Thu, 06/18/2015 -
06:23 — tuankhanh
Câu chuyện về nhà
nhiếp ảnh Nick Út và bức ảnh “Em bé Napalm”, mới đây được nhà bình luận Đức Hồng
viết trên BBC tiếng Việt, đã khởi đi rất nhiều tranh luận của người Việt trong
và ngoài nước. Bằng giọng văn thuyết phục và quả quyết, ông Đức Hồng cho thấy
sau bức ảnh “Em bé Napalm” đó còn nhiều điều chưa nói hết, khiến lâu nay nhiều
người Việt Nam vẫn lầm tưởng.
Bài viết đặt một
câu hỏi – rất hiển nhiên – mà cũng rất cay đắng, vì sao cái gọi là nạn nhân chiến
tranh xâm lược của Đế Quốc Mỹ, cuối cùng đã tìm cách đào thoát và được giúp tị
nạn ở phương Tây, chứ không ở lại Việt Nam. Nạn nhân đó cũng không muốn được hưởng
vinh quang như một biểu tượng chống chiến tranh. Và rồi cô Kim Phúc, nhân vật
chính trong bức ảnh đó, có hài lòng cho cuộc đời trở thành điểm tựa đẹp nhất
cho quân đội miền Bắc Việt Nam hay không?
Sự thật là năm
1992, cô Kim Phúc đã thoát khỏi Việt Nam, tị nạn ở Canada để không biến mình
thành công cụ truyên truyền cho một phía, cũng như tác giả Đức Hồng đặt lên một
câu hỏi rất đáng chú ý rằng năm 1972, những người lính Cộng sản Bắc Việt đang
làm gì ở đất của miền Nam trong một hiệp định phân chia đất nước vẫn còn hiệu lực,
và vì sao “các em nhỏ ấy lại chạy về phía lính Việt Nam Cộng hòa để kêu cứu mà
không một chút sợ sệt, sao các em không chọn những người lính Cộng sản Bắc Việt
cũng đang lẩn trốn ở ngay gần đó?”.
Sự thật ít người biết
là gia đình cô Kim Phúc cũng bị đánh tư sản vào năm 1975. Cả nhà sống rất khó
khăn. Năm 1982 khi một phóng viên Đức đến Việt Nam để tìm lại nhân vật lịch sử
trong bức ảnh “em bé Napalm” thi Phúc bị ép trở thành một nhân vật tuyên truyền.
Mọi thời gian sinh hoạt của cô Kim Phúc đều bị công an kiểm soát chặt chẽ. Thậm
chí Kim Phúc bị buộc thôi học trường đại học Y khoa ở Sài Gòn, về sống ở quê Trảng
Bàng để tiện dễ kiểm soát ngôn ngữ tuyên truyền. Sau đó, khi lấy chồng là một
du học sinh sống ở Cuba, nhân một chuyến đi, máy bay ngừng chặng ở Gander,
Newfoundland (Canada), Kim Phúc cùng chồng trốn khỏi sự kiểm soát của công an
viên đi kèm và xin tị nạn. Mọi sự kiện này không là lời kể miệng, mà được bày tỏ
công khai trên trang web riêng của Kim Phúc tên là Kim Foundation, quỹ từ thiện
do cô sáng lập và cũng như trong quyền hồi kí The Girl in the Picture.
Cùng với những câu
hỏi của tác giả Đức Hồng, cũng có một câu hỏi khác được đặt ra, là một người
phóng viên của AP, vì sao từ vị trí là một nhiếp ảnh gia ghi chép sự kiện một
cách trung dung, ông Nick Út dần dần biến mình thành một người quảng bá sai ý
nghĩa của bức ảnh, biến mình thành một nhân vật tuyên truyền?
Trong cuộc tranh
cãi về sự kiện ông Níck Út trở lại Việt Nam lần này, họa sĩ Trịnh Cung nêu một
ý kiến khác. “Nếu là một phóng viên có đạo đức, Nick Út đã phải có một thái độ
khác. Trái lại, ông Út đã biến cơ hội giữ lại khoảng khắc thương đau của một
sinh mệnh, tạo hào quang cho mình, mà không đứng về sự thật của nạn nhân trong
suốt nhiều năm liền”, họa sĩ Trịnh Cung nói, ”giả sử khi được trao giải
Pulitzer, ông Nick từ chối và trao tặng cho nạn nhân mà ông chụp được, có lẽ
ông đã giải bày được một cách khiêm tốn về cơ may – hơn là tài năng - và tỏa
sáng gấp bội lần hơn lúc này”.
Nhưng điều quan trọng
là bên cạnh sự thật ít ai biết về cô Kim Phúc khi phải đào thoát sang Canada –
trong số ít đó có ông Nick – thì dường như ông cũng tảng lờ việc đứng về phía nỗi
khổ và khó khăn của cô Kim Phúc, và chỉ bám chặt vào bề mặt bức ảnh để nuôi ánh
hào quang cho mình, phản bội lại đạo đức nghề nghiệp báo chí, là phải nói thật
về điều mình thấy.
Đạo đức nghề nghiệp
đó, đã được chứng minh như chuyện nhà nhiếp ảnh Eddie Adams với bức ảnh chấn động
thế giới về tướng Nguyễn Ngọc Loan khi bắn phục binh Bắc Việt Bảy Lốp vào năm
1968. Sau khi biết được sự thật, nhất là khi nghe tin tướng Loan qua đời, Eddie
Adamas đã nói với báo chí rằng ông đã rất hối hận vì bức ảnh đó làm hại một tướng
quân và làm hại một chế độ. Đạo đức con người cũng đã được thể hiện, khi diễn
viên Jane Fonda đi ra miền Bắc Việt Nam cổ vũ cho cuộc chiến tranh tương tàn
vào năm 1972. Nhiều năm sau, nhiều lần, người diễn viên này đã bày tỏ sự hối hận
vô bờ bến về hành động của mình khi biết rõ mọi chuyện. Thậm chí năm 2015, bà
Jane Fonda lập lại lời xin lỗi đến các cựu chiến binh Mỹ một lần nữa về bức ảnh
đó, ngay sau khi có chuyện kể rằng vào gần ngày 30-4, một cựu binh Mỹ gặp bà ở
ngoài đường đã nhổ nước miếng xuống đất và mắng “bitch”.
Nhưng Nick thì
không. Đặc biệt sẽ càng không lâu hơn nữa, khi gần đây, có người đưa lên trên mạng
các bức ảnh cho thấy ông đứng selfie cạnh tượng đồng của lãnh tụ lừng danh của
đảng CSVN, ông Hồ Chí Minh. Dù có thể việc selfie đó chỉ nhằm làm trơn tru cho
việc triển lãm ảnh chiến tranh Việt Nam của AP, cũng như việc ra sách của ông
Nick trong nước.
Chắc chắn trong các
buổi ra sách, và ký tặng, ông Nick cũng sẽ không nói gì về sự thật sau bức ảnh
của cô Kim Phúc, và cũng sẽ im lặng như một sự tán đồng với hệ thống truyên
truyền Nhà nước rằng đó chính là bức ảnh tố cáo tội ác xâm lược của đế quốc Mỹ.
Ngẫm nghĩ riêng, và
đôi khi lại thấy chạnh lòng cho nhà nhiếp ảnh của nhà nước Việt Nam, ông Đoàn
Công Tính.
Khác với ông Nick
Út, ông Đoàn Công Tính là một nhà nhiếp ảnh chiến trường thật sự và lăn lộn với
tất cả những hình ảnh mà ông ta có được. Thực tế là ông Tính không có ý định
tham gia Pulitzer hay hoạt động nhiếp ảnh gì của bọn phương Tây tư bản phản động
cả. Ông chỉ có tinh thần trong sáng của một nhà nhiếp ảnh nỗ lực phục vụ theo mệnh
lệnh, và ông cố gắng làm tốt mọi thứ. Gần đây, việc phát hiện ông thay nền
khác cho đẹp hơn trong một bức ảnh chiến tranh nổi tiếng của ông, thật ra
chỉ là một trong những ý định tiếp tục làm đẹp nhất phần công việc tuyên truyền
theo chỉ đạo của mình, mà suốt đời ông đã phục vụ trung thành. Về một ý nghĩa
nào đó, Đoàn Công Tính không có lỗi, thậm chí đáng khen ngợi.
Sai lầm ở đây là giới
nhiếp ảnh phương Tây đã háo hức chọn ông Tính để đưa ông vào một môi trường
khác mà ông không hề có kinh nghiệm, cũng ông Tính cũng không hình dung rồi
mình sẽ ra sao. Những nhà nhiếp ảnh chiến tranh phương Tây thật sự trở thành những
kẻ ngốc nghếch khi không hiểu rằng nhiếp ảnh phục vụ tuyên truyền ở Việt Nam,
cũng như nhiều nước xã hội chủ nghĩa khác là có thể làm mọi thứ, miễn sao đạt mục
đích. Trong khi đó, nhiếp ảnh phương Tây cần giá trị nguyên gốc của sự kiện.
Khác biệt về môi trường và con người rất rõ.
Đặt sai vị trí, có
thể làm hỗn loạn nhiều thứ trong dòng chảy thời gian của con người. Như bức ảnh
của Eddie Adams hay của Jane Fonda chẳng hạn. Nếu để nguyên giá trị của ông
Đoàn Công Tính trong thời đại và môi trường phụng sự Đảng và Nhà nước – ông sẽ
mãi mãi tỏa sáng và đáng ngưỡng mộ. Cũng như ông Nick Út sẽ mãi mãi tỏa sáng với
bức ảnh “Em bé Napalm” trong sự im lặng thỏa hiệp và lừa dối của ông.
Nếu để ca ngợi, tôi
sẽ chọn ông Đoàn Công Tính, vì ông Tính không có gì khác, ngoài
"sự thật" mà ông chân thành phô bày với tất cả mọi người. Dù trơ
trẽn nhưng ít ra ông đã làm tốt bổn phận bề tôi của mình.
------------------------------
BỨC ẢNH “EM BÉ NAPALM”
Đức Hồng
Gửi tới BBC từ Tp
HCM
17 tháng 6 2015
.
Saturday, April 4,
2015
No comments:
Post a Comment