Lê Diễn Đức
Gửi cho BBC Tiếng Việt
16 tháng 9 2015
Trước tòa nhà Reichstag tại Berlin (Đức), một bức
tường đuợc dựng lên, biểu tượng cho Cảng Gdansk, nơi sinh ra Công đoàn Đoàn kết
Ba Lan, với dòng chữ:
“Tưởng nhớ cuộc tranh đấu
của Công đoàn Đoàn kết vì tự do và dân chủ, cùng với sự đóng góp của Ba Lan vào
việc thống nhất nước Đức và châu Âu”.
Cách đây 35 năm, ngày 17
tháng 9 năm 1980, Công đoàn Đoàn kết Ba Lan ra đời.
Sau 9 năm, dưới sự lãnh đạo
phong trào đấu tranh của Công đoàn Đoàn Kết, chế độ cộng sản Ba Lan đã chuyển
hoá từ độc tài toàn trị qua thể chế dân chủ, tự do.
Tiếp theo Ba Lan, các chế
độ cộng sản tại Tiệp Khắc (cũ), Hungary, Bulgaria, Romania, Albania… lần lượt bị
sụp đổ và bức tường Berlin ngăn Đông-Tây cũng bị sụp theo hiệu ứng domino.
Yêu sách Dân sinh
Chuyến hành hương về Ba
lan từ ngày 02 đến ngày 10/06/1979 của Giáo hoàng John Paul II đã thổi một luồng
sinh khí vào dân tộc Ba Lan.
Người Ba Lan bắt đầu cảm
thấy mạnh mẽ, không còn sợ hãi và nhận ra rằng, họ đang bị cai trị bởi một thiểu
số đang mất dần tính chính danh.
Hầu như mọi người Ba Lan
đều xem chuyến về thăm quê hương của Giáo hoàng John Paul II là điềm báo tin tức
tốt lành.
Họ tin rằng lời của Giáo
hoàng gọi Đức Chúa hiển linh để canh tân diện mạo đất Ba Lan, đã được nghe thấy.
Đây là lý do quan trọng
nhất.
Ngoài ra, sự ra đời của
Công đoàn Đoàn kết còn là kết quả của quá trình tranh đấu và nuôi dưỡng ý thức
phản kháng.
Thế nhưng, mục tiêu đầu
tiên của nguời Ba Lan trong các cuộc xuống đường là đòi hỏi cải thiện điều kiện
sống và làm việc.
Năm 1956, hàng trăm ngàn
người biểu tình ở Poznan, đòi cải thiện đời sống ngày càng trở nên tồi tệ.
Vào tháng 12 năm 1970,
nguyên nhân trực tiếp của các cuộc đình công và biểu tình là phản đối việc tăng
giá bán lẻ thịt, thịt chế biến và các thực phẩm khác.
Bắt đầu ngày 14 tháng 12,
các cuộc đình công nổ ra ở Szczecin, nhà máy đóng tàu, Cảng Gdansk và Gdynia.
Nhà cầm quyền đã ban hành
tình trạng khẩn cấp, lệnh giới nghiêm trong tất cả các thành phố biển và trấn
áp dã man các cuộc biểu tình. Công nhân đã dùng gạch, đá chống cự, xung đột
xảy ra, 41 người thiệt mạng.
Sau cuộc biểu tình này
ban lãnh đạo phong trào rút ra kết luận rằng, những người công nhân tay không
không thể dùng bạo lực chống lại công an, quân đội của chính quyền được trang bị
vũ khí tận răng.
Cao trào biểu tình, bãi
công dâng cao trong năm 1980. Ngày 17 tháng 8, Uỷ ban Đình công đưa ra 21 yêu
sách với nhà cầm quyền.
Vì giai đoạn này không có
phương tiện truyền thông xã hội nào, 21 yêu sách được viết lên một tấm gỗ thô
và treo trước cổng số 2 của nhà máy đóng tàu Gdansk.
Cuộc đấu tranh của công nhân Gdanks được cả thế giới
ngày nay ghi nhận. Ảnh: EPA
Năm 2003, tấm biển 21 yêu
sách này được đưa vào các tài liệu có giá trị nhất thế giới của UNESCO.
21 yêu sách đòi cải thiện
điều kiện sống của xã hội, yêu cầu thực hiện những thay đổi trong nền kinh tế để
đất nước có thể thoát khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế, tăng trợ cấp cho gia đình
có trẻ em, cải cách tuổi nghỉ hưu, chăm sóc y tế và được nghỉ làm việc ngày thứ
Bảy.
Họ cũng yêu sách một số
việc khác liên quan việc thực hiện các quyền hiến định, xóa bỏ những đặc quyền
của đảng cộng sản và đòi đảm bảo quyền thiết lập đại diện riêng của mình trong
các nhà máy và chấm dứt đàn áp đối với những người bất đồng chính kiến.
Tuy nhiên công nhân không
kêu gọi lật đổ “chính quyền nhân dân”, bởi vì họ còn nhớ rất rõ sự kiện mùa
xuân Praha năm 1968.
Ngày 31 tháng 08 năm 1980
tại hội trường của nhà máy đóng tàu Gdansk thỏa thuận đã được ký kết giữa Ủy
ban Đình công, đại diện cho hơn 700 cơ sở và phái đoàn Chính phủ.
Phó Thủ tướng Mieczyslaw
Jagielski đã đồng ý bằng văn bản bảo đảm trả tự do cho các tù nhân chính trị,
chấp nhận người lao động được thành lập công đoàn theo Công ước số 87 của Liên
đoàn Lao động Quốc tế.
Thế là, Công đoàn Đoàn kết, tổ chức độc lập của
công nhân đầu tiên trong hệ thống cộng sản, chính thức được thành lập.
Sau vài tháng, tổ chức
này đã có hơn 10 triệu thành viên, bao gồm đủ các tầng lớp xã hội, công nhân,
sinh viên, trí thức, công chức nhà nước…
Chính quyền Ba Lan áp dụng thiết quân luật cuối năm
1981. Ảnh: BBC
Nhưng không bao lâu, chính quyền cộng sản Ba Lan đã phản bội lại thoả
thuận, ngày 13 tháng 12 năm 1981, ban hành tình trạng chiến tranh và đàn áp
Công đoàn Đoàn kết. Gần 10 ngàn nguời bị bắt giam và xét xử trong giai đoạn
1981-1983.
Công đoàn Đoàn kết rút vào
hoạt động bí mật và tiếp tục lãnh đạo các cuộc đình công, biểu tình trên toàn
quốc, làm tê liệt các hoạt động kinh tế, và cuối cùng đã buộc chính quyền cộng
sản phải ngồi vào “Bàn Tròn” thương lượng và chấp nhận bầu cử tự do.
Năm 2006, phát biểu tại hội
trường Quốc hội Ba Lan, nơi người Việt ở nước ngoài tổ chức hội nghị để thành lập
Uỷ ban Bảo vệ Công nhân, ông Tomasz Wojcik, phó Chủ tịch Công đoàn Đoàn
kết, có nói rằng, tất cả
các cuộc biểu tình của người Ba Lan đều đòi hỏi nhà cầm quyền thực thi các quyền
được xác nhận trong hiến pháp của chế độ cộng sản.
Những đòi hỏi, yêu sách của
người Ba Lan cũng dựa trên luật pháp hiện hành.
Ông Wojcik cũng cho rằng,
biểu tình bạo động không những không mang lại hiệu quả mà còn gây ra tổn thất.
Cuộc tranh đấu đòi hỏi sự khôn ngoan, bền bỉ, để buộc nhà cầm quyền phải thay đổi
và chấp nhận các yêu sách dân chủ.
Bài học thực tiễn
Việt Nam hiện có trên 10
triệu công nhân, đa số làm việc trong các khu công nghiệp, đóng góp đáng kể vào
sự phát triển kinh tế.
Tham gia TPP, Việt Nam sẽ phải thay đổi luật
nghiệp đoàn. Ảnh: Reuters.
Tuy nhiên họ bị bóc lột
thậm tệ, điều kiện làm việc khắc khổ và đồng lương quá thấp.
Đây là lực lượng của những
người lao động có chung một hoàn cảnh khó khăn, dễ tập hợp và đoàn kết, có thể
làm thay đổi xã hội.
Việt Nam đã hoàn tất đàm
phán với các quốc gia thành viên để tham gia Hiệp định Đối Tác Xuyên Thái Bình
Dương (TPP), chắc chắn buộc phải chấp nhận công đoàn độc lập của công nhân, dù
chính quyền có thể đưa ra những luật gây khó cho việc tổ chức thành lập.
Khi có công đoàn độc lập
của mình, công nhân trước hết sẽ đấu tranh bảo vệ các quyền lợi lao động, đòi cải
thiện điệu kiện sống và làm việc, những lợi ích sát sườn của họ.
Nhưng, từ những đòi hỏi
dân sinh ấy dần dần sẽ dẫn đến nhu cầu thay đổi môi trường chính trị.
Đình công tại công ty Pou
Yuen – Tân Tạo đã có tác động lớn. Nguồn: laodong.com.vn
Cuộc bạo loạn của công
nhân tại Bình Dương hồi tháng 05/2013 đã phản tác dụng, trong khi cuộc xuống đường
ôn hoà của 100 ngàn công nhân nhà máy Pou Yuen, buộc Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng
phải lên tiếng trấn an, còn quốc hội thì họp bàn đáp ứng đòi hỏi về chính sách
bảo hiểm của người lao động.
Phương pháp tổ chức và tiến hành tranh đấu bất bạo
động của Công đoàn Đoàn kết Ba Lan như thế hẳn là bài học hữu ích cho công nhân
Việt Nam và đất nước trên con đường tiến tới mục tiêu dân chủ.
----------------------------
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả Lê Diễn
Đức từ Texas, Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment