11.11.2015
Trong
hơn một tuần vừa qua, các mạng thông tin xã hội ở Việt Nam, từ lề phải đến lề
trái, đều xôn xao về chuyến thăm Việt Nam hai ngày của Chủ tịch nước Trung Quốc
Tập Cận Bình. Người ta tường thuật và bình luận về chi tiết này chi tiết nọ.
Tuy nhiên, những nội dung quan trọng nhất trong các cuộc gặp gỡ chắc chắn vẫn
là một bí mật lâu dài. Dưới chế độ bưng bít như ở Việt Nam và Trung Quốc, không
ai biết là giữa các nhà lãnh đạo của hai nước đã có những thoả thuận hay cam kết
những gì với nhau. Nhưng dù có thoả thuận hay cam kết gì đi nữa, quan hệ giữa
hai nước chắc không có gì thay đổi: Trung Quốc vẫn tiếp tục muốn bành trướng thế
lực trên Biển Đông và Việt Nam vẫn tiếp tục nhường nhịn cho đến khi nào không
thể nhường nhịn được nữa.
Theo
tôi, liên quan đến tình hình chính trị Việt Nam, đáng quan tâm hơn là sự vắng mặt
của một người đáng ra sẽ đến Việt Nam trong giai đoạn này: Tổng thống Mỹ Barack
Obama.
Cách
đây mấy tháng, báo chí trong nước loan tin cả Tổng thống Mỹ Barack Obama lẫn Chủ
tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ sang thăm Việt Nam vào tháng 11. Gần đến
ngày, tin từ chính phủ Mỹ cho biết trong tháng 11 này, Tổng thống Obama chỉ đến
Thổ Nhĩ Kỳ, Philippines và Malaysia nhưng sẽ không ghé Việt Nam. Chỉ có chuyến
thăm Việt Nam của Tập Cận Bình là vẫn diễn ra như dự định.
Câu hỏi đầu tiên cần
được đặt ra là tại sao Tổng thống Obama hoãn lại chuyến thăm Việt Nam? Về phía Mỹ, người ta
chỉ nói là lịch trình chuyến công du của ông Obama đã kín đặc. Hơn nữa, ông muốn
ghé Việt Nam lâu hơn, khi có thì giờ. Thì giờ ấy, người ta chỉ nói bâng quơ là
vào một ngày nào đó trong năm 2016, năm cuối cùng trong nhiệm kỳ tổng thống của
Obama.
Ai
cũng biết các tổng thống Mỹ vô cùng bận bịu: Họ phải giải quyết cả hàng ngàn vấn
đề không những trong nước họ mà còn của cả thế giới. Tuy nhiên, sự bận bịu được
thông báo một cách muộn màng như vậy không thể không làm giới quan sát ngạc
nhiên.
Có
ít nhất hai lý do chính:
Thứ nhất, lời mời đã được đưa
ra từ lâu: vào tháng 7 năm 2013, trong chuyến đi Mỹ, Trương Tấn Sang đã chính
thức mời Tổng thống Obama sang thăm Việt Nam và đã được Obama nhận lời. Đúng
hai năm sau, vào tháng 7 năm 2015, Nguyễn Phú Trọng lại chính thức ngỏ lời mời
Obama sang thăm Việt Nam và cũng được Obama hứa sẽ sang Việt Nam vào một thời
điểm thích hợp, dự trù vào tháng 11 nhân chuyến công du châu Á để tham dự Hội
nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở
Manila và Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á tại Kuala Lumpur.
Thứ hai, từ lúc lên cầm quyền
đến nay Tổng thống Obama đã từng viếng thăm hầu hết các quốc gia thuộc khối
ASEAN. Có nước ông thăm một lần: Singapore (2009), Campuchia (2012) và Thái Lan
(2012). Có nước ông đến tới hai lần: Indonesia (2010, 2011), Miến Điện (2012,
2014), Malaysia (2014, 2015) và Philippines (2014, 2015). Chỉ có ba quốc gia
ông chưa hề tới: Việt Nam, Lào và Brunei. Với Lào và Brunei, việc Obama không tới
tương đối dễ hiểu: Đó là hai quốc gia quá nhỏ, không có ý nghĩa gì nhiều về
kinh tế hay chính trị và địa chính trị. Với Việt Nam thì khác: Trong xu hướng
xoay trục về châu Á, đặc biệt trong những tranh chấp liên quan đến Biển Đông,
Việt Nam đóng một vai trò cực kỳ quan trọng: Đó là quốc gia có diện tích biển nằm
trong vùng tranh chấp lớn nhất, có thể xem như một cửa ngõ chính trong con đường
bành trướng của Trung Quốc. Vậy tại sao
Obama lại không đến Việt Nam?
Theo
tôi, có hai lý do chính:
Thứ nhất, quan hệ giữa Mỹ và
Việt Nam, sau chuyến thăm Mỹ của Nguyễn Phú Trọng vào giữa năm nay, không có
chuyển biến gì nổi bật. Thường, chuyến viếng thăm của tổng thống Mỹ bao giờ
cũng nhằm đánh dấu một sự kiện quan trọng nào đó. Trong tình hình hiện nay, sự
kiện quan trọng ấy chỉ có thể liên quan đến mối quan hệ Việt - Mỹ. Trước đây, về
phía Việt Nam, chuyến thăm Mỹ của Nguyễn Phú Trọng được coi như một dấu mốc lớn
trong quan hệ ấy. Tuy nhiên, từ đó đến nay, quan hệ ấy có gì thay đổi? Hình như
không. Và vì không có diễn biến đột phá nào, việc thăm viếng Việt Nam, với Tổng
thống Mỹ, được xem là vô nghĩa và không cần thiết.
Thứ hai, Mỹ chỉ muốn nói chuyện
với những người thực sự cầm quyền chứ không phải với những người sắp về hưu. Cả
bốn người đứng đầu trong guồng máy lãnh đạo Việt Nam (Tổng bí thư, chủ tịch nước,
chủ tịch Quốc hội và thủ tướng) đều đã đến tuổi về hưu. Thế nào cũng có một hoặc
hai người còn ở lại như một trường hợp đặc biệt nhằm bảo vệ tính chất ổn định
trong quá trình chuyển tiếp quyền lực. Nhưng người ấy là ai? Phần lớn các tin đồn
đều chú mục vào Nguyễn Tấn Dũng, người có hy vọng trở thành Tổng bí thư sau đại
hội đảng vào đầu năm tới. Tuy nhiên, đó chỉ là tin đồn. Quan sát các cuộc hội
nghị của Ban chấp hành Trung ương đảng thời gian gần đây, người ta thấy ngay là
các cuộc tranh chấp quyền lực vẫn chưa ngã ngũ. Bởi vậy, khất hẹn đến năm sau,
Tổng thống Mỹ có lẽ chỉ muốn chờ xem kết quả bầu bán trong đại hội lần thứ 12 để
ông có thể tin chắc là mình sẽ đối thoại với một đối tác thực sự có thẩm quyền
trong việc hoạch định chính sách lâu dài trong quan hệ Việt - Mỹ.
Từ
gần nửa năm nay, sau chuyến thăm Mỹ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, rất nhiều
người Việt Nam tin tưởng giới lãnh đạo Việt Nam, hoặc ít nhất, một phần khá lớn
trong giới lãnh đạo Việt Nam, quyết định ngả theo Mỹ để thoát khỏi những ảnh hưởng
nặng nề từ Trung Quốc và để bảo vệ Biển Đông. Tuy nhiên, việc Tổng thống Mỹ từ
chối đến Việt Nam năm nay cho thấy con đường theo Mỹ vẫn còn lắm chông chênh. Bức
tranh chính trị Việt Nam, tôi nghĩ, sẽ rõ hơn, sau kỳ đại hội đảng vào đầu năm
tới.
--------------------------------
* Blog của Tiến sĩ
Nguyễn Hưng Quốc là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng
ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment