Đại
lộ sông Hồng và thách thức môi trường sống
Nguyễn Ngọc Chu
19/12/2025
https://baotiengdan.com/2025/12/19/dai-lo-song-hong-va-thach-thuc-moi-truong-song/
HÌNH :
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/12/2-23.jpg
Phối
cảnh Trục đại lộ cảnh quan sông Hồng – Hà Nội. Nguồn: Tiền Phong
Trong
khát vọng vươn mình, đặt mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số, hôm nay cả nước
khởi công và khánh thành 234 dự án với tổng giá trị ước tính khoảng 3,4 triệu tỷ
đồng [1]. Trong số đó, Thủ đô Hà Nội khởi công siêu dự án Đại lộ sông Hồng với
tổng đầu tư cực kỳ lớn – 855.000 tỷ đồng. Siêu dự án Đại lộ sông Hồng sẽ mang đến
cho Thủ đô những điều kỳ vọng gì và đối mặt với những thách thức gì?
1.
Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ TRẦM TRỌNG
Cho
dù được cảnh báo, cho dù nhiều biện pháp đã được đưa ra trong suốt nhiều năm
qua, cho dù đã tiêu nhiều tiền, thì thật đáng buồn là không khí Hà Nội mỗi ngày
một bị ô nhiễm nhiều hơn. Và sẽ còn ô nhiễm nặng hơn nữa trong các năm sắp tới.
Vì chưa có phép màu nào nhìn thấy trong tương lai gần.
Cụ
thể hơn, không khí Hà Nội trong các ngày qua vô cùng nguy hại. Có thời điểm chỉ
số chất lượng không khí (AQI) ở mức báo động rất xấu (màu tím, trong khoảng
201-300, đặc biệt nguy hại cho sức khoẻ), với nồng độ bụi mịn PM2.5 (105 µg/m³)
cao gấp 21 lần mức cho phép của Tổ chức Y tế Thế giới (5 µg/m³) [2]. PM2.5 là
những hạt bụi siêu nhỏ, đường kính chỉ 2.5 micromet hoặc nhỏ hơn, có thể đi sâu
vào phổi và thậm chí xâm nhập vào máu. Vì vậy, PM2.5 rất nguy hiểm cho sức khỏe.
Trong
nhiều nguyên nhân đưa đến ô nhiễm không khí của Hà Nội, có phần “đóng góp to lớn”
của các dự án bất động sản với các khối nhà cao tầng chen chúc thành đô thị chắn
gió làm gia tăng độ nghịch nhiệt, đồng hành cùng với lò sản xuất bụi bẩn suốt
quá trình xây dựng từ năm này qua năm khác.
Hà
nội có địa hình thấp trũng, lòng chảo. Bị bao quanh bởi núi ở phía Tây/Tây Bắc,
đồng thời phía Đông – Đông Nam trũng thấp nên gió mùa Đông Bắc dễ bị giảm tốc độ
khi vào nội đô. Tần suất nghịch nhiệt mùa đông cao, nên giữ bụi sát mặt đất. Tốc
độ gió trung bình thấp (1.0–1.5 m/s mùa đông). Hệ quả là khả năng thoát bụi
kém, dễ “tích bụi” vào buổi sáng sớm và mùa lạnh.
Hà
Nội thuộc nhóm đô thị có điều kiện khuếch tán khí kém. Khuếch tán khí của Hà Nội
nhỉnh hơn Bắc Kinh nhưng thua xa Tokyo, Paris, và Berlin. Bắc Kinh có địa hình
nằm trong một lòng chảo lớn, ba mặt (Tây, Bắc, Tây Nam) là dãy núi, bị chắn
gió, lại bị nguồn bụi lớn từ sa mạc Gobi, nên thuộc nhóm ô nhiễm nặng về PM
2.5. Tokyo có địa hình sát biển, mở ra vịnh Tokyo, gió biển mạnh và ổn định.
Thông gió rất tốt, không có tình trạng “gió quẩn” kéo dài. Dù đô thị hóa dày đặc,
khả năng khuếch tán bụi tốt hơn Hà Nội rất nhiều. Berlincó điểm địa hình Đồng bằng
Bắc Đức, địa hình rất phẳng, không vòng cung núi bao quanh. Gió Tây từ Đại Tây
Dương ổn định, tốc độ gió cao. Thuộc nhóm thành phố thông gió vào hàng tốt nhất
Châu Âu. Điều kiện khuếch tán bụi rất tốt nên ô nhiễm không khí thấp.
Theo
nghiên cứu của worl Bank năm 2022 thì khoảng 30 – 35% lượng bụi mịn PM2.5 ở Hà
Nội là do nội đô, 65 – 70% còn lại do từ các tỉnh ngoài vào, bao gồm cả xuyên
biên giới [3].
Tỷ
phần bụi mịn PM2.5 trong nội đô gây nên từ các nguồn [4,5]:
–
Giao thông nội đô: 15-20%
–
Công nghiệp & làng nghề trong Hà Nội: 10-15%
–
Xây dựng & bụi đường: 5-10%
–
Đốt sinh khối nội đô (rác, than tổ ong): 5-7%
–
Khác (nguồn nhỏ lẻ): 2-3%.
Trong
15–20% của giao thông nội đô: xe máy chiếm (8–12%), tiếp theo là ô tô con
(3–4%), xe tải và xe buýt chạy diesel (2–3%), và bụi đường do phương tiện cuốn
lên (1–2%) ([4,5]). Với xu hướng, tỷ phần của ô tô sẽ tăng và xe máy sẽ giảm dần.
Tỷ
phần bụi mịn PM2.5 từ ngoài tràn vào [5,6,7]:
–
Công nghiệp & nhiệt điện than vùng lân cận: 30-40%
–
Đốt rơm rạ, sinh khối nông nghiệp: 25-35%
–
Giao thông liên vùng: 10-15%
–
Ô nhiễm xuyên biên giới: 10-20%.
2.
ĐỪNG LẶP LẠI SAI LẦM
Đô
thị ven sông của Seoul hiện khá đẹp. Nhưng đã phải trả giá cho sai lầm quá khứ.
Bởi giai đoạn 1960–1990, Sông Hàn bị bê tông hóa nặng; Đường cao tốc ven sông
chiếm toàn bộ mặt tiền; Nhà cao tầng xây dày đặc dọc suối Cheonggyecheon và một
phần sông Hàn cản gió Đông Nam thổi vào trung tâm làm cho thành phố nóng và ngột
ngạt, nhiệt độ tăng 1,5-2,1°C, AQI xấu hơn 15%; Dòng sông bị tách khỏi đời sống
đô thị. Seoul bắt buộc phải sửa sai bằng giai đoạn tái thiết (1990–2010):
–
Phá bỏ đường cao tốc Cheonggyecheon dài 5,8km, mở lại dòng suối.
–
Khơi thông hành lang gió tự nhiên xuyên đô thị, bắt buộc có khoảng trống giữa
các khối nhà.
–
Quy định không xây tường nhà cao tầng áp sát mặt nước.
–
Làm công viên ven sông, tạo không gian mở lớn, đường đi bộ, thể thao.
Kết
quả là nhiệt độ ở trung tâm giảm ~2–3°C; bụi mịn PM10 giảm 10–15%; Không khí
lưu thông tốt hơn giảm nghẽn khí giảm nghịch nhiệt. Để có được tình trạng hiện
nay Seoul đã phải trả giá đắt.
3.
GỢI Ý
Sông
Hồng là hành lang gió chủ đạo của Hà Nội, đặc biệt hướng Đông Bắc – Tây Nam
(mùa đông) và Đông Nam – Tây Bắc (mùa hè). Nếu xây cao tầng dọc sông Hồng theo
dạng “bức tường”, Hà Nội mất cả hai hướng gió quan trọng nhất. Khi hai bên sông
có nhà cao – xây dày – sát mép nước, sẽ gây hiệu ứng Urban Canyon (hẻm gió).
Gió bị ép lên cao, gió mặt đất giảm mạnh, bụi tích tụ. Tạo các Vortex (gió
xoáy/ gió quẩn). Gió bị bẻ cong, xoáy ngược, khí bẩn đọng lại. Giảm tản khí
PM2.5 trong ngày nghịch nhiệt. Bụi không thoát khỏi trung tâm dẫn đến chỉ số chất
lượng không khí (AQI) tăng lên trong khoảng 10–30% (như kinh nghiệm Seoul).
Cần
nhấn mạnh rằng, gió Nam – Đông Nam rất quan trọng với Hà Nội. Nếu xây cao tầng
dày đặc dọc sông Hồng, đặc biệt đoạn Nam cầu Vĩnh Tuy – Thanh Trì – Yên Sở, sẽ
chặn gió từ hướng biển thổi vào nội đô. Làm tăng hiệu ứng đảo nhiệt đô thị
(Urban Heat Island). Làm tăng độ ẩm ứ đọng dẫn đến ẩm mốc nhà cửa, tạo cơ hội
cho vi rút lan nhanh. Điều nguy hại nữa là tăng nguy cơ ngập úng. Vì gió Nam hỗ
trợ thoát hơi ẩm, giảm ủ hơi nước nền mặt đất. Khi chặn gió sẽ nước bốc hơi
kém, dẫn đến thời gian ngập kéo dài hơn dù lượng mưa không đổi.
Bởi
vậy, đặc biệt nên HẠN CHẾ xây cao tầng ở:
–
Dọc đê hữu ngạn tương khu vực Hai Bà Trưng – Hoàn Kiếm – Ba Đình. Là hướng gió
chính thổi vào trung tâm.
–
Khu vực Long Biên đoạn gần cầu Chương Dương – Vĩnh Tuy. Nơi có hành lang gió mạnh.
Và
KHÔNG XÂY DỰNG:
–
Bãi giữa, bãi bồi, bãi sông đoạn Nhật Tân – Thanh Trì. Tuyệt đối không xây dựng.
Vì giảm vùng thoát lũ tự nhiên. Làm thay đổi dòng chảy, gây xói lở không đều.
Làm giàm khả năng thoát lũ, tăng nguy cơ ngập sâu và lâu trong nội đô.
4.
SAI MỘT LY ĐI MỘT DẶM
Dục
tốc bất đạt. Sai một ly đi một dặm. Lời dạy của tiền nhân còn đó.
Không
bàn lùi không có nghĩa là vội vã. Dự án Đại lộ sông Hồng, sau khởi công lấy
ngày và nhân dịp chào mừng, cần một giai đoạn “tầm soát sức khoẻ toàn diện và kỹ
lưỡng” với “các thiết bị hiện đại cùng các chuyên gia giàu kinh nghiệm”. Nếu
chưa nghiên cứu kỹ lưỡng mà tiếp tục triển khai thì sẽ khó tránh khỏi các nguy
hại. Trong số đó là 6 nguy cơ dễ thấy sau đây.
No comments:
Post a Comment