GS James Kraska | VietNamNet
26/02/2016 04:00
GMT+7
Tuanvietnam.net - TQ
đang đối diện với tình trạng tự cô lập chính mình (trước các quốc gia khác)
trong khu vực, và điều đó có thể dẫn đến sự thay đổi “ván cờ” của TQ.
LTS:Vừa qua việc TQ đưa
tên lửa đến đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam được đánh
giá là bước leo thang quân sự hoá mạnh mẽ, làm dấy lên quan ngại gia tăng bất ổn
tại khu vực.
Liệu
TQ sẽ còn những hành động gì tiếp theo và xa hơn là một vài thập niên tới. Loạt
bài phỏng vấn các học giả quốc tế do Tuần Việt Nam tổ chức cố gắng đưa ra những
phân tích, dự báo xung quanh vấn đề này.
Bàn cờ biển Đông – bài 2: Trung Quốc tổn thất lớn
Xem
lại bài 1:TQ
dồn sức mạnh quân sự biến Biển Đông thành ao nhà
Năm
2015, Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) được thành lập theo Phụ lục VII của Công
ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) để giải
quyết vụ Philippines kiện Trung Quốc (TQ) về vấn đề tranh chấp biển
Đông.
Trong
một bài viết trên trang The Diplomat, giáo
sư James Kraska, chuyên gia chính sách và luật biển tại Trung tâm nghiên cứu
Luật Quốc tế Stockton - ĐH Hải chiến Mỹ, nhận định sự kiện này cho thấy
Philippines bước đầu có những thuận lợi, trong khi TQ đã thua trong vấn đề quy
chế vùng biển ở giai đoạn xem xét thẩm quyền của tòa trọng tài. Ông dự báo
chính quyền Bắc Kinh còn sắp sửa thua trong các vấn đề thuộc nội dung thực chất
của vụ việc do các yếu tố địa chất và địa lý của các thực thể tranh chấp.
Năm
2016 và những năm tiếp theo, trước nhu cầu giải quyết các tranh chấp vốn đang rất
căng thẳng tại Biển Đông, mặt trận pháp lý hứa hẹn sẽ “sôi động”. Nói về “một
giải pháp khả dĩ bằng pháp lý cho Biển Đông”, giáo sư James Kraska cho rằng có
rất ít triển vọng để có được một giải pháp tức thời hiệu quả. Tuy nhiên TQ cũng
gặp phải những tổn thất lớn, bị cô lập trong khu vực, và điều đó có thể dẫn đến
sự thay đổi cục diện trong tương lai.
Giáo
sư James Kraska
Để
đối đầu với những yêu sách mang tính bá quyền của TQ, trong dài hạn, GS. James
Kraska cho rằng Việt Nam nên có những chuẩn bị chu đáo và hiệu quả để theo đuổi
giải pháp giải quyết tranh chấp bằng công cụ luật pháp quốc tế theo UNCLOS như
những gì mà Philippines đã và đang thực hiện trong thời gian qua.
Đồng
quan điểm này, bà Bonnie Glaser, chuyên gia từ Trung tâm Nghiên cứu quốc tế và
chiến lược (CSIS) tại Washington, cho rằng hoạt động tuần tra Biển Đông của Mỹ
tại biển Đông không thể thay đổi cách ứng xử của TQ, thế nên việc Việt Nam cân
nhắc đến phương án tương tự Philippines là điều cần thiết; hay như việc Việt
Nam khiếu nại Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) (đề nghị ICAO chỉnh sửa
lại bản đồ hàng không về FIR Tam Á trong đó có ghi dòng chữ tiếng Trung “thành
phố Tam Sa – TQ” – PV) là một động thái rất tích cực.
TQ
sẽ chịu tổn thất lớn
Đỗ
Thiện :
Kể từ năm 2013, TQ gia tăng các hành động gây hấn, khiêu khích và vi phạm luật
quốc tế làm gia tăng căng thẳng tại khu vực biển Đông. Trong đó phải kể đến sự
kiện Bắc Kinh đưa giàn khoan HD-981 vào khoan trong vùng biển Việt Nam, và xây
đảo nhân tạo tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam, cũng như liên tục đâm, cướp
tàu cá của Việt Nam từ nhiều năm nay. Giới quan sát cảnh báo TQ sẽ tiếp tục đẩy
mạnh hiện diện quân sự và leo thang căng thẳng bất chấp dư luận quốc tế phản đối.
Phải chăng không có giải pháp nào về mặt pháp lý để giải quyết tình trạng nêu
trên?
GS
James Kraska:
Theo quan điểm của cá nhân tôi, dưới thời lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình,
TQ sẽ không bị chế ngự. Thật sự có rất ít triển vọng để có được một giải pháp tức
thời hiệu quả. Tuy nhiên TQ đang đối diện với tình trạng tự cô lập chính mình
(trước các quốc gia khác) trong khu vực, và điều đó có thể dẫn đến sự thay đổi
“ván cờ” của TQ.
Cần
lưu ý rằng sự thay đổi hành vi của Bắc Kinh có thể sẽ xuất phát từ các nguyên
nhân nội tại, ví dụ như một cuộc va chạm hay đấu tranh nội bộ về quyền lực
không thể đoán trước trong tương lai.
Đỗ
Thiện :
Năm 2015, PCA khẳng định việc thụ lý và xem xét vụ kiện của Philippines là phù
hợp với các quy định của UNCLOS và sự vắng mặt (từ chối tham gia vụ kiện) của
chính quyền Bắc Kinh không thể phủ định thẩm quyền xét xử của tòa. Tuy nhiên
cho đến hiện tại thì TQ vẫn chưa thay đổi lập trường, nhấn mạnh nhiều lần Bắc
Kinh không chấp nhận sự can dự giải quyết từ bất kỳ “bên thứ ba” nào. Theo ông,
tiến triển của vụ kiện này như thế nào trong thời gian tới?
GS
James Kraska:
Tôi nghĩ trong vụ kiện này TQ sẽ chịu sự tổn thất to lớn, dù rằng đó chỉ là tổn
thất mang tính gián tiếp mà thôi. Có thể tòa sẽ đưa ra một quyết định để giới hạn
hay hạn chế quy chế vùng biển đối với các thực thể tại quần đảo Trường Sa theo
UNCLOS (bao gồm mười thực thể: bãi cạn Hoàng Nham, đá Vành Khăn, bãi Cỏ Mây, đá
Xu Bi, đá Ga Ven, đá Ken Nan, đá Tư Nghĩa, đá Gạc Ma, đá Châu Viên, và đá Chữ
Thập – PV). Tôi dự đoán quyết định này của tòa sẽ gây bất lợi rất nhiều cho những
tuyên bố chủ quyền TQ trong khi tạo ra lợi thế cho các quốc gia còn lại.
Bởi
vì TQ (không giống như Việt Nam, Malaysia hay Philippines) không có bất kỳ vùng
lãnh thổ có diện tích lớn hay bờ biển nào dọc theo Biển Đông gần với quần đảo
Trường Sa. Mặt khác, quyết định của tòa (có thể khiến TQ thua trong vấn đề quy
chế vùng biển – PV) sẽ làm tăng thêm cảm giác TQ bị cô lập về vấn đề tranh chấp
Biển Đông, nhưng đồng thời có thể sẽ tạo ra động lực để giới lãnh đạo TQ mạnh
tay hơn trong việc tìm ra một giải pháp đáng được ghi nhận để Bắc Kinh có thể
thoát khỏi mớ bòng bong mà chính họ tạo ra.
Năm
2015, PCA khẳng định việc thụ lý và xem xét vụ kiện của Philippines là phù hợp
với các quy định của UNCLOS
Bắc
Kinh không thể thao túng luật quốc tế
Đỗ
Thiện :
Việc TQ nhận thức được và thay đổi những hành động sai lầm tại Biển Đông quả thật
không phải dễ dàng vì đó là cả một quá trình kéo dài vài thập kỷ. Vậy trong trường
hợp TQ vẫn tiếp tục duy trì lập trường bác bỏ thẩm quyền PCA, liệu nước này sẽ
phải đối diện với những thách thức nào?
GS
James Kraska:
Những hành động của TQ rõ ràng đã đặt dấu chấm hỏi đầy hoài nghi vào cái mà nước
này gọi là “phát triển hòa bình” hay “trỗi dậy hòa bình”. Hầu như tất cả các quốc
giá ở châu Á, ngoại trừ Campuchia, Lào và may ra có thêm Thái Lan và Brunei, đều
lần lượt lên tiếng và tỏ thái độ phản đối các yêu sách vô lý và các hành động
khiêu khích của TQ.
Việc
chống lại một TQ bá quyền đang trở thành một xu hướng dường như bắt buộc khi
các quốc gia trong khu vực đã bắt đầu rục rịch tái vũ trang, đồng thời tiến
hành phát triển quan hệ sâu sắc, chặt chẽ hơn với nhau và với các cường quốc
bên ngoài như Mỹ, Nhật Bản hay ngay cả Ấn Độ. Xu hướng này sẽ tiếp tục phát triển
và TQ không thể đảo ngược “thế cờ” này nếu như vẫn không chịu thay đổi cách
hành xử hợp lý và hợp pháp hơn.
Đỗ
Thiện :
Trong dài hạn, nhiều chuyên gia dự báo rằng TQ sẽ phải giải quyết đâu ra đó những
tranh chấp với những quốc gia láng giềng. Các nước láng giềng chắc chắc sẽ ngày
càng mạnh tay hơn để đối trọng TQ, trong đó không loại trừ sử dụng các công cụ
pháp lý và vụ kiện của Philippines là một minh chứng. Theo ông, TQ sẽ có những
đối sách mang tính chiến lược nào để ứng phó với những vụ kiện tương tự như vậy
(nếu có) trong tương lai?
GS
James Kraska:
Theo cá nhân tôi nghĩ, TQ đã, đang và sẽ tiếp tục tìm cách để thiết lập những
chuẩn mực mới hay những quy tắc pháp lý mới để phục vụ lợi ích của riêng nước
này. Vấn đề ở đây là pháp luật quốc tế phải được tạo ra dựa trên cả cộng đồng
quốc tế chứ không đơn giản chỉ do một quốc gia (như TQ) có thể tự quyết định và
đơn phương thực hiện được.
Thậm
chí ngay trong trường hợp nếu luật quốc tế được được tạo ra bởi một quốc gia,
điển hình là tuyên bố của Mỹ về việc mở rộng tuyên bố chủ quyền của Hoa Kỳ đến
những vùng đất ngập nước và tài nguyên ngoài khơi của thềm lục địa ngoài (OCS)
thông qua tuyên Tuyên bố Truman năm 1945, thì bộ luật này cũng phải được chấp
nhận áp dụng bởi tất cả các quốc gia để có thể mang lại sự công bằng cho tất cả
các bên liên quan.
Trong
trường hợp của TQ thì không như vậy. Ngay cả khi chúng ta chấp nhận cách giải
thích luật của TQ thì nước này cũng không tuân thủ những luật lệ chung, trong
khi lại đòi hỏi các quốc gia khác phải làm theo.
Đỗ
Thiện (thực
hiện)
No comments:
Post a Comment