Manh Kim - Người Đưa Tin
23/04/2016
- 09:53 AM
1,1
tỉ người thiếu nguồn nước dùng an toàn; có 4.700 người chết mỗi ngày (hầu hết
là trẻ em dưới 5 tuổi) do thiếu nước, đó là con số thống kê vào năm 2011. Người
châu Phi dùng 37 lít nước/ngày so với 420 lít của người Mỹ; doanh số nước đóng
chai năm 2005 đạt 100 tỉ USD trong khi chỉ cần 10 tỉ USD/năm là đạt tiêu chuẩn
cung cấp nước sạch cho ½ trong 1,1 tỉ người thế giới vào trước năm 2015 do LHQ
đề ra; cần đến 1,5 triệu thùng dầu thô để sản xuất 2,7 triệu tấn nhựa dùng
trong công nghiệp nước đóng chai mỗi năm…
“Bất
công” trong sử dụng nguồn nước
Vài thống
kê trên đã cho thấy nhiều điều, rằng nước luôn thiết yếu cho đời sống (nhưng vẫn
được sử dụng hoang phí); rằng có nhiều “bất công” trong sử dụng-khai thác-kinh
doanh nguồn nước; rằng nước nghèo vẫn lãnh đủ sự bất hợp lý trong tiếp cận nguồn
nước… “Chúng tôi bị đánh, bị bỏ tù và vài người thậm chí bị giết nhưng chúng
tôi sẽ không chịu thua” – phát biểu của Marco Suastegui, một trong khoảng
10.000 người biểu tình tại Diễn đàn nước thế giới năm 2015. Suastegui từng dẫn
đầu cuộc chiến chống lại việc xây một con đập cung cấp nước cho khu nghỉ mát
Acapulco ở duyên hải Thái Bình Dương. Những người phản đối tin rằng con đập sẽ
làm cạn con sông Papagayo gần đó. Vụ Papagayo là một trong những câu chuyện sẽ
lại được nhắc đến bên lề Diễn đàn nước thế giới với sự tham dự của 130 bộ trưởng
chính phủ và hàng ngàn nhà thủy học (tổng cộng hơn 13.000 phái đoàn tham dự Diễn
đàn).
Đối với
dân làng Denganmal ở phía tây Ấn Độ, nguồn nước uống duy nhất chỉ tồn tại ở 2
cái giếng dưới chân một ngọn núi đá gần đó. Ảnh VNN
Một
trong những nguyên nhân khiến thiếu hụt nguồn nước là sự bùng nổ đô thị hóa và
đà tăng dân số. Với khả năng dân số toàn cầu tăng 9 tỉ người vào năm 2050, tỉ lệ
dân thế giới thiếu nước “kinh niên’ có thể tăng từ 8% (500 triệu người) vào đầu
thế kỷ 21 lên 45% (4 tỉ người) vào trước năm 2050! Ngay thời điểm hiện tại, đã
có khoảng 1 tỉ người mỗi đêm leo lên giường ngủ với cái bụng đói lép kẹp bởi một
phần nguyên nhân thiếu nước cho canh tác lương thực. Tại các làng quê châu Phi,
phụ nữ mỗi ngày phải vác thùng lội bộ gần 10km để lấy nước. Vào mùa khô, họ phải
đi hai lần. Để có một thùng nước, họ phải xếp hàng đợi ít nhất một tiếng. Mỗi
thùng nước chứa trung bình 20 lít (khoảng 12kg)…
Không
riêng ở châu Phi, nước là vấn đề đáng quan tâm hàng đầu ở Trung Đông và nhiều
nước châu Á khác. Trong 20 năm nữa, nhu cầu nước trên thế giới sẽ tăng 40%,
trong khi nguồn nước đang cạn kiệt ở mức báo động. Theo một báo cáo của UNDP,
nước sẽ là ngòi nổ chiến tranh tại châu Phi trong 25 năm tới. Các cuộc ấu đả
giành nước tại lục địa đen chủ yếu diễn ra ở những khu vực mà sông-hồ nằm trên
vùng biên giới lãnh thổ. Điểm nóng có thể là lưu vực sông Nile, Niger, Volta và
Zambezi. Khan hiếm nước được hiểu là không có đến 1.000 m3/người/năm
và khủng hoảng nước được hiểu là không có đến 1.500 m3/người/năm.
UNDP dự báo đến trước năm 2025, có thể 12 nước châu Phi nữa lâm vào tình trạng
thiếu nước, ngoài 13 nước hiện tại.
Nếu dân
số ba nước có sông Nile chảy qua – Ethiopia, Sudan và Ai Cập – tăng như mức dự
tính, từ 150 triệu hiện tại lên đến 340 triệu vào năm 2050 thì chiến tranh nước
là điều không thể tránh khỏi. Một trong những nguyên nhân khiến Ai Cập ủng hộ
Eritrea trong cuộc chiến nhùng nhằng với Ethiopia chính là quyền lợi nước. Nam
châu Phi cũng có những cơn sóng âm ỉ về nguy cơ chiến tranh nước, trong đó các
bên liên quan là Botswana, Namibia và Angola. Dòng Cuito bắt nguồn từ Angola chảy
qua dải Caprivi ở Namibia và kết thúc tại vùng đầm lầy Okavango ở Botswana sẽ
khó có thể tránh mối nguy xuất hiện tàu chiến. Nước là máu của nông nghiệp và
nông nghiệp châu Phi cần đến 88% nước dùng (mỗi tấn ngũ cốc cần 1.000 tấn nước)…
Ẩu đả
vì nước
“Tôi có
thể đoan quyết rằng nếu không đủ nước ở khu vực chúng tôi, nếu nước tiếp tục
khan hiếm và nếu con người tiếp tục chịu khát thì chắc chắn chúng tôi sẽ đối mặt
với chiến tranh” – phát biểu của Meir Ben Meir, cựu ủy viên về nước ở Israel.
Nước là một trong bốn vấn đề trong chương trình nghị sự đàm phán hòa bình giữa
Israel và Syria (chưa có kết quả). 30% nguồn nước mà Israel đang dùng đều lấy từ
cao nguyên Golan, chiếm của Syria trong cuộc chiến sáu ngày hồi năm 1967.
Israel còn đang tính đến dự án nhập khẩu nước từ Thổ Nhĩ Kỳ.
Người
dân ở Sudan vượt quãng đường hơn 15km để đến điểm phát nước gần nhất trong chiến
dịch phát nước sạch cộng đồng.Nguồn: Kenh14.vn
Bởi vậy,
việc Israel trả lại Golan (nơi có Biển Galilee – hồ nước ngọt) cho Syria là
chuyện khó xảy ra. Trung Đông là nơi có tỉ lệ nước dùng/đầu người thấp nhất thế
giới và nơi này đang chứng kiến cảnh hạn hán kinh khủng nhất trong 60 năm qua.
Người ta còn chưa quên chuyện một số nguyên thủ quốc gia Trung Đông (trong đó
có Tổng thống Iraq Saddam Hussein) từng kêu gọi dân chúng lập đàn cầu mưa.
Trong cùng thời gian, ở Israel, 50 thầy dòng đã bay vòng quanh Đất Thánh bảy lần,
nguyện cầu trời mưa, trong buổi lễ kéo dài 6 giờ. Những người tham dự khác đã
ăn chay suốt ba ngày. Tại Jordan, hoàng tử Hassan cũng tổ chức lập đàn van vái
xin mưa… Đây không phải là chuyện lẩm cẩm mà cho thấy rằng nước ở Trung Đông
quan trọng như thế nào.
Để có
400 lít nước sạch mỗi ngày, một dân quê Philippines phải trả 2.000 peso (46,7
USD) cho người bán nước dạo. Hiện Trung Quốc thiếu mỗi ngày khoảng 500.000m3
nước. Ở Bắc Kinh, Jakarta, Manila hay New Delhi..., cảnh hàng đoàn người xếp
hàng để nhận nước đã trở nên quen thuộc. Cách đây không lâu, nông dân Thái Lan
phản đối chính phủ đã “rút” nước từ sông rạnh để cung cấp cho Bangkok, làm đồng
ruộng cạn nguồn tưới tiêu. Quanh Thượng Hải, việc môi trường bị ô nhiễm trầm trọng
đã buộc người ta phải tìm nguồn nước thiên nhiên trong sạch từ những vùng xa
thành phố, khiến nước trở thành “mặt hàng” hiếm và khá đắt tiền.
Và tại
rất nhiều nơi ở Đông Nam Á, nạn phá rừng đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến khí hậu, làm
mưa không rơi xuống đất liền mà trút ra biển. Tại Nhật, lần đầu tiên các phân
xưởng công nghiệp đã phải áp dụng biện pháp tiết kiệm nước tối đa hoặc phải “nhập”
nước từ nhiều nguồn cung cấp bên ngoài. Tại thành phố Tây An (trung tâm Trung
Quốc), vào những tháng hè, lượng nước thiếu lên đến 200.000 m3/ngày.
Cũng chính vì tranh giành nước từ sông Hằng, giao hảo giữa Ấn Độ và Bangladesh
đã trở nên căng thẳng đến nỗi người ta từng e ngại một cuộc chiến nước sẽ xảy
ra.
“Nước
là dầu hỏa của thế kỷ 21” – một nhà kinh tế học của Ngân hàng Thế giới (WB) đã
nói như vậy để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khai thác và đầu tư đúng mức
vào hệ thống cấp nước. LHQ dự đoán nước sẽ chiếm vị trí hàng đầu trong tất cả
các loại nguồn nguyên liệu tự nhiên. Một điều ai cũng thấy rõ là hầu như tất cả
các ngành công nghiệp đều cần đến nước - thành phần không thể thay thế. Thiếu
nước, sự tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội và ngay cả sự ổn định chính trị
cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Những
mâu thuẫn xung quanh vấn đề nước vẫn tiếp tục xảy ra. Uzbekistan hiện giám sát
nhất cử nhất động dự án con đập khổng lồ Rogun bắc ngang sông Vakhsh tại
Tajikistan. Chi phí ước tính ít nhất 2,3 tỉ USD (43% thu nhập quốc gia
Tajikistan), Rogun sẽ là con đập cao nhất thế giới được kỳ vọng có thể cung cấp
đủ điện năng cho toàn bộ nhu cầu Tajikistan và thậm chí dư để xuất khẩu sang
Afghanistan hoặc Pakistan. Tuy nhiên, bởi nó có thể mất đến 18 năm để chứa đủ bồn
nước (so với 18 ngày của con đập Tam môn hợp tại Trung Quốc), Rogun sẽ hút hết
sạch nước sông Vakhsh và như vậy sẽ mang đến hậu quả khủng khiếp cho những cánh
đồng bông tại Uzbekistan.
Cần nói
thêm, các lưu vực sông quốc tế hiện băng qua biên giới của 145 quốc gia và một
số con sông chảy xuyên qua nhiều nước. Nguồn nước của mỗi trong các con sông
Congo, Niger, Nile, Rhine và Zambezi đều được chia sẻ với 9-11 quốc gia. Dòng
Danube uốn lượn châu Âu được chia sẻ với 19 nước. Đó là chưa kể dòng Mekong tại
châu Á. Điều đó cho thấy việc sống “tử tế” và “biết điều” là một vấn đề quan trọng.
Phải nói như vậy bởi có không ít quốc gia ỷ vào lợi thế “nắm” thượng nguồn đã
“chơi đểu” một cách bất nhân khi xây nhiều con đập khiến khu vực hạ nguồn sống
dở chết dở.
Giải
pháp gì đây?
Theo
đánh giá của WB, trong thập niên kế đến, chỉ riêng khu vực Đông Á đã phải cần
ít nhất 128 tỉ USD để giải quyết việc cung cấp nước sinh hoạt cũng như các thiết
bị làm sạch. Vấn đề này xem ra đơn giản nhưng lại khá phức tạp khi tiến hành
trong điều kiện thực tế. Hiện nay, ở nhiều nước châu Á, mức thuế nước vẫn không
được tính đến hoặc được tính ở giá quá thấp đã làm những công ty cấp nước
phương Tây không muốn bỏ vốn đầu tư. Hơn nữa, một số quốc gia vẫn xem việc cấp
nước thuộc phạm vi giải quyết của chính quyền sở tại nên không thích các nhà đầu
tư ngoại quốc nhúng tay vào. Hệ thống ống dẫn không được tập trung đầu tư đúng
mức, bởi người ta mặc nhiên chấp nhận việc phân phối nước bằng dịch vụ bán nước
dạo trong những khu dân cư nghèo hoặc ở thôn quê (tại Indonesia chẳng hạn). Nước
bán theo hình thức này đắt gấp 20-100 lần so với nước được cung cấp qua mạng ống
dẫn trong thành phố.
Nắng
hạn làm cho con suối chảy qua Khu du lịch Buôn Đôn (huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk
Lắk- Việt Nam) - Nơi mà trước đây an Quản lý khu du lịch này đã cắm
biển báo "Nước sâu...." thì nay đã cạn trơ đáy.
Tổ chức
Y tế Thế giới (WHO) cho biết bệnh tật do nước không hợp tiêu chuẩn vệ sinh chiếm
đến 75% các ca bệnh và 80% những ca trẻ sơ sinh tử vong ở các nước đang phát
triển. Trước tình trạng này, WHO đã có nhiều kế hoạch tuyên truyền-giáo dục cộng
đồng nên ý thức hơn. WB cho biết thêm chỉ có khoảng 60% dân số khu vực Đông Á
được sử dụng nước hợp điều kiện vệ sinh cơ bản. Điều này đồng nghĩa với việc gần
470 triệu người trong khu vực này đang sống trong tình trạng hoàn toàn thiếu nước
hợp tiêu chuẩn. Chưa kể đến khoảng 350 triệu người sinh hoạt trong môi trường
không có hệ thống cống rãnh! Vấn đề chưa dừng tại đó. Các tổ chức môi trường thế
giới cho biết hầu hết các nước châu Á không đầu tư vào hệ thống xử lý nước thải,
cũng như không quan tâm đến việc bảo vệ nguồn nước. Ân Độ chẳng hạn, sông Hằng
linh thiêng đã bị 114 thành phố hai bên bờ dốc rác xuống...
Riêng vấn
đề nước ở các đô thị, có ít nhất 5 giải pháp đáng được quan tâm – theo Ủy ban
nước thế giới:
1/
Không nên “bí hiểm hóa” vấn đề “hiểm họa” bùng nổ đô thị. Vấn đề mang tính xu
hướng thời đại này tất nhiên phải xảy ra. Cư dân đô thị – cho dù họ là ai, tại
sao họ xuất hiện, họ sống như thế nào, họ muốn gì – đều đáng được quan tâm và
nhìn nhận như một thực tế tất yếu chứ không phải một mối hiểm nguy đe dọa tính
mạng cộng đồng đô thị. Dù là thợ quét đường hay bán rong thì cư dân nhập cư đô
thị cũng cần việc làm để nuôi sống mình, cần nhà ở và phương tiện sinh hoạt.
Chính việc thờ ơ (hoặc khinh bỉ) cư dân nhập cư đô thị đã làm cho tình hình điều
kiện vệ sinh của họ trở nên thiếu thốn và hậu quả sau cùng là ảnh hưởng đến môi
trường toàn thành phố…
2/ Biến
lời kêu ca thành hành động.
3/ Thực
hiện một cuộc cách mạng mới về hệ thống xử lý an toàn vệ sinh.
4/ Nhìn
nhận vai trò hỗ trợ của các tổ chức phi chính phủ.
5/ Kích
thích sự hợp tác giữa nhiều tổ chức với chính phủ.
Mạnh
Kim
--------------------------------
APR 22, 2016
No comments:
Post a Comment