Sunday, November 21, 2010

MỸ SÁT CÁNH VỚI ASEAN BUỘC TRUNG QUỐC THAY ĐỔI LUẬT CHƠI (RFI)

Trọng Nghĩa  -  RFI
Thứ hai 11 Tháng Mười 2010

Trong thời gian gn đây, Washington liên tiếp chng t cho Bc Kinh thy là vùng Biển Đông không phi là ‘’ao nhà’’ ca Trung Quốc. Chiến lược mi ca Hoa Kỳ đt trng tâm vào vic liên kết cht ch hơn vi khi ASEAN,i mà thái đ đàn anh ri s vng mt ca M trong hàng chc năm qua đã cho phép Trung Quốc gia tăng nh hưởng mt cách đáng ngi. S can d ca M đã thay đổi cc din trong vùng.
Trong bài « Hoa Kỳ chống li đà vươn lên ca Trung Quc trong ASEAN » (U.S. fights China's rise in Asean), đăng trên nhật báo Hàn Quc Korea Herald ngày 16/08/2010, Kavi Chongkittavorn, một cây bút Thái Lan tên tui thuc nhóm truyền thông The Nation, đã phân tích sâu v quan h mi gia Hoa Kỳ và ASEAN và tác động đến Trung Quc.

Trong vài thập niên qua, nhng li ch trích M xem nh Đông Nam Á khá phổ biến. Ngoi tr các cường quc ch cht như Trung Quc, Nht Bn và Hàn Quc, Washington rất ít quan tâm đến phn còn li ca toàn vùng. Vic Trung Quc gia tăng nhanh chóng sức mnh chính tr và kinh tế đã thuyết phc chính quyn Obama chuyển hướng và tung thêm ngun lc và nhân s, dù hn chế, vào phn đt này ca thế gii.

Thái độ mi đây ca Hoa Kỳ sn sàng chp nhn các quy đnh và cách x s hin hành trong khu vực được th hin vào lúc Trung Quc đã m rng nh hưởng ca họ khắp bn phương tri. T lâu trước khi đt đến tư thế hin nay, uy tín và giá trị ngoi giao ca Trung Quốc đã da trên đường li chung sng hòa bình và trợ giúp Đông Nam Á. Đối vi Trung Quc, bt kỳ mt tranh chp, dù là mt v cãi cọ nhỏ vi khu vc vào khi y, đu có th làm hoen hình nh ca Bc Kinh trong tư cách người bn ca thế gii đang phát trin.

Theo đuổi nhng gì mà Trung Quc đã làm, cũng vi tâm nim ly ASEAN làm trọng tâm, t khi Tng thng Barack Obama lên cm quyn, M đã ci thin được chỗ đng ca mình trong khi, lâu nay vn nghi ng ý đnh ca Washington. Vic Hoa Kỳ tham gia Hiệp ước Hu ngh và Hp tác Đông Nam Á (TAC) vào năm ngoái (2009) đã thay đổi l li can d ca M và m ra cho nước này mt con đường mi. Giờ đây, M được xem là mt cường quc ít kiêu ngo và dy đi hơn trước.

ASEAN không còn mặc cm là con « tt » trong tay Mỹ
Kết qu là ASEAN đang t t xóa b tâm lý mình là con « tt » ca M, mt hi chứng tha kế t thi Chiến tranh Lnh. Vi nim t tin mi, ASEAN nuôi cao vng lôi cuốn và un nn các đi cường sao cho có li cho mt khu vc trước đây tng bị chia rẽ. Vấn đ là liu ASEAN đã có đ phương tin cn thiết đ đng thi thương tho vi nhng cường quc mà h thy phù hp hay chưa ?

Các quyết đnh nhanh chóng nhưng được tính toán rt k lưỡng – mt ca Washington và một ca khi ASEAN - đ gn kết nhau trong diễn đàn ca các nhà lãnh đạo, được gi là Hi ngh Thượng đnh Đông Á (EAS) - là mt thước đo tt về sự vươn lên ca ch nghĩa thc tế chiến lược. Cho đến lúc này, s liên kết đó đã cho phép Hoa Kỳ thay mặt cho ASEAN nêu lên các vn đ trng yếu ca khu vực như biển Nam Trung Hoa (Bin Đông) và các vn đ an ninh phi truyn thng… Như vy, Mỹ có th phê bình Trung Quc trong mi tương quan kín đáo vi khi ASEAN, thm chí với s chp thun t nhóm này.

Sau khi ký kết TAC, quan đim, lp trường ca Hoa Kỳ không còn bị coi là mt yếu t chia r ASEAN. Điu đó đã góp phn gii thích lý do vì sao Trung Quc li phản đi mnh m li l ca Ngoi trưởng M Hilary Clinton v các tranh chp biên giới trên bin mà trong nhiu năm đã được các bên cn thn bc kín.
Trung Quố
c đã hưởng li t quan h gn gũi vi ASEAN, khi tr thành cường quốc đu tiên ve vãn khi này sau khi ký hip ước TAC ca khi vào năm 2003 và khởi đng đàm phán v hip đnh thương mi t do vi ASEAN ngay t năm 2000. Bc Kinh vẫn mun được là nước đu tiên ngoài khi gia nhp Hip Ước v Vùng Đông Nam Á Không Vũ khí Hạt nhân, mc dù ASEAN vn ngn ngi.

Mỹ công nhn vai trò trung tâm ca ASEAN trong vic kiến to khu vực
Tổng thng Obama đã đóng vai trò quan trng trong bước tiến ngoi giao mới và thường trc ca M. Ông ng h vai trò trung tâm ca ASEAN trong vic xây dng cộng đng khu vc khi gp g các lãnh đo ca khi ln đu tiên ti Singapore vào cuối tháng 11/2009. Rõ ràng là lúc đó không ai nghĩ là Hoa Kỳ sau đó s tích cực tìm cách gia nhập EAS, kèm theo quyết đnh ca ông Obama mi các đng nhim Đông Nam Á đến Washington vào mùa thu này.

Trướ
c đó, rt nhiu người đã suy đoán rằng trong tư thế nước ch trì Hi ngh Thượng đnh APEC vào năm ti ti Hawaii, Mỹ có th s đ ngh mt dạng thức mi cho kiến trúc khu vc, sau khi đề xuất ca Úc v mt cng đng Châu Á Thái Bình Dương b hy b. Dù sao thì sự tham gia của tng thng M là mt tiêu chí quan trng cho bt kỳ mt cơ chế khu vực mi nào. Do chính s la chn ca mình, Hoa Kỳ bị buộc phi bo đm vic ông Obama sẽ đến tham d hi ngh thượng đnh hàng năm ca EAS.

Thái độ quyết đoán kp thi ca M ti Đông Nam Á ch yếu nhm vào Trung Quốc, nhưng nó đã có nh hưởng rng hơn và đy các cường quc khác như Nga và n Độ vào thế b động. Mt s cường quc bc trung như Nht Bn, Úc và Canada cũng phải điu chnh chính sách châu Á ca h cho phù hp. Tóm li, có mt sân chơi mạnh m mi ra đi đây, do ASEAN thiết kế và điu hành.

Trước khi đt ti mc đ tinh tế như hin nay, chính sách Đông Nam Á của Hoa Kỳ đã trải qua nhiu giai đon. Trước nhng năm 1990, quan h ca Washington vi khu vực này ch gii hn trong vic tăng cường các liên minh quân s truyn thống và trong các vn đ an ninh có liên can. Mi n lc ca khu vc nhm tạo dựng bt kỳ cơ chế hp tác đa phương - kinh tế hay an ninh, có thc hay tưởng tượng - đu phi chu búa rìu ngay lp tc t phía M. Chng hn như Nhà Trng đã bác bỏ mnh m kế hoch East Asian Caucus ca cu Th tướng Malaysia Mahathir Mohammad vào năm 1991, muốn tăng cường hp tác kinh tế trong vùng Đông Á.

Qua nhiệm kỳ th hai ca Tng Thng Clinton, M bt đu chp nhn vic thành lập mt khuôn kh an ninh đa phương hn chế. Chia s gánh nng vi M là mc tiêu chính. Khi khái niệm v Din đàn Khu vực ASEAN (ARF) ln đu tiên được đề xuất tr li trong nhng năm 1992-1994, nó có mc tiêu nâng cao uy thế ca ASEAN và tương tác vi Trung Quc. Hy vng lúc đó là lôi kéo Trung Quc vào cuc đ thể km chế nước này.

Vấn đ Bin Đông tr li ám nh Trung Quốc
Từ khi thành lp, ARF đã đóng vai trò din đàn an ninh toàn khu vc và đa bàn xây dựng lòng tin ln nhau gia 27 thành viên. Trung Quc đã thành công trong việc tranh th din đàn này đ tôn cao v thế khu vc ca mình, vi thủ thuật ưu tiên là ng hộ các quan đim ca ASEAN. Nhiu thành viên ARF khác đã hoài công nêu bật mt s vn đ an ninh và chiến lược then cht, bao gm c cuc khủng hong trên bán đo Triu Tiên. Gi đây, vi vic tt c các đi tác đi thoại ca khi đu đã tham gia Hip ước TAC, vai trò của ASEAN trong các vn đề liên quan đến hòa bình và an ninh cũng đã được thúc đy mnh mẽ.
Vào thời đim này, Bc Kinh biết rng thế c đã thay đi, và điu tt nht họ cần phi làm là trin khai chính sách mi đ quyến rũ ASEAN mnh m hơn, và sao cho cả hai bên cùng có li.

Trung Quốc đã phi mt 15 năm t thi s c Mischief Reefs (Đá Vành Khăn ti vùng Trường Sa) vào năm 1995, đ biến đi tình trng thù đch vi khi ASEAN thành thân thiện. Bây gi, tranh chp Bin Nam Trung Hoa (Bin Đông) lại tr li ám ảnh các nhà hoch đnh chính sách ca Bc Kinh vi kh năng vn đ b đa phương hóa. Tranh chp Bin Đông vn còn là ‘’yếu huyt’’ của Trung Quc, mt cản lc dng lên trên con đường tăng cường quan h ASEAN-Trung Quc.

Cho đến lúc này, Mỹ được t do nêu lên các vn đ liên quan đến ASEAN. Nhưng có một điu h cn lưu ý : phi cân nhc li hi mt cách cn thn vì không khéo sẽ làm suy yếu quan h gia ASEAN và Hoa Kỳ vi phn còn li ca các đi tác đi thoại. ASEAN rt thiết tha vi ý niệm theo đó h là đim ta cho các cường quc tương tác vi nhau. Khi M lên tiếng hu thun ASEAN trên các vn đ mà khu vc quan ngại thì khi này hoan nghênh tư thế đó. Tuy nhiên, nếu tình hình xu đi hay vuột ra ngoài tm kim soát, điu đó có th phá vỡ mt cách nghiêm trng sự cân bằng quyn lc mà ASEAN mun bo v và phát huy.

-----------------------------------

.
.
.

No comments: