Michael L. Gray, SecDev Foundation
Lê Quốc Tuấn chuyển ngữ
Lê Quốc Tuấn chuyển ngữ
Dịch giả gửi tới Dân Luận
11/02/2015
Lần
đầu tiên ở Việt Nam, các nhà hoạt động chính trị đang sử dụng kỹ thuật tiếp thị
trên phương tiện truyền thông xã hội để bày tỏ bất đồng chính kiến trên trực
tuyến. Một chiến dịch táo bạo không sợ hãi đã cho thấy hàng chục người với ảnh
tự chụp (selfie) trên Facebook cá nhân mang khẩu hiệu "Tôi không thích Đảng Cộng sản Việt
Nam" đăng tải trên mạng xã hội ở Việt Nam. Một trang Facebook fan hâm
mộ chiến dịch được hình thành ngày 07 Tháng 1 năm 2015 thu hút hàng ngàn lượt
like (thích) và chia sẻ.
Tôi không thích Đảng Cộng sản Việt Nam
Phương tiện truyền thông xã hội ở Việt Nam tiếp tục
thách thức sự thống trị báo chí chính thống và khả năng định hướng dư luận của
nhà nước. Ngày 4 tháng 1, 2015 sự thách thức này đã hình thành một khuôn dạng mới
với những gì có thể xem là một chiến dịch phản kháng chưa từng có của Việt Nam
trên mạng truyền thông xã hội. Nhà hoạt động Lã Việt Dũng đăng tải một ảnh
chân dung đơn giản, tự cầm một khẩu hiệu in trên giấy dòng chữ "Tôi không
thích Đảng Cộng sản Việt Nam." Ngay sau đó, một nhà hoạt động khác, Nguyễn
Lân Thắng, mô phỏng ví dụ này, đăng hình ảnh một cuộc biểu tình trên đường
phố tổ chức vào ngày 7 tháng 1, 2015 tại Hà Nội, với vài chục người mang khẩu
hiệu có cụm từ "Tôi Không Thích".
Dân oan : Tôi không thích Đảng Cộng sản Việt Nam
Sau ảnh của Thắng, nhiều hình ảnh khác đã xuất hiện
trên Facebook, mạng xã hội phổ biến nhất ở Việt Nam. Đến ngày 8 tháng 1, hàng
chục người trong nước – trong số có nhiều người là những nhà hoạt động nổi tiếng
– đã đăng ảnh tự chụp với khẩu hiệu in hoặc viết tay mang dòng chữ "Tôi
không thích Đảng Cộng sản Việt Nam". Hầu như không bức ảnh nào được đăng tải
dưới dạng ẩn danh, vì phần lớn đều được đăng trên tài khoản Facebook cá nhân rõ
ràng thể hiện khuôn mặt của người đó. Nhiều khẩu hiệu còn ghi bên dưới những
nguyên nhân vì sao họ không thích, chẳng hạn như "bởi vì đảng Cộng Sản chủ
yếu là những kẻ cắp" hoặc "bởi vì đảng Cộng Sản không trung thực."
Nguyễn Lân Thắng : Tôi không thích Đảng Cộng sản Việt Nam
Danluan.org, một trang web tin tức nổi tiếng, là một
trong những trang đầu tiên nhận xét về chiến dịch, cho biết chiến dịch này có
nguồn từ một nhà hoạt động ở Hà Nội sau khi xem bản tin trên đài VTV1 (truyền
hình Việt Nam) khuyến cáo người dân không được công khai chỉ trích chính phủ
trong các hoạt động trực tuyến của mình. Sau đó, nhà hoạt động này đã quyết định
thách thức định nghĩa về sự “chỉ trích” bằng cách nói "Tôi không thích Đảng
Cộng sản." Dù bản tin của Danluan.org không đề cập đến danh tính, một
trang Facebook cho chiến dịch “Tôi không thích” xuất hiện vào ngày 07 tháng 1,
đã có những giải thích cho thấy chính nhà hoạt động Lã Việt Dũng là người
châm ngòi mở màn chiến dịch này sau khi xem bản tin trên đài VTV.
Blogger Nguyễn Lân Thắng, người từng loan báo về việc
mình bị bắt vào năm 2013 trên trang Facebook, ngay sau khi đăng ảnh biểu tình
trên đường phố Hà Nội đã đăng ảnh mình vào ngày 5 tháng 1. Thắng có 16 ngàn
follower và hơn 4000 friend trên Facebook, bức ảnh tự chụp của anh cùng ảnh biểu
tình đã có đến 748 người thích (like) vào ngày 8 tháng 1.
Ngay trong
ngày đầu tiên, trang fan page “Tôi Không Thích” trên Facebook xuất hiện vào hôm
07 tháng 1 đã có hơn 100 bức ảnh tự chụp mang khẩu hiệu “Tôi không thích ĐCSVN”
và thu hút khoảng 1.400 lượt like. Ngày hôm sau,
trang này quảng cáo một cuộc thi viết về khẩu hiệu “tôi không thích” để khuyến
khích thêm nhiều người tham gia. Quy tắc cuộc thi là: "Mở rộng cho tất cả
những ai sống, làm việc và học tập tại Việt Nam, không phân biệt tuổi tác, tôn
giáo, giới tính hay quan điểm chính trị”; các mẫu dự thi phải được viết bằng tiếng
Việt với màu sắc khác nhau với độ dài 500-2,000 từ, giải thích nguyên nhân tại
sao "Tôi không thích Đảng Cộng sản Việt Nam". Giải nhất được liệt kê
là 2 triệu đồng (khoảng 100 USD). Có một giải nhì và một giải "lựa chọn của
độc giả, cả hai vào khoảng 50. USD. Đến ngày 29 tháng 1, hơn 20 người đã nộp
tác phẩm dự thi. Tuy nhiên, như ghi nhận của các nhà hoạt động: chính những bức
ảnh tự chụp đã thu hút sự chú ý. Sau khi đăng hình tự chụp của mình, Huỳnh
Thục Vy, một blogger, đã viết trên trang Facebook của mình rằng cô chưa bao
giờ có được những phản hồi tương tự như khi đăng một bức ảnh sau khi đã viết
nhiều bài luận chính trị trong nhiều năm qua, "Hóa ra một bức ảnh có tác động
nhiều hơn là lời nói và bàn luận,"cô cho biết.
Dù không đạt được mức tham dự cuồng nhiệt như cuộc
thách thức dội nước đá lạnh (Icebucket Challenge), những bức ảnh “tôi không
thích đảng CSVN” và trang chiến dịch đã có hàng ngàn người vào xem, với một số
những bức ảnh tự chụp được thu thập và đăng lại trên các trang web Việt ngữ lưu
trữ bên ngoài Việt Nam (chủ yếu cho độc giả ở hải ngoại).
Công khai bất đồng chính kiến vẫn còn hiếm ở Việt
Nam, một lĩnh vực chính trị chủ yếu chỉ giới hạn trong những người hiểu và chấp
nhận các nguy cơ bắt giữ và sách nhiễu để chia sẻ quan điểm của họ. Tuy nhiên,
khi lan rộng trên khắp Việt Nam trong vài năm qua các phương tiện truyền thông
xã hội đã mang lại được một địa hình mới để quan điểm và ý kiến của các nhà hoạt
động đến được với đông đảo người dân và ngược lại.
Thắng và các nhà hoạt động khác thường được hàng
ngàn người follow trên Facebook, trong khi cộng đồng các nhà “blogger hoạt động”
có lẽ chỉ được một vài chục người follower. Năm ngoái, Thắng là một trong nhiều
nhà hoạt động từng viết về những tranh cãi xung quanh việc quản lý tồi tệ của bộ
Y Tế khiến dịch sởi bùng phát. Chính những thông tin đăng tải trên truyền thông
xã hội của các bác sĩ và các bậc cha mẹ - nói cách khác: những người dân đời
thường – đã làm nổ ra câu chuyện về dịch sởi, mà ban đầu đã bị bỏ qua hoặc bị từ
chối không nhắc đến trên các phương tiện truyền thông chính thống.
Thời điểm của chiến dịch đăng ảnh tự chụp này xảy ra
đúng vào lúc có một thông báo của chính phủ trong tuần cuối năm 2014 cảnh báo mọi
người không được công khai chỉ trích chính phủ trên trực tuyến. Đại hội Đảng lần
thứ 10 đã được tổ chức tại Hà Nội từ 5-12 tháng 1, 2015. Việc kiểm soát truyền
thông luôn được thắt chặt trong các sự kiện chính trị lớn. Hơn nữa, xung quanh
Đại hội năm nay là câu chuyện tục tĩu nhơ bẩn được đồn đãi về một chính trị gia
cao cấp bị đầu độc- câu chuyện này xuất hiện trên một trang blog độc lập nhưng
được rất nhiều người suy đoán là phải được kiểm soát bởi một cá nhân hoặc một
nhóm nào đó ở ngay tại trung tâm của cấu trúc quyền lực Việt Nam. Sau khi để
cho cậu chuyện ngộ độc được đăng tải lan truyền trong , gần đây mới thấy một
bài xã luận trên phương tiện truyền thông chính thống nhắc nhở mọi người nên
tránh không đọc các tin đồn và suy đoán xung quanh căn bệnh lạ (nói đến chính
khách Nguyễn Bá Thanh, người đã trở về Việt Nam sau khi chữa trị bệnh ung thư ở
Mỹ).
Động thái để kiểm soát internet của Việt Nam trong
những năm gần đây là Nghị định 72 về "quản lý, cung cấp, sử dụng dịch
vụ Internet và thông tin nội dung trực tuyến,” được ban hành vào tháng Chín năm
2013. Nghị định này đòi hỏi các công ty internet tại Việt Nam phải hợp tác với
chính phủ để thực hiện việc kiểm soát thông tin; làm cho việc phân phối bất kỳ
tài liệu trực tuyến nào gây tổn hại an ninh quốc gia hoặc phản đối chính phủ trở
nên bất hợp pháp; cấm phân phối chia sẻ tin tức từ bất kỳ kênh truyền thông
chính thức nào trên phương tiện truyền thông xã hội. Nói thẳng ra, với Nghị định
72, việc chia sẻ hoặc “like” bất cứ một cậu chuyện, một bản tin trong nước nào
trên Facebook đều là phi pháp. Nhưng 22 triệu người dùng Facebook tại Việt Nam
vẫn tiếp tục chia sẻ những câu chuyện như thế trên trực tuyến với các loại hình
phạt chỉ tương đối. Các trang tin độc lập như Dan Lam Bao bị chặn thông
qua đường truyền DNS, nhưng một số lượng lớn người sử dụng internet vẫn theo
dõi được trang tin này. Các quan chức chính phủ được cho là nguồn gốc của nhiều
thông tin trên các trang web này, khi họ sử dụng các kênh tin tức độc lập để luồn
các thông tin không thể đăng tải trên phương tiện truyền thông chính thống (do
nhà nước kiểm soát) ra cho công chúng.
Trong cách tiếp cận với Internet, nhà nước Việt Nam
đang khó khăn giữa việc duy trì kiểm soát hay cho phép truy cập thông tin. Quyết
định cho truy cập Facebook tương đối tự do sau thời gian ngắn đã ngăn chặn truy
cập trang này trong năm 2010 là một ví dụ điển hình của tình trạng khó xử mà họ
gặp phải. Chưa biết chiến dịch đăng ảnh bất đồng chính kiến “tôi không thích
ĐCSVN” này sẽ tạo ra phản ứng gì từ phía nhà nước. Họ có thể bỏ qua nhưng cũng
có thể bắt giữ, quấy rối Dũng, Thắng và các blogger khác nếu chiến dịch thu hút
quá nhiều sự chú ý (hoặc chế nhạo mình quá thô bạo).
Bảng 1
Nhà nước Việt Nam đã đi những bước khó khăn đồng
nghĩa với việc khó có thể dự đoán khi nào thì luật lệ kiểm soát internet được
thực thi. Tuy nhiên, điều chắc chắn là: khi Việt Nam đang hướng tới sự thay đổi
hàng ngũ lãnh đạo vốn sẽ được quyết định tại phiên họp toàn thể của Ủy ban
Trung ương Đảng vào đầu năm 2016, các phương tiện truyền thông xã hội sẽ tiếp tục
đóng vai trò ưu việt như một lĩnh vực tranh luận chính trị ở Việt Nam.
Lê
Quốc Tuấn chuyển ngữ
Nguồn: Theo
SecDev Foundation
No comments:
Post a Comment