Monday, July 11, 2016

BIỂN ĐÔNG : NHỮNG CÂU HỎI XUNG QUANH VỤ KIỆN GIỮA PHILIPPINES & TRUNG QUỐC (Jane Perle, The New York Times)





Jane Perle, The New York Times
Đỗ Đăng Khoa chuyển ngữ, CTV Phía Trước
Posted on Jul 12, 2016

òa Trọng tài Quốc tế ở The Hague dự kiến sẽ đưa ra phán quyếnt về vụ tranh chấp Biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc vào ngày 12 tháng Bảy, 2016. Sau đây những câu trả lời cho sáu câu hỏi về vụ việc này.

Vụ kiện này cụ thể là gì?
Philippines đã đệ đơn kiện lên Tòa Trọng tài Quốc tế hồi năm 2013 sau khi Trung Quốc chiếm quyền kiểm soát một rạn san hô cách bờ biển Philippines khoảng 140 dặm.
Philippines tố cáo Trung Quốc vi phạm luật pháp quốc tế bằng cách can thiệp ngư dân đánh bắt cá, gây nguy hiểm cho tàu bè và không bảo vệ môi trường biển tại rạn san hô, hay được gọi là Bãi cạn Scarborough.

Nhưng Philippines cũng đã đi xa hơn những vấn đề trên, họ yêu cầu tòa án quốc tế bác bỏ “đường chín đoạn” của Trung Quốc trong khu vực Biển Đông. Đường chín đoạn đó bao gồm hầu như 90 phần trăm diện tích Biển Đông, một khu vực có kích thước bằng cả nước Mexico vốn rất quan trọng đối với thương mại toàn cầu và giàu nguồn tài nguyên thiên nhiên, bao gồm cả các mỏ dầu đầy tiềm năng.

Philippines cũng cáo buộc Trung Quốc vi phạm luật pháp quốc tế khi nước này nạo vét cát để xây dựng các đảo nhân tạo ra ở khu vực Biển Đông, trong đó có cả một hòn đảo thuộc chủ quyền của Philippines.

Luật pháp quốc tế nói gì?
Philippines đã đệ đơn kiện của mình theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển, luật cơ bản đưa ra các quy tắc trong việc sử dụng nguồn biển trên toàn thế giới. Hiệp ước có hiệu lực vào năm 1994 và đã được thông qua bởi cả Trung Quốc lẫn Philippines, cũng như 165 quốc gia khác và Liên minh châu Âu.

Công ước trên nghi rõ rằng một quốc gia có chủ quyền trong vùng biển mở rộng 12 hải lý tính từ bờ biển của nước họ, và kiểm soát các hoạt động kinh tế ở các vùng biển trên thềm lục địa của mình và lên đến 200 hải lý tính từ bờ biển của họ, bao gồm cả đánh bắt hải sản, khai thác, thăm dò dầu khí và xây dựng các đảo nhân tạo.

Công ước cũng đưa ra các quy tắc chi tiết để xác định các khu vực này, các nước phải làm gì nếu các quyền đó chồng chất lên một nước khác cũng như làm thế nào để giải quyết các tranh chấp đó.

Đường chín đoạn của của Trung Quốc bao gồm cả các vùng biển nêu trên, và Bắc Kinh lên tiếng rằng họ có bằng chứng lịch sử để chứng minh vùng biển này thuộc về họ.

Công ước trên cũng bao gồm trường hợp ngoại lệ để các nước sử dụng những căn cứ lịch sử nhằm chứng minh chủ quyền, nhưng Philippines nói tuyên bố của Trung Quốc ở Biển Đông không hội đủ điều kiện này.

Chính quyền Obama đã ủng hộ Philippines về vấn đề này, nói rằng quyền lịch sử đó chỉ có thể áp dụng cho các vịnh hoặc vùng biển ven bờ, không thể áp dụng đối với các vùng biển nước sâu. Nhưng Hoa Kỳ đã không phê chuẩn Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1994.

Biển Đông

Trung Quốc nói gì về vấn đề này?
Trung Quốc đã tẩy chay Tòa Trọng tài Quốc tế vốn đã được thiết lập để xét xử vụ án.
Họ nói các thẩm phán và các chuyên gia pháp lý không có thẩm quyền thụ lý vụ án vì chủ quyền tại các rạn san hô, các bài đá cũng như các đảo ở Biển Đông hiện đang có tranh chấp với nhiều nước khác nhau.

Cụ thể họ nêu ra rằng: Nếu bạn không biết các bãi đá/san hô này thuộc về nước nào thì bạn không thể sử dụng công ước để vẽ vùng lãnh thổ và kinh tế đối với các vùng nước xung quanh đó. Và các thẩm phán không thể quyết định các bãi đá/san hô này thuộc chủ quyền của nước nào vì Luật giao Biển chỉ giải quyết các tranh chấp hàng hải, chứ không đất tranh chấp lãnh thổ.

Trung Quốc cũng cho biết rằng họ đã đạt được một thỏa thuận với Philippines hồi năm trước nhằm giải quyết tranh chấp ở Biển Đông thông qua đàm phán. Thỏa thuận đó cấm Philippines đưa vụ việc ra Tòa Trọng tài Quốc tế.

Tại sao vụ án này lại quan trọng?
Ngoài Trung Quốc và Philippines, năm quốc gia khác gồm Brunei, Indonesia, Malaysia, Đài Loan và Việt Nam cũng có các tuyên bố về chủ quyền ở Biển Đông. Sự khác biệt của họ đôi khi leo thang thành những cuộc đụng độ nhỏ và nhiều người đang lo lắng rằng các sự cố như vậy có thể biến thành một cuộc xung đột ở quy mô lớn hơn.

Phán quyết vào thứ Ba tới đây sẽ là lần đầu tiên một tòa án quốc tế xét sử vụ tranh chấp này. Nó có thể thiết lập một tiền lệ hoặc thiết lập các nguyên tắc nhằm giảm bớt căng thẳng trong khu vực. Nó cũng có thể làm thay đổi tính năng động chính trị trong cả khu vực, bao gồm cả việc kiềm chế một số quốc gia trong khi lại tăng cường sức mạnh cho một số quốc gia khác.

Trung Quốc có thể là nước chịu nhiều ảnh hưởng nhất. Kể từ khi vụ kiện được đệ trình lên Tòa Trọng tài Quốc tế, Trung Quốc đã tiến hành các hoạt động nạo vét rất lớn nhằm chuyển đổi các rạn đá thành các hòn đảo nhân tạo có sân bay và hải cảng quân sự, mặc cho các nước xung quanh có tranh chấp ở Biển Đông cũng như Hoa Kỳ mạnh mẽ lên tiếng phản đối. Tòa Trọng tài có thể tuyên bố một số công trình này là bất hợp pháp, hoặc họ có thể để ngỏ những câu hỏi đó.

Dù bằng cách nào đi nữa thì phản ứng của Trung Quốc trước phán quyết vào thứ Ba tới sẽ chứng minh cho thế giới thấy họ muốn trở thành một quốc gia như thế nào – một nước lãnh đạo toàn cầu cam kết tuân thủ luật pháp quốc tế hay một siêu cường sẵn sàng hành động đơn phương chống lại các nước láng giềng.

Vì sao chính phủ Trung Quốc lại quan tâm đến Biển Đông?
Các chiến lược gia quân sự của Trung Quốc nói rằng nước này cần phải kiểm soát biển để tự bảo vệ chính mình, và nhằm đẩy Hoa Kỳ ra khỏi khu vực Tây Thái Bình Dương để họ có thể trở thành một lực lượng hải quân hùng mạnh.

Trung Quốc cũng phụ thuộc rất nhiều vào các tuyến đường vận chuyển đi qua vùng biển này, và sẵn sàng đưa ra các tuyên bố chủ quyền để củng cố lợi thế nhằm khai thác các nguồn tài nguyên tại đây để đáp ứng cho nền kinh tế đang phát triển.

Ngoài ra, đây cũng có những yếu tố chính trị mang tính nội địa. Học sinh Trung Quốc được dạy rằng Biển Đông đã thuộc về Trung Quốc từ thời cổ đại, và Chủ tịch Tập Cận Bình tạo thêm tình cảm từ các nhóm dân tộc chủ nghĩa thông qua dự án xây dựng các đảo nhân tạo ở khu vực này. Tập Cận Bình cũng sử dụng chiến lược này để củng cố quyền lực của mình trong quân đội Trung Quốc.

Điều gì xảy ra nếu Tòa Trọng tài tuyên án bất lợi cho phía Trung Quốc?
Chính phủ Trung Quốc đã tuyên bố rằng họ sẽ không “chấp nhận, công nhận hoặc thực hiện” quyết định của Tòa án.

Trong khi phán quyết sẽ mang tính ràng buộc nhưng tòa án không có quyền lực thực thi nó, và không ai hy vọng rằng Trung Quốc sẽ tự nguyện tháo dỡ các đảo nhân tạo và đổ cát vào lại đáy đại dương.

Nhưng Hoa Kỳ, hiện đang chiếm ưu thế đối với sức mạnh quân sự trong khu vực, có thể sử dụng quyết định của Tòa án để biện minh cho các cuộc tuần tra hải quân ở Biển Đông, tuyển dụng thêm các đồng minh mới và hỗ trợ nhiều hơn nữa đối với các đồng minh đã có sẵn, và quan trọng hơn hết là tập hợp dư luận thế giới chống lại hành vi của Bắc Kinh.

Trong khi Trung Quốc sẽ tố cáo phán quyết của Tòa án trước công chúng, mặt khác các lãnh đạo Trung Quốc có thể quyết định quay trở lại đàm phán và bắt đầu giảm bớt căng thẳng với các nước láng giềng. Họ có thể bắt đầu với tân Tổng thống Philippines, Rodrigo Duterte, người nói rằng ông muốn cải thiện quan hệ với Trung Quốc và đã đề xuất đàm phán về hợp tác hàng hải.

Nhưng các nhà phân tích lo ngại rằng Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ trả lời bằng cách thách thức thêm nước này.

Một số nhà ngoại giao Trung Quốc đã đề nghị Trung Quốc có thể rút khỏi Công ước Quốc tế về Luật Biển.

Họ cũng có thể bắt đầu cải tạo rạn san hô Scarborough Shoal, vốn luôn nằm ở trung tâm các vụ tranh chấp, trở thành một tiền đồn quân sự. Đây là điều mạo hiểm và có thể dẫn đến một cuộc đụng độ với Philippines, một đồng minh của Hoa Kỳ trong khu vực Biển Đông.

Và Trung Quốc cũng có thể cố gắng áp đặt một “khu vực nhận diện phòng không” ở Biển Đông, nhằm khẳng định quyền xác định, giám sát và đưa ra những hành động quân sự đối với các máy bay bay qua khu vực này.

Bài viết trên có thêm sự cộng tác của Bryant Rosseau
© 2007-2016 Bản tiếng Việt TẠP CHÍ PHÍA TRƯỚC – www.phiatruoc.info

----------------------------

XEM THÊM :

Tara Davenport  -  The Diplomat
Hoàng Thuyên lược dịch
Cập nhật: 9/07/2016





No comments: