bsngoc
10/04/2011
Được quảng cáo khá rầm rộ trên các phương tiện truyền thông đại chúng, cuốn sách gây sự chú ý của giới có học và quan tâm đến tình hình giáo dục đại học. Tôi cũng tiêu hơn 100.000 đồng để mua và đọc. Đọc xong cuốn sách, tôi có cảm giác lẫn lộn. Ở đây tôi xin giải bày vài cảm nghiệm mà tựu trung lại tôi muốn nói rằng cuốn sách không có chất lượng cao như hứa hẹn.
Kỷ yếu là tập hợp gần 60 bài viết của hơn 40 tác giả trong và ngoài nước. Các bài viết bàn đến rất nhiều chủ đề. Những chủ đề được bàn gồm có lịch sử giáo dục đại học, giáo dục đại học bên Mỹ, Úc, Nhật, Trung Quốc và Việt Nam. Những chủ đề này không được tổ chức theo một logic nào cả. Điểm sáng của kỷ yếu là các tác giả cung cấp cho chúng ta những thông tin về nền giáo dục đại học trên thế giới và các nước trong vùng. Có một số dữ liệu mang tính khoa học so sánh giữa Việt Nam, Thái Lan, và Úc. Bài của Trần Nam Bình và Nguyễn Đức Hiệp có số liệu cụ thể về đại học Úc rất đáng tham khảo. Bài của Nguyễn Văn Tuấn và Phạm Thị Ly so sánh năng suất khoa học và kinh tế tri thức rất thú vị nhưng đơn vị phân tích còn hạn chế. Bài viết dài nhất của tiến sĩ Nguyễn Xuân Xanh về lịch sử ý tưởng đại học cũng có tính học thuật và đáng đọc dù còn vài hạn chế. Đó là những bài “sáng”.
Nhưng cuốn kỷ yếu có nhiều bài tối hơn là bài sáng. Vì có quá nhiều tác giả và nhiều chủ đề khác nhau, nên nội dung cuốn kỷ yếu rất loãng. Đa số những bài viết hoàn toàn không mang tính khoa học như chúng ta kỳ vọng. Phần lớn chỉ là những bài viết cho báo phổ thông. Có những bài viết đã đăng trên báo chí phổ thông như bài của Việt Phương và Phùng Hồ Hải cũng cho vào kỷ yếu. Có bài hết sức vớ vẩn, chẳng liên quan gì đến giáo dục đại học hay Humboldt, như bài của Hà Huy Khoái viết về Ngô Bảo Châu, cũng đưa vào kỷ yếu. Toàn là những ý kiến chủ quan, chẳng có gì làm cơ sở. Ngay cả bài của giáo sư Hoàng Tụy cũng chỉ là những ý kiến rất chủ quan. Tôi cũng muốn tin vào những lý giải của giáo sư Tụy, nhưng nếu giáo sư trình bày dữ liệu thực tế thì tôi tin hơn. Có thể nói phần viết về đại học Việt Nam của các tác giả Ngô Bảo Châu, Phùng Hồ Hải, Hà Huy Khoái, Hoàng Tụy và Bùi Trọng Liễu là phần kém nhất trong kỷ yếu.
Phần viết về giáo dục đại học Úc, chỉ có bài của Trần Nam Bình và Nguyễn Đức Hiệp là đáng đọc, vì tác giả trình bày khách quan và có chứng cứ. Bài viết của Phạm Việt Hưng, “Nền khoa học Australia: Một kim tự tháp vững chắc!”, là một bài cảm tính, hô khẩu hiệu, đọc rất buồn cười. Tác giả sa vào cái bẫy sống ở xứ nào thì ca ngợi xứ đó, mà không chịu nhìn chung quanh. Giáo dục đại học của Úc có thể tốt, nhưng theo tôi hiểu đó cũng chỉ là nền giáo dục hòa trộn giữa Anh và Mỹ.
Đỉnh cao của tính phi khoa học trong kỷ yếu là bài viết “Lại lỡ một chuyến tàu” đăng trong phần mở đầu của kỷ yếu. Tác giả là Trương Văn Tân, Việt kiều Úc. Dưới dạng một lá thư gửi bạn, tác giả lý luận hết sức ngớ ngẩn rằng chỉ vì Việt Nam kém hơn Hàn Quốc, Trung Quốc, và thế là … lỡ chuyến tàu. Những đề cập đến sự cải tiến về cách trình bày slides của các nhà khoa học Trung Quốc trong bài “đỉnh” này không khỏi làm tôi phì cười. Hình như tác giả chỉ nhìn thấy cải tiến trong cách trình bày powerpoint và tiếng Anh là thể hiện sự tiến bộ khoa học. Tôi tự hỏi còn Nhật thì sao? Cho đến nay người Nhật có nói tiếng Anh hơn ai. Tôi từng dự nhiều symposium y học do giáo sư Nhật trình bày, họ nói tiếng Anh rất dở và slide của họ cũng chẳng có gì hay ho. Đâu thể lấy đó để nói Nhật không tiến bộ được. Tôi chưa thấy một lý luận nào ngớ ngẩn như bài này trong kỷ yếu. Điều này chứng tỏ ban biên tập chẳng đọc, hoặc có đọc mà chẳng thèm để ý. Có thể xem đây là một cách làm việc tùy tiện và thiếu nghiêm túc. Thất vọng lớn.
Kỷ yếu cũng có những bài … linh tinh. Ví dụ điển hình là bài của Cao Huy Thuần, Việt kiều Pháp. Bài viết lý luận hết sức lan man, khoa học không ra khoa học, văn học chẳng ra văn học, đọc đến cuối bài chẳng thấy tác giả nói lên được một điều gì. Tác giả là giáo sư ở Pháp! Điều khá buồn cười là người ta ca ngợi tác giả này lên tận mây xanh! “Cao siêu” đến độ không ai hiểu thì quả là đỉnh cao của “hậu hiện đại”. Đây cũng chính là một ví dụ tiêu biểu về tính chung chung phi khoa học của người Việt nói chung và giới trí thức Việt nói riêng. Quả thật, điều dở nhất của những người bình luận về giáo dục ở Việt Nam là họ chỉ nói mà thiếu chứng cứ. Và, đỉnh điểm của sự thiếu chứng cứ chính là cuốn kỷ yếu này.
Cuốn kỷ yếu ra đời nhằm đánh dấu kỷ niệm 200 năm ngày thành lập Đại học Humboldt ở Berlin, Đức. Tại sao Humboldt? Tại vì ban chủ biên cho rằng Humboldt là “bà mẹ” của đại học trên thế giới ngày nay. Thú thật lần đầu tiên tôi mới biết các đại học hiện nay trên thế giới vận hành theo mô hình đại học Humboldt, vì từ xưa đến giờ, tôi vẫn nghĩ theo mô hình của Oxbridge và Sorbonne! Tác giả Nguyễn Xuân Xanh có một bài dài, nhưng chỉ là những thông tin một chiều, không thấy nói đến Oxbridge và Sorbonne. Vì thế cuốn sách vẫn không thuyết phục tôi rằng Humboldt là cái nôi của đại học trên thế giới. Tôi cho rằng đó cũng là một thất bại của cuốn sách.
Vậy kỷ yếu có bài nào đáng đọc? Trong toàn bộ cuốn kỷ yếu, chỉ có bài của Trần Nam Bình & Nguyễn Đức Hiệp, Nguyễn Văn Tuấn & Phạm Thị Ly là có thông tin mang tính khoa học. Tất cả những bài còn lại chỉ có thể xem là bài báo phổ thông, chứ không phải luận văn và chắc chắn không phải nghiên cứu. Cuốn kỷ yếu thất bại lớn ở điểm này vì thiếu tính khoa học và khó thuyết phục giới trí thức.
Kỷ yếu Humboldt là một đóng góp của hơn 40 tác giả. Tác giả là những cây viết quen thuộc trong giới trí thức như Hoàng Tụy, Bùi Trọng Liễu, Nguyễn Xuân Xanh, Trần Hữu Dũng, Nguyễn Văn Tuấn … Ban biên tập gồm Ngô Bảo Châu, Pierre Darriulat, Cao Huy Thuần, Hoàng Tụy, Nguyễn Xuân Xanh, Phạm Xuân Yêm. Tuy có đến 6 người đứng tên trong ban biên tập, nhưng qua những bài viết chúng ta thấy rõ ràng chỉ có tiến sĩ Nguyễn Xuân Xanh là người biên tập, những người còn lại chỉ là “biên tập danh dự”, tức có tên nhưng chẳng đóng góp gì. Người ta muốn mượn danh của những người có tiếng để bán sách chăng? Dù gì đi nữa, có tên trong ban biên tập mà không biên tập thì rõ ràng là một vi phạm đạo đức khoa học.
Người xưa nói đừng bao giờ đánh giá một cuốn sách qua trang bìa. Câu đó rất đúng cho cuốn Kỷ yếu Humboldt. Nhìn qua những người biên tập và tác giả chúng ta kỳ vọng rằng cuốn sách sẽ có chất lượng cao, nhưng nội dung sách phản bội lại uy tín của tác giả và ban biên tập.
BSN
PS. Bạn đọc có thể xem thêm bài giới thiệu trên Sài Gòn Tiếp Thị
hay Vietsciences
-----------------------------
Diễn Đàn giới thiệu
Cập nhật : 26/03/2011 01:16
Sáchmới :
Đạihọc Humboldt 200 năm (1810-2010): Kinh nghiệm thế giới và Việt Nam
Cuốn Đại học Humboldt 200 năm(1810-2010): Kinh nghiệm thế giới và Việt Nam (gọi tắt: “Kỷ yếu Humboldt 2010”) vừa được Nhà xuất bản Tri Thức giới thiệu với bạn đọc cả nước trong một đợt những hoạt động văn hoá có ý nghĩa bao quát hơn, được tổ chức nhân ngày giỗ lần thứ 85 của nhà cách mạng, nhà văn hoá Phan Châu Trinh (24.3.1926-24.3.2011) cùng với Quỹ Văn hoá Phan Châu Trinh, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh và trường đại học Hoa Sen : Lễ trao các giải thưởng văn hoá Phan Châu Trinh ngày 24.3 tại Khách sạn Rex, TPHCM, và Hội thảo “Bàn về tinh thần đại học”, ngày 22.3 tại đại học KHXH&NV.
Với những tên tuổi như Hoàng Tuỵ, Cao Huy Thuần, Bùi Văn Nam Sơn, Pierre Darriulat… (tổng cộng hơn 40 tác giả, trong và ngoài nước, Việt Nam và nước ngoài), đề cập tới rất nhiều khía cạnh của giáo dục đại học và nghiên cứu trong mối quan tâm chung : khơi dậy,nuôi dưỡng (và cả phục hồi)những giá trị tinh thần của đại học Humboldt ở Việt Nam, trước hết là tự do giảng dạy, nghiên cứu và tự do học, Kỷ yếu chắc chắn sẽ là một cuốn sách quý đối với những ai quan tâm đến nền giáo dục Việt Nam và vô vàn khó khăn mà nó đang phải đối đầu.
Qua bài giới thiệu của anh Nguyễn Xuân Xanh, trong ban chủ biên, và các bài viết của cá ctác giả Trần Hữu Dũng, Trịnh Văn Thảo, Phạm Xuân Yêm và Nguyễn Quang Riệu, Diễn Đàn số Tết Tân Mão đã được vinh hạnh giới thiệu– và hé lộ với bạn đọc- cuốn sách quan trọng này trướ khi nó ra đời. Dưới đây,chúng tôi xin đăng lại toàn văn bản mục lục của Kỷ yếu, và– tại đây – bài viết rấ tlý thú của giáo sư Pierre Darriulat, một thành viên trong Ban chủ biên Kỷ yếu.
MỤC LỤC
Lời nói đầu
Kỷ yếuHumboldt hay là Tìm lại nguồngốc của đại học
Trương Văn Tân
Lại lỡmột chuyến tàu - Lá thưgửi Banchủ biên
Việt Phương
“Bànghoàng khi bước vào đạihọc”
Phần I : LỊCHSỬ
Nguyễn Xuân Xanh
Đại học.Lịch sử một ýtưởng
Cao Huy Thuần
Humboldt1810: Giữa hai tự do
Bùi Văn Nam Sơn
Lý tưởnggiáo dục Humboldt - Môhình hay huyền thoại?
Werner Jaeger
PAIDEIA haylà Giáo dục Hy Lạp
Wilhelm von Humboldt
Tinh thầnvà cơ cấu tổ chức củacác thể chế khoa học cao ở Berlin
Phần II : TỔNGQUÁT
Nguyễn Quang Riệu
Pháttriển và giảng dạy ngànhkhoa học vũ trụ
Lê Đình Thắng
Khoa họcdịch vụ
Nguyễn Minh Thọ
Nhữngthách thức mới
Ngô Việt Trung
Hệ thốngcác viện nghiên cứukhoa học và công nghệ ở Đức
Tôn Thất Nguyễn Thiêm
Thượngnguồn và Hạ nguồn củahệ thống giáo dục đào tạo
Phần III : HOAKỲ - CANADA
Vũ Quang Việt
Đại họcHoa Kỳ
Vũ Quang Việt
So sánhđại học Hoa Kỳ và ViệtNam
Lâm Quang Thiệp
Humboldt,Hoa Kỳ và Đại học ViệtNam
Vannevar Bush
Khoa học:biên giới vô tận
Nguyễn Hải
Tổng quanvề hệ thống giáo dụcCanada
Frank T. Rhodes
Tạo dựngTương lai
Phần III : AUSTRALIA- NHẬT BẢN
Phạm Việt Hưng
Nền khoahọc Australia: Một kim tự thápvững chắc!
Trần Nam Bình & Nguyễn Đức Hiệp
Tinh thầnHumboldt trong các đại họcAustralia
Lê Thành Nghiệp
Hiệntrạng giáo dục và nghiêncứu tại các đại học NhậtBản
Phần IV : TRUNGQUỐC
Charles Day
Vật lý ởTrung Quốc
Shing-Tung Yau
Khoa họcvà Công nghệ ở Trung Quốc
Qiang Zha
Tự do hànlâm và trí thứcTrung Quốc
Box 1 :
Các trởngại trên con đườngchuyển hóa các
Viện Đại học của Trung Quốc
Viện Đại học của Trung Quốc
Hegel
Về TrungHoa và Tinh thần khoa học
Phần V : VIỆTNAM
Ngô Bảo Châu
“Môitrường đại học cầntự do tuyệt đối”
Phùng Hồ Hải
Bắc cầunhỏ qua sông hung dữ
Hà Huy Khoái
Ngô BảoChâu - tự hào, vui mừng,và suy nghĩ
Hoàng Tụy
Ba vấn đềcủa đại học ViệtNam hiện nay
Bùi Trọng Liễu
Giáo dụcđại học nào cho ViệtNam?
Box 2
Bài họctừ bóng đá cho quảnlý đại học
Phạm Xuân Yêm
Mạn đàmvề đại học ViệtNam
Pierre Darriulat
Chiếc búalớn hơn
Nguyễn Văn Hiệu
Wilhelmvon Humboldt cũng đã bén rễ ởViệt Nam
Box 3
Các việnIIT của Ấn Độ
Lê Xuân Khoa
Đại họcmiền Nam trước 1975. Hồitưởng và nhận định
Trịnh Văn Thảo
Đại họcViệt Nam từ sụp đổđến hồi sinh. Hoàng Xuân Hãn
Minh Thư
Những tưtưởng lớn không mai mộttheo đời người
Nguyễn Xuân Xanh
Vũ ĐìnhHòe - Một nhà giáodục nhân bản và vị nhân sinh củaViệt Nam
Pierre Darriulat
Hồ ĐắcDi. Bụt nhà không thiêng
Nguyễn Đình Trí
Tạ QuangBửu với nền giáo dụcđại học
Trần Hữu Dũng
Trí thứcViệt Nam ở nước ngoàivà đại học Việt Nam
Box 4
Vai tròđóng góp của các cộngđồng kiều dân
Huỳnh Như Phương
Vấn đềcon người trong nhà trườngđại học
Nguyễn Q. Thắng
Quốc Tửgiám Việt Nam
Nguyễn Hải
Một sốchuyện linh tinh về giáo dụcđại học Việt Nam
Vũ Hà Văn
Con số20.000
Đại học Hoa Sen
Nhữngngười trẻ tuổi mong đợigì ở các trường đại học?
Nguyễn Văn Tuấn, Phạm Thị Ly
Vai tròcủa đại học trong nềnkinh tế tri thức ở Việt Nam
Nguyễn Văn Tuấn
Tiêuchuẩn chất lượng giáo dụcđại học
Hà Dương Tường
Kiểm địnhchất lượng giáodục Việt Nam
Nguyễn Văn Tuấn
Giáo dụcđại học Việt Nam vàThái Lan
Giáp Văn Dương
Triết lýgiáo dục: Cần hay không?
Phần VI : TRƯỚCTHỀM THẾ KỶ 21
G. Casper
Ưu điểmcủa đại học nghiêncứu tập trung. Đại học thế kỷ21
R. C. Levin
Sự trỗidậy của các đại họcchâu Á
P. G. Altbach
Thế kỷđại học châu Á?
P. G. Altbach
Các đếchế Tri thức và Pháttriển
Chủbiên: Ngô Bảo Châu, PierreDarriulat, Cao Huy Thuần, Hoàng Tuỵ, NguyễnXuân Xanh, Phạm Xuân Yêm
NXB TriThức, Hà Nội, tháng 3.2011
Khổ sách:16x24 cm
Số trang: 820
Giá bìa:165.000 VND
Loại bìa: Bìa mềm, tay gập
NXB TriThức, Hà Nội, tháng 3.2011
Khổ sách:16x24 cm
Số trang: 820
Giá bìa:165.000 VND
Loại bìa: Bìa mềm, tay gập
Điểm nhấn (trích bìa 4)
“Một đặc điểm của các thể chế khoa họccao là xem khoa học luôn luôn là những vấn đề chưa hoàn toàn được giảiquyết, do đó không ngừng được nghiên cứu tiếp… Một khi người ta chấmdứt việc đi tìm tri thức khoa học, hay tự nghĩ rằng khoa học không cầnđược tạo ra từ chiều sâu của tinh thần, mà chỉ cần được thu thập xếphàng dài, thì lúc đó tất cả sẽ mất mát một cách không gì cứu vãn được,và mãi mãi biến mất; mất mát cho khoa học, và nếu điều này tiếp tục lâudài, khoa học sẽ biến mất đến độ chỉ để lại một ngôn ngữ như cái vỏrỗng, và mất mát cho nhà nước.” (Wilhelmvon Humboldt)
“Từ trải nghiệm tôi đã hiểu ra rằng,môi trường khoa học lành mạnh làđiều kiện tiên quyết cho sự trưởng thành của các nhà khoa học trẻ. Môitrường khoa học lành mạnh chính là nơi học thuật và đạo đức trong họcthuật luôn được xếp vị trí đầu tiên cùng với sự bình đẳng giữa các nhàkhoa học không phân biệt già trẻ, cũng như sự tự do tuyệt đối trongnghiên cứu khoa học.” (NgôBảo Châu)
“Nếu ai có hỏi tôi biện pháp gì đột phácó thể nâng cao chất lượng đạihọc Việt Nam, tôi không chút ngập ngừng trả lời ngay đó là: sửa đổi chếđộ lương cực kỳ phi lý, bất công, vô hiệu quả.” (Pierre Darriulat)
“Sau những thông tin cho thấy rõ sự tụthậu nặng nề đến mức xấu hổ củacác đại học Việt Nam so với các đại học Thái Lan, Malaysia, Singapore,chúng ta mới bắt đầu đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cho các đạihọc. Nhưng thật đáng tiếc, nói nhiều, bàn nhiều, hô hào nhiều nhưng chỉlàm lấy lệ… May thay giải thưởng Fields của Ngô Bảo Châu đã thổi mộtluồng gió mới vào bầu không khí ẩm đạm đó.Không giải quyết ổn thoả cái nghịch lý lương/thu nhập này mà để nó tựphát chi phối đời sống đại học thì coi như gác lại vô thời hạn cái mụctiêu sang trọng tiến lên đẳng cấp quốc tế vào năm nọ năm kia trong vàithập kỷ tới.” (Hoàng Tuỵ)
.
.
.
No comments:
Post a Comment