sĩ của miền Nam, ca sĩ Duy
Khánh bị cấm hành nghề. Dĩ nhiên, bởi lý lịch của ông là thành phần hoạt động nổi
bật trong Biệt Ðoàn Văn Nghệ Trung Ương thuộc cục Tâm Lý Chiến. Những bài hát của
ông cũng bị gạch bằng mực đỏ trong nhiều năm liền. Duy Khánh trở nên trầm uất
và nhiều lần định vượt biên mà không được. Giai đoạn đó là lúc ông trở nên nghiện
rượu nặng, mang theo di chứng này cho đến sau năm 1988, khi ông ra đi theo diện
đoàn tụ gia đình do người em gái ở Mỹ bảo lãnh. Được tự do ca hát, như cá trở về
nước, Duy Khánh đã dành hết phần đời còn lại của mình để trình diễn, tổ chức
văn nghệ… cho đến lúc giã từ trần thế ở tuổi 65 (tháng 2-2003). Tang lễ ra ông
là một trong những tang lễ nghệ sĩ hiếm hoi ở hải ngoại được khán giả, đồng bào
quan tâm chia sẻ nhiều đến mức bản video ghi lại được bày bán ở nhiều nơi. Trước
đó chỉ có đám tang của ca sĩ Ngọc Lan và sau đó chỉ có đám tang của nhạc sĩ Việt
Dzũng mới có sự rầm rộ như vậy.
Tôi thấy trong đêm mà những người bạn trẻ tưởng niệm ca
nhạc sĩ Duy Khánh ở Sài Gòn, không có ai có ý định mời những ca sĩ có giọng hát
được báo chí và truyền hình lăng-xê là “giống như Duy Khánh” đến để chia sẻ. Sự
so sánh đó, có thể gọi là tiếc nhớ nhưng cũng là sự lố bịch khi tạo nên một xu
hướng chấp nhận những sự lập lại bằng các phiên bản tồi hơn. Chỉ có những người
Sài Gòn chính danh với cảm nhận tinh tế mới có thể khước từ những sự lập lại
đó. Đêm Sài Gòn ấy mà tôi thấy bừng lên những điều rất lạ: Duy Khánh chỉ có một
và Sài Gòn chỉ có một trong lòng người mà thôi. Ôi. Nghe Duy Khánh mà nhớ Sài Gòn.
No comments:
Post a Comment