Nguyễn Giang
bbcvietnamese.com
11 tháng 2 2015
Năm hết Tết đến mấy câu chuyện về
Việt Nam mà báo chí nước ngoài rộ lên nói hóa ra chỉ là chuyện giết cả tấn
mèo và chém đứt đôi một con lợn.
Cả hai đề tài này báo chí và mạng xã hội ở Việt Nam đã
nói rất nhiều nên tôi chỉ chia sẻ vài quan sát từ Anh Quốc.
Nhớ một buổi họp biên tập của BBC, khi ban Tiếng Việt
nói về chuyện ‘chém lợn’ ở Ném Thượng, Bắc Ninh, một đồng nghiệp nữ người
Anh bị choáng, co rúm người như thấy điều kinh hãi xảy ra trước mắt.
Tôi thấy cái bút trong tay cô rơi xuống bàn, mặt nhăn lại
dù vẫn kiềm chế để hỏi thêm chi tiết về câu chuyện ‘shocking’.
Giới nhà báo chúng tôi dù dày dạn với ‘tin dữ’ nhưng hẳn
không ít người vẫn xúc động mạnh trước tin chém giết.
Còn về vụ giết mèo, trang Daily Mail vốn có ảnh hưởng mạnh
trong giới bình dân Anh viết:
“Hàng nghìn mèo con bị NGHIỀN tới chết bằng xe ủi trong vụ hành hình tập
thể chỉ vài giờ sau khi chúng được cứu khỏi bàn ăn ở Việt Nam.”
Các bạn chú ý tờ báo không gọi là ‘mèo’ (cats) mà
‘kittens’ tức là các chú mèo con nhỏ bé, đáng yêu được người Phương Tây ôm ấp.
Chữ 'nghiền' - 'CRUSHED' được viết to để nhấn mạnh sự tàn
bạo.
Chém giết và hành hình
Khi nghe tới chuyện dân châu Á mổ mèo, giết chó để ăn
người dân bên này đa số đã thấy kinh sợ, và ấn tượng của vụ ‘nghiền chết mèo
con’ hẳn còn khủng khiếp đến đâu.
Với nhà chức trách tại Việt Nam, đây chỉ là chuyện
‘thiêu hủy’ động vật có thể có bệnh, không biết thả ra đâu, nhưng báo chí ở
Anh gọi là ‘hành hình tập thể’ (mass execution).
Điều may mắn cho hình ảnh đất nước Việt Nam là bài báo
trên Daily Mail cũng trích dẫn cả đại diện của tổ chức bảo vệ động vật, với
tên tuổi người Việt hẳn hoi, phê phán vụ giết mèo.
Tức là không phải ở Việt Nam chuyện đó là bình thường
và ai cũng ủng hộ giết mèo.
Tôi biết mọi lập luận bảo vệ cho tục lệ chém lợn,
chém trâu như một thứ lễ hội ở Việt Nam.
Nhưng điều chắc chắn là chém lợn không phải là tục lệ phổ
biến ở Bắc Ninh hay trên cả nước Việt Nam.
Nay bị phản đối, dân làng này vẫn 'tự tin' là họ không
làm gì sai và trong dư luận cũng thiếu người ủng hộ hoặc tỏ thái độ mặc
kệ.
Cũng vậy, chuyện ăn thịt chó mèo không thiếu các ‘ủng
hộ viên’ khắp nơi.
Họ còn hô hào Việt Nam không nên tự ti, vì thói quen ăn
uống này có cả ở Hàn Quốc, Trung Quốc, châu Phi, châu Đại Dương.
Các bạn đó cũng nói con ngựa, con cừu cũng bị làm thịt ở
châu Âu, có sao đâu nhỉ?
Ở Pháp người ta chẳng giam ngỗng trong chuồng và nhồi thức
ăn vào họng để gan to lên làm món foie gras hay sao?
Ở Tây Ban Nha vẫn có lễ 'săn máu' (blood fiesta) từ thời
La Mã với hàng trăm người rượt bò chạy quanh phố và dùng dao và mác đâm cho nó
đến chết.
Ngày nay IS chặt đầu và thiêu sống người thì tại Tower
of London thời cũng từng có các vụ chặt đầu Hoàng hậu Anne Boleyn (1536), Nam
tước William Hastings (1483) và những tử tù.
Ngày xưa, các nền văn minh Nam Mỹ, Trung Đông, Đông Nam Á
đều có tục tế người sống.
Tại châu Âu, dân Viking ở Bắc Âu từng giết tù binh để tế
thần mặt trời.
Xác của họ, như Tollund Man hay Eilling Girl được vùi xuống
đầm lầy và đến thế kỷ 19 người ta mới tìm ra.
Nhưng tất cả những tục lệ kinh hoàng đó xảy ra vào thời
đồ đá, hoặc cùng lắm là tới thời Trung Cổ.
Văn hóa là biểu tượng
Các dân tộc khi trở nên văn minh đều chỉ giữ lại phần biểu
tượng của chiến tranh, chém giết và hành hình.
Không chỉ ở châu Âu đã qua kỷ nguyên Khai Sáng và cách mạng
công nghiệp mà ở nhiều xứ sở khác phong tục tập quán cũng thay đổi cùng thời
gian.
Tại Hàn Quốc đã và đang có các nhóm vận động bảo vệ
chó và chống việc ăn thịt chó.
Tôi quen một gia đình theo đạo Sikh gốc từ bang Punjab, Ấn
Độ nhưng đã ở Kent, Anh Quốc hai đời.
Anh Ajav, người chỉ nói tiếng Anh nhưng vẫn học thuộc
các bài lễ cầu kinh của những vị guru từ thế kỷ 10-12 bằng tiếng Punjabi, cho
biết thời xưa đàn ông đạo Sikh đi đâu cũng vác gươm.
Ngày nay, không luật nào cho phép làm chuyện đó nên người
Sikh chỉ đeo kiếm trang sức bằng bạc nhỏ xíu.
Riêng nhóm chiến binh (Nihang) của đạo Sikh ở Ấn Độ vẫn
được mở trại dạy võ và dùng kiếm trong phạm vi đó.
Nhưng ở Anh, mang kiếm nhỏ cũng không ổn (bạn thử cầm
một vật nhọn lên máy bay xem) nên người Sikh chỉ còn thêu hình kiếm vào tay
áo và khăn đội đầu.
Việc giết gia súc, ăn sống nuốt tươi phần gan, tim của
trâu bò hay săn khỉ, vượn lấy thịt còn xảy ra ở làng quê Indonesia cho tới những
năm gần đây.
Nhưng cũng tại xứ này, một hội đồng Hồi giáo năm 2014
đã ra lệnh fatwa cho rằng săn bắn thú rừng là ‘trái đạo’ khiến dân chúng phải
thay đổi dần quan niệm cũ.
Như thế, bản sắc là thứ hoàn toàn có thể
thay đổi được và nhiều thứ phong tục chỉ là sự du nhập hay biến thái của thói
quen có thể bị thời gian và các hành vi mới đào thải.
Trở lại các vụ giết mèo và chém lợn ở Việt Nam.
Một bộ phận dân cư rõ ràng là đang cố chấp và kiên quyết
duy trì những thói quen, phong tục sinh hoạt, ăn uống lễ hội họ thích thú.
Nhưng chính quyền cũng đã không làm việc đủ tích cực để
tìm ra giải pháp.
Ở Nhật Bản có một hòn đảo toàn mèo (Tashirojima) và cả
một đảo thỏ (Okunoshima) và hàng nghìn con mèo ở Hà Nội đáng ra không phải chết
mà có thể cho ra một hòn đảo ngoài vịnh Hạ Long.
Làm như thế vừa nhân đạo vừa thu hút du khách như hai đảo
thỏ và mèo ở Nhật.
Tôi đảm bảo là chỉ một thông tin trên Facebook bằng tiếng
Anh sẽ gọi được hàng trăm tình nguyện viên quốc tế đến giúp xây dựng trại chăm
sóc mèo.
Nhưng đáng tiếc là ở Việt Nam việc gì không có giải
pháp nhanh chóng thì người ta đem chôn vùi để cho nó biến đi.
Thật là một sự lười biếng trong tư duy quản lý và cần
nghiêm túc chỉnh sửa, từ cấp bộ xuống tới thành phố.
Từ nhiều năm qua, tinh thần duy lý suy giảm và quan chức,
lãnh đạo cũng ham cầu cúng, tìm chỗ dựa trong những điều mê tín dị đoan và nhân
tiện tỏ ra bảo vệ truyền thống dân tộc.
Vì thế họ thật khó bảo dân phải tiến bộ, văn minh.
Đừng gây đau đớn
Cũng vì thế mới có chuyện làng Ném Thượng ‘bất khuất’ chống
lại yêu cầu không chém lợn từ chính quyền.
Bỏ vấn đề văn hóa sang một bên, tôi nghĩ Việt Nam vẫn
có thể ngăn lễ chém lợn nếu có luật như ở Anh, nơi không ai được giết động
vật khi còn sống vì sẽ gây đau đớn kéo dài cho chúng.
Luật về thú y và thực phẩm cũng buộc các lò mổ phải
dùng điện giết gia súc trước khi làm thịt.
Điều khoản đặc biệt cho phép người Hồi giáo giết mổ kiểu
‘halal’, và người Do Thái giết gia súc kiểu ‘shechita’ (tháo huyết) với điều
kiện cách làm đó không để con vật ‘đau đớn không cần thiết’.
Và kể cả khi chưa có luật, Bắc Ninh vẫn có thể căn cứ
vào các điều khoản bảo vệ trẻ em buộc nhóm chém lợn cách ly hoạt động đó,
không bày ra công khai như thế.
Bởi văn hóa thể hiện qua các biểu tượng và thái độ của
con người.
Lò sát sinh của người Do Thái và Hồi giáo không có công
chúng nhìn ngắm.
Người đồ tể còn cầu nguyện, làm dấu tạ lỗi Thượng Đế vì
lấy đi sự sống của của con vật cũng do Ngài tạo ra.
Đằng này, nhìn hình ảnh cả một làng quê
Việt Nam hò hét xem con vật bị chém máu me be bét, trẻ em nhảy nhót xung
quanh, ai cũng phải thấy là trái văn hóa và rất phản cảm.
Nước Việt Nam đang có dân số ngày một đông và vài mươi
năm nữa có thể sẽ là nền kinh tế lớn thứ 22 trên toàn cầu theo dự báo của PwC.
Mức sống lên cao, vị thế quốc gia ngày càng mạnh hẳn là
điều ai cũng tự hào.
Nhưng đây cũng là quá trình cần chọn cho mình những điều
hay, điều tốt để tạo dựng, xây đắp một bản sắc văn hóa mới xứng đáng với vị thế
của đất nước.
Các hủ tục, những thói quen dã man nhân danh truyền thống
không nên có chỗ đứng trong một xã hội trưởng thành, tự tin, nhân ái với con
người và muôn loài.
Tin liên quan
20 tháng 2 2015
No comments:
Post a Comment