Đàm phán Bàn Tròn tròn 20 năm
Vân Anh, thông tín viên RFA - Ba Lan
2009-02-08
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/Poland-celebrates-the-twentieth-anniversary-of-the-round-table-discussion-vanh-02082009123209.html
20 năm trước, đàm phán Bàn Tròn diễn ra tại Ba Lan, mở ra một kỉ nguyên mới cho dân chủ tại nhiều nước Đông Âu.
Tướng Wojciech Jaruzelski đã tới phiên họp hội ngộ các nhân vật Bàn Tròn sau 20 năm. Ảnh: Vân Anh / RFA.
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/Poland-celebrates-the-twentieth-anniversary-of-the-round-table-discussion-vanh-02082009123209.html/WojciechJaruzelski220.jpg
Bối cảnh lịch sử
Cuộc đàm phán diễn ra trong bối cảnh kinh tế Ba Lan tiếp tục lâm vào khủng hoảng, chính quyền bị sức ép của các làn sóng đình công lan rộng trong cả nước và dù có nhiều mâu thuẫn nơi đầu não lãnh đạo cộng sản về phương thức giải quyết khủng hoảng, các lãnh tụ cấp tiến của đảng cuối cùng cũng đành ngồi đối diện với đối lập sau nhiều lần trì hoãn.
Một trong những điều kiện nhà nước đưa ra trước khi ngồi vào Bàn Tròn là đối lập phải đình hoãn các cuộc đình công.
Tham gia Bàn Tròn là các nhân vật đại diện cho đối lập dân chủ, đầu não của Công Đoàn Đoàn Kết như Bronisław Geremek, Adam Michnik, Lech Wałęsa… với các lãnh đạo cao cấp của Ba Lan trong Đảng Công Nhân Thống Nhất.
Vai trò trung gian trong công cuộc thỏa hiệp được các lãnh tụ tinh thần là 3 linh mục Công giáo đảm nhiệm, tham gia trực tiếp vào Bàn Tròn.
Ngoài Bàn Chính quy tụ các nhân vật lãnh đạo đôi bên, các Bàn Nhỏ là nơi các nhóm tương đương tranh luận với những đề tài thỏa ước như cải cách kinh tế, cải cách chính trị, xã hội… Tổng cộng đã có gần 500 nhân vật các bên tham gia Bàn Tròn.
Bắt đầu một cách khá long trọng từ ngày 6 tháng 2 năm 1989 và kết thúc 2 tháng sau đó, đàm phán Bàn Tròn đạt được thỏa thuận đôi bên cho Ba Lan có quốc hội lưỡng viện, với 65% trong Hạ Viện cho phe cộng sản và 35% còn lại cho đối lập dân chủ. Không có phân chia cho bầu cử vào Thượng Viện. Đây là một trong những thành công lớn nhất của đàm phán Bàn Tròn, so với mục đích ban đầu phe đối lập đưa ra là tái hợp pháp Công Đoàn Đoàn Kết, công nhận nguyên tắc bảo vệ nhân quyền, dân quyền cơ bản như tự do ngôn luận, quyền tự trị và tòa án độc lập.
Nhà nước dân chủ Ba Lan ra đời
Cũng tại Bàn Tròn, các bên nhất trí cho bầu cử tự do vào ngày 4 tháng 6 năm 1989 để rốt cuộc trong tổng số 100 chỗ trong Thượng Viện, đại diện phe dân chủ chiếm 99 chỗ. Nhà nước dân chủ của Ba Lan và cũng là chính thể dân chủ đầu tiên tại khối Sô Viết được hình thành từ đây.
Người được coi là tác giả của suy sụp kinh tế tại Ba Lan những năm 80, cũng là lãnh tụ cộng sản cuối cùng đưa ra quyết định cho phe cộng sản ngồi vào Bàn Tròn, tướng Wojciech Jaruzelski có cuộc nói chuyện riêng với RFA, tỏ ý hài lòng với kết quả đối thoại của Đảng cộng sản với đối phương 20 năm trước.
Tướng Wojciech Jaruzelski: Chủ ý của chính quyền khi đó là chấp nhận, cũng là điều bắt buộc vào khi đó bởi tình trạng kinh tế đòi hỏi cải cách sâu rộng có thể mang tới những hậu quả nặng nề cho xã hội. Cải cách chỉ có thể thực hiện khi có sự đồng thuận giữa các lực lượng chính trị khác nhau để đạt được cái tạm gọi là ‘ thuốc tê’ giảm đau cho ca mổ, là những cải cách sâu rộng đó. Đưa ra quyết định đàm phán, chúng tôi cũng biết phải trả giá chính trị cho quyết định này, rằng nó sẽ dẫn đến việc thu nhận ‘Công Đoàn Đoàn Kết’ vào hệ thống điều hành của chính quyền, để CĐ ĐK có vai trò trong chính thể và chịu một phần trách nhiệm cho công cuộc cải cách khó khăn và quy mô đó.
Vân Anh: Và sau 20 năm, ông vẫn cho rằng Bàn Tròn thành công trong các chủ ý ban đầu của mình?
Tướng Wojciech Jaruzelski: Thành công là ở chỗ Ba Lan hiện nay là quốc gia dân chủ, mà không phải là chỉ có dân chủ ở Ba Lan. Không phải tự phụ nhưng từ khi Ba Lan dân chủ, bao chuyển đổi đã tới ngay trong vùng, ngay tại Châu Âu và trên thế giới. Hãy thử ghi nhớ cách những lời lẽ của Tổng thống Reagan trong những năm 80 trong những dịp ông công du tới Moscow và Warsaw. Rồi các cuộc nói chuyện đáng mến của ông. Thế giới thay đổi, thực tiễn cũng thay đổi. Bàn Tròn không phải là sự việc tình cờ, mà, tôi xin sử dụng phương cách biện chứng Mác-xít, rằng đây là một quá trình biện chứng chuyển đổi từ các thay đổi về lượng tới các thay đổi về phẩm, mang tới phẩm chất cao. Trường hợp Ba Lan cũng vậy, từ nhiều những thay đổi nho nhỏ, các bước đi nhỏ đã mang lại tổng thể là một nhà nước tân tiến, một chính thể mới và bây giờ là Ba Lan mới tại Liên minh Châu Âu.
Từng là nhân vật được bộ máy tuyên truyền của Việt Nam tôn thờ, quả là hi hữu khi Tướng Jaruzelski đồng ý nói chuyện với RFA.
Tại Ba Lan, phát ngôn của vị tướng nguyên chủ tịch nước đồng kiêm Bí thư thứ nhất của Đảng cộng sản sẽ gặp phải các phản ứng kịch liệt. Không phải chỉ bởi Bàn Tròn bị ông trì hoãn nhiều năm mà còn bởi trong những giờ phút gay cấn của đất nước những năm 80, vị tướng lãnh đạo quân đội đã nhiều lần thỉnh cầu Liên Xô can thiệp và trị lại làn sóng đối lập nổi lên trên toàn nước. Ông cũng là tác giả của thiết quân luật tại Ba Lan năm 1981.
Nhắc tới thành công trong những giờ phút đăng quang kỉ niệm 20 năm Bàn Tròn, dư luận Ba Lan tưởng nhớ nạn nhân của độc tài với con số trên dưới 100 người bị tử nạn trong các cuộc đàn áp biểu tình. Ngoài con số đó, chỉ trong vòng 9 năm, cũng đã có ít nhất 100 người khác cho là bị thiệt mạng vì chính quyền ám sát bởi hoạt động chính trị, tôn giáo.
Trong bài sau, chúng tôi xin gửi tới quý thính giả RFA những chia sẻ kinh nghiệm của đại diện nhóm dân chủ trong đàm phán Bàn Tròn cùng với một số ý kiến của sử gia nhìn nhận diễn biến Bàn Tròn. Mời quý vị đón nghe.
Vân Anh, thông tín viên RFA tại Ba Lan.
No comments:
Post a Comment