Thụy My – RFI
Đăng
ngày 11-07-2016
Một phán quyết của
Tòa Án Trọng Tài Thường Trực La Haye vào ngày mai 12/07/2016 được cho là bước
ngoặt lớn, sẽ đánh gục tham vọng của Trung Quốc về chủ quyền Biển Đông, đồng thời
là thử nghiệm cho sức mạnh của luật lệ quốc tế và các cường quốc thế giới.
Bắc
Kinh vốn luôn đòi hỏi thảo luận song phương nhằm chiếm thế thượng phong, đã tẩy
chay vụ kiện, tuyên bố sẽ làm ngơ trước phán quyết. Hãng tin AP tóm lược vấn đề
này dưới dạng hỏi đáp.
Vụ
Manila kiện Bắc Kinh cụ thể như thế nào ?
Sau
nhiều năm thương lượng ngoại giao nhưng không đi đến đâu, Philippines đã đệ đơn
kiện Trung Quốc lên Tòa Án Trọng Tài Thường Trực vào tháng Giêng năm 2013, bất
chấp lời cảnh báo của Bắc Kinh là sẽ phản ứng mạnh mẽ về ngoại giao và kinh tế.
Trung
Quốc muốn trực tiếp thương lượng với Philippines và với từng nước trong số bốn
quốc gia và vùng lãnh thổ cũng đòi hỏi chủ quyền Biển Đông, vì như thế sẽ chiếm
được thế thượng phong, với tầm cỡ và ảnh hưởng của mình. Bắc Kinh kiên quyết phản
đối đưa tranh chấp ra trước một định chế quốc tế, có thể mang lại cho Hoa Kỳ cơ
hội để can thiệp.
Philippines
đã yêu cầu tòa án gồm năm trọng tài viên tuyên bố yêu sách lãnh thổ đầy tham vọng,
với đường 9 đoạn bao trùm hầu hết Biển Đông của Trung Quốc, là không hợp lệ,
chiếu theo Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS). Trung Quốc và
Philippines đều là những nước đã phê chuẩn Công Ước này, được coi như một Hiến
pháp với những quy định về quyền của các quốc gia liên quan đến các đại dương
trên thế giới.
Trước
tham vọng của Bắc Kinh, Manila có nguy cơ bị mất một mảng lớn lãnh thổ trên biển.
Antonio Carpio, một thẩm phán Tòa Thượng Thẩm đã từng nghiên cứu kỹ về vụ xung
đột này, nhận xét. Ông nói : « Sự hung hăng của Trung Quốc là mối đe dọa
lớn nhất từ bên ngoài đối với Philippines kể từ Đệ nhị Thế chiến đến nay ».
Philippines
cũng yêu cầu tòa án xem xét một số thực thể tranh chấp là đảo, rạn san hô hay
thực thể nửa chìm nửa nổi để xác định vùng lãnh hải mở rộng xung quanh theo như
Công Ước. Manila còn cáo buộc Bắc Kinh vi phạm UNCLOS vì đã tiến hành đánh cá
và các hoạt động xây dựng gây phương hại đến các quyền lợi biển của
Philippines. Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển không liên quan đến vấn đề chủ
quyền, và chính phủ Philippines cũng nói rằng không đề cập đến vấn đề này.
Vụ
kiện khởi động ra sao ?
Những
bất đồng đã âm ỉ từ nhiều thập kỷ qua dần dà được khơi dậy dưới thời cựu tổng
thống Benigno Aquino và lên đến đỉnh điểm năm 2012, khi Trung Quốc chiếm quyền
kiểm soát bãi cạn Scarborough sau một thời gian giằng co.
Các
viên chức Mỹ đã thương lượng với chính quyền Manila và Bắc Kinh để rút đồng thời
các tàu Philippines và tàu hải giám lớn hơn của Trung Quốc khỏi dải đất nhỏ bé
này. Tổng thống Aquino đã chấp thuận rút tàu, nhưng các tàu hải giám Trung Quốc
chẳng bao giờ ra đi.
Các
tàu tuần duyên Trung Quốc còn lượn lờ xung quanh một khu vực tranh chấp khác là
Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal), được Hải quân Philippines dùng một con tàu cũ
rỉ sét làm vật chắn để giữ bãi này. Các tàu Trung Quốc tìm cách phong tỏa những
tàu tiếp liệu Philippines mang thực phẩm, nước uống, thuốc men và các mặt hàng
khác cho lính đảo, gây ra những trò mèo vờn chuột trên biển khơi.
Tòa
Trọng Tài có thể làm thay đổi được gì không ?
Mọi
phán quyết đều là chung thẩm và mang tính bắt buộc đối với Trung Quốc và
Philippines. Tuy nhiên, quyết định của Bắc Kinh tẩy chay vụ kiện cùng với sự
thiếu vắng cơ chế cưỡng chế của Tòa Án Trọng Tài Thường Trực, đã ảnh hưởng đến
các động thái của Manila.
Cựu
ngoại trưởng Philippines Albert Del Rosario, người chỉ đạo hồ sơ vụ kiện Trung
Quốc, nói rằng một phán quyết thuận lợi đối với 15 vấn đề mà Philippines nêu
ra, đặc biệt là yêu cầu tuyên bố yêu sách của Trung Quốc là bất hợp lệ chiếu
theo UNCLOS, có thể là một đòn đau cho Bắc Kinh, và là thắng lợi tinh thần mang
lại lợi thế cho Manila.
Nhà
ngoại giao Philippines nhận xét, Manila có thể cùng với Washington và các quốc
gia khác yêu cầu Bắc Kinh phải tuân thủ, trong các diễn đàn ngoại giao trên
toàn cầu, kể cả trước Liên Hiệp Quốc.
Nếu
không chịu tuân theo, Trung Quốc có nguy cơ bị coi là một Nhà nước bất hảo, vào
lúc đang cố gắng mở rộng ảnh hưởng kinh tế và chính trị trên trường quốc tế.
Ông
Carpio vẽ ra một hình ảnh thảm hại nếu Tòa Trọng Tài không ra được phán quyết
tuyên bố các yêu sách vòi bạch tuộc của Trung Quốc là vô hiệu, cho rằng Bắc
Kinh có thể áp đặt đường 9 đoạn tự vạch là ranh giới trên biển của mình. Quân đội
Hoa Kỳ có thể tăng mạnh các cuộc tuần tra để xúc tiến tự do hàng hải, Trung Quốc
sẽ cố gắng đẩy lùi Mỹ, và các nước đòi hỏi chủ quyền sẽ lao vào một cuộc chạy
đua vũ trang.
Chuyên
gia này cảnh báo : « Phương cách tự vệ duy nhất của các quốc gia ven biển
là tìm mua các chiến hạm, chiến đấu cơ và hỏa tiễn đối hạm. Căng thẳng sẽ tăng
cao, Biển Đông sẽ trở nên hỗn loạn ».
Tại
sao Trung Quốc từ chối tham gia vụ kiện ?
Trung
Quốc lý sự rằng Tòa Án Trọng Tài Thường Trực không có thẩm quyền giải quyết vụ
kiện Philippines, vì liên quan đến vấn đề chủ quyền lãnh thổ, vốn nằm ngoài quyền
hạn của tòa án này. Theo các quan chức Bắc Kinh, cho dù lấy cớ là nhằm làm rõ
các quyền trên biển theo UNCLOS, Philippines đang cố gắng phá hoại « chủ
quyền không thể tranh cãi » của Trung Quốc.
Họ
đặt câu hỏi, chẳng hạn làm thế nào Philippines có thể nói rằng các yêu sách của
Trung Quốc là quá đáng, nếu trước tiên không xác định giới hạn lãnh thổ.
Trung
Quốc cũng cho rằng tranh chấp Biển Đông là vấn đề thuần châu Á, nên các nước
ngoài khu vực như Hoa Kỳ không có quyền can thiệp.
Phía
Philippines nói rằng Trung Quốc từ chối tham gia vụ kiện ở Tòa Án Trọng Tài Thường
Trực vì biết là những cơ sở về lịch sử dựa vào để yêu sách chủ quyền, từ rất
lâu đã không còn được xét đến trong các hiệp ước của thời đại tân tiến hiện
nay, như UNCLOS.
Các
quốc gia khác nói gì về vụ kiện này ?
Nhìn
chung, quan điểm của các nước khác về vụ kiện trước Tòa Án Trọng Tài Thường Trực
tùy thuộc việc họ là đồng minh của Hoa Kỳ hay Trung Quốc.
Cuộc
chiến ngoại giao dữ dội đã đẩy các nước nhỏ hơn và các khối quốc gia khu vực
vào thế lưỡng nan, kể cả ASEAN (Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á), trong đó có
bốn nước thành viên đòi hỏi chủ quyền Biển Đông.
Nỗ
lực của Philippines nhằm thúc đẩy khối ASEAN ra tuyên bố chung kêu gọi Trung Quốc
tôn trọng phán quyết của Tòa Trọng Tài vào thứ Ba 12/07/2016 đã bị ngăn trở bởi
Lào và Cam Bốt, hai nước chịu nhiều ơn mưa móc của Bắc Kinh. Ngoài Philippines
và Việt Nam, Malaysia, Indonesia và Singapore cũng rất lo ngại trước Trung Quốc.
Khối
ASEAN hoạt động theo nguyên tắc đồng thuận, có nghĩa là chỉ cần một nước thành
viên cũng đủ để phá hoại nỗ lực của toàn khối.
Hoa
Kỳ, Anh quốc và các nước thuộc Liên Hiệp Châu Âu ủng hộ Tòa Án Trọng Tài Thường
Trực.
Trung
Quốc rêu rao rằng có 40 đến 60 nước ủng hộ mình, kể cả những nước châu Phi
không có biển, và các đảo quốc ở Thái Bình Dương mà Bắc Kinh có ảnh hưởng lớn về
kinh tế.
----------------------------
No comments:
Post a Comment