OBAMA ĐẮC CỬ TRONG MỘT NỀN DÂN CHỦ THỰC SỰ

Dân chủ thực sự và sự đắc cử tổng thống Hoa Kỳ của Obama
Tôn Thất Thiện
Đăng ngày 13/12/2008 lúc 00:10:00 EST
http://www.thongluan.org/vn/modules.php?name=News&file=article&sid=3362
Cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ là một chuyển biến gây sôi nổi trên toàn thế giới. Không những nhân dân Hoa Kỳ, mà từ châu Âu sang châu Á và châu Úc, từ Trung Đông đến châu Phi và Nam Mỹ, khắp nơi, từ những thành thị lớn đến ngay những xóm hẻo lánh, mọi người đều nao nức theo dõi cuộc bầu cử này từng ngày từng giờ, và đồng thanh reo hò vang trời khi TV loan tin tiểu bang Ohio, một tiểu bang từng được coi như một pháo đài của đảng Cộng Hòa, ngả về Obama, lúc 11g30 đêm (giờ New York, tức 5g30 sáng giờ GMT). Có nhiều người quá xúc động đã khóc.

Obama đã thắng trong cuộc tranh cử sơ khởi để được chọn làm ứng cử viên đại diện cho đảng Dân Chủ và đã đánh bại luôn ứng cử viên đại diện của đảng Cộng Hòa trong những cuộc tranh cử rất gay go, dài và tốn kém. Lần đầu tiên một người Mỹ gốc châu Phi - thuờng được gọi là "negro" (da den) - táo bạo đứng ra ứng cử để tranh chức vụ cao cấp nhất của một quốc gia không những đa số dân chúng là người da trắng mà còn là cường quốc số một thế giới. Tổng thống Hoa Kỳ là người có quyền lực nhất của Hoa Kỳ và cũng là người có nhiều quyền lực nhất thế giới. Obama là người da đen đầu tiên trong lịch sử Hoa Kỳ đắc cử vào chức vụ đó !

Không ai phủ nhận rằng sự đắc thắng của Obama là một biến cố phi thường. Nhiều từ ngữ đã được dùng để mô tả sự phi thường đó. Hai từ ngữ được dùng nhiều nhất là: "Unthinkable» (không thể tưởng tượng nổi) và "miracle" (phép lạ). Hai điều này đã được báo chí và các đài truyền hình, truyền thanh đề cập đến và bình luận rất nhiều và đầy đủ nên ở đây chỉ cần bàn xét một số khía cạnh không được dư luận để ý lắm, nhưng lại có tầm quan trọng rất lớn đối với các nước mà dân chúng say mê Obama và mơ ước được sống cuộc "American Dream" (giấc mơ Hoa Kỳ), nhưng điều kiện lại rất khác điều kiện của Hoa Kỳ.

Có nhiều lý do giải thích sự thắng cử của Obama, nhưng chiến thắng vẻ vang của ông có thể tóm tắt vào năm điều kiện.

Điều kiện thứ nhất là biệt năng lôi cuốn dân chúng, điều mà học giả chính trị Tây phuơng gọi là "charisma" (sức hấp dẫn). "Charisma" là kết hợp của nhiều yếu tố, trong đó có: dáng bộ tự tin, ăn nói lưu loát hùng hồn, lý luận trôi chảy có khả năng thuyết phục dễ dàng, khả năng gây tin tưởng. Đây là một biệt năng "thiên phú" (Trời cho). Nhưng song song với "charisma" phải có những đức tính luyện tập: văn hóa cao và kiến thức rộng, óc phán xét tinh tường, tinh thần kỷ luật, ý chí kiên cường, tham vọng lớn, và óc tổ chức (sẽ được bàn chi tiết ở đoạn dưới). Obama là một nhân vật có tất cả những đức tính trên đây. Ông ta đã vận dụng tất cả các yếu tố thuận lợi đó để tạo cho mình một cái thế mà không ứng cứ viên nào thuộc đảng Dân Chủ có thể có được, kể cả bà Hillary Clinton, một ứng cử viên được coi như là có điều kiện để đoạt địa vị ứng cử viên chính thức của đảng Dân Chủ. Ông cũng đã thắng lớn trong cuộc tranh cử với McCain, ứng cử viên đại diện đảng Cộng Hòa, một cựu chiến binh nổi tiếng là "anh hùng dân tộc", và một thuợng nghị sĩ có 23 năm thâm niên, trong khi Obama không có thành tích quân sự nào và chỉ là một thượng nghị sĩ có ba năm thâm niên.

Điều kiện thứ hai giúp Obama thắng cử là ông đã gặp thời vận tốt và đã trở thành một anh hùng. Nhưng Obama là một anh hùng tạo ra thời thế, hay thời thế đã tạo ra anh hùng Obama? Có thể nói là cả hai đều đúng. Obama đã xuất hiện đúng thời: sau 8 năm cai trị của tổng thống Bush và Đảng Cộng Hòa, dân chúng Mỹ muốn có môt sự thay đổi lớn vì tình trạng đất nước đang tồi tệ, và tháng 9 năm nay, Hoa Kỳ rơi vào một cuộc khủng khoảng trầm trọng: kinh tế suy sụp, hàng triệu người mất việc, hàng triệu người khác lo âu vì sắp mất việc, và hàng trăm nghìn người bị mất nhà. Cuộc khủng hoảng này bùng nổ đúng vào giai đoạn gay cấn nhất trong cuộc tranh cử. Tình hình này thuận lợi cho ông Obama. Khẩu hiệu tranh cử của ông là "Thay Đổi". Đồng thời ông cũng trấn an với khẩu hiệu "Hy Vọng". Hai điều này phù hợp với tâm trạng của cử tri. Obama đã gặp thời vận tốt. Nhưng ông cũng đã rất khôn khéo khai thác tối đa thời vận tốt này.

Điều kiện thứ ba là: có một tổ chức rất hữu hiệu. Obama đã dựng lên được một tổ chức đại quy mô, một mạng lưới rộng mênh mông, bao trùm tất cả 50 tiểu bang Hoa Kỳ, gồm rất đông nhân viên, mà phần lớn là người tình nguyện, có văn phòng khắp nơi để vận động cử tri đi bỏ phiếu; đặc biệt là Obama dùng phương tiện truyền thông điện toán cập nhật nhất. Nhờ tổ chức như vậy nên Obama đã quyên được một số tiền khổng lồ (650 triệu đô la, chỉ riêng tháng 9 được 150 triệu). Những số tiền đóng góp cá nhân nhỏ (5 hoặc 10, hoặc 20 đô la), nhưng số người đóng góp lên đến hơn ba triệu! Nhờ phương tiện tài chính dồi dào nên Obama có thể đặt rất nhiều phòng đại diện, ngay cả ở những nơi mà phe Dân Chủ thường đuợc coi là yếu, và ông ta đã vung tiền ra dùng TV để áp đảo đối phương.

Ba giải thích kể trên chỉ là những điều kiện căn bản. Nhưng chưa đủ để tạo cho một người da đen như Obama cái thế cần thiết để đoạt chức tổng thống Hoa Kỳ, một quốc gia mà đa số dân là người da trắng và từ ngày sáng lập vẫn được coi là thuộc khối Tây phương. Như vậy cần phải có một điều kiện tiên quyết: một chế độ dân chủ thực sự. Nghĩa là một chế độ trong đó mọi công dân đều có thể tự do và an toàn bầu cho đảng và người mình thích, và ứng cử vào tất cả các chức vụ, kể cả chức vụ cao cấp nhất, là chức vụ tổng thống, mà không bị các tổ chức trá hình hay chính hiệu của nhóm cầm quyền - mặt trận, đảng này đảng nọ mang danh nhân dân, tổ quốc, công an. mật vụ - ngăn trở, đe dọa, hành hung, kết tội, cầm tù...

Cuộc bầu cử ngày 4 tháng 11 vừa qua đã xảy ra một cách êm thấm: không có uy hiếp cử tri, không có gian lận trong việc đếm phiếu. Điều đáng ghi là Obama đã thắng lớn nhờ ông được sự ủng hộ của rất nhiều người da trắng. Và sự đắc cử của ông ta cũng được những người da trắng thuộc phe Cộng Hòa chấp nhận. Sự kiện ông ta, một người da đen, được trao chức tổng thống không gây sóng gió gì cả. Dân chủ thực sự đã được mọi người Mỹ tôn trọng.

Cuối cùng, sự đắc thắng của Obama cũng là kết quả của một cuộc đấu tranh kiên trì, gay go, kéo dài 150 năm, qua nhiều thế hệ. Obama xuất hiện đúng vào lúc tình thế đã chín muồi, lúc phong trào đòi dân quyền coi như đã thắng. Khuôn khổ bài này không cho phép đi vào chi tiết của cuộc đấu tranh. Ở đây chỉ nhắc lại vài mốc lớn của nó.

Cuộc tranh đấu bắt đầu với cuộc Nội Chiến 1861-1865 giữa các tiểu bang miền Bắc chủ trương bỏ chế độ lệ, và các tiểu bang miền Nam muốn duy trì chế độ đó. Năm 1863 tổng thống A. Lincoln tuyên bố mục tiêu chiến tranh là bãi bỏ chế độ nô lệ, và sau khi miền Bắc thắng, năm 1866 Quốc Hội Hoa Kỳ thông qua đạo Luật về dân quyền. Luật này không những bãi bỏ chế độ nô lệ, mà còn coi tất cả những người sinh ra trên lãnh thổ Hoa Kỳ là công dân Hoa Kỳ, một quyền mà trước đây họ không được hưởng. Nhưng cũng năm đó, những giới chống việc bải bỏ chế độ nô lệ lại lập ra tổ chức Ku Klux Klan (KKK). Tổ chức này phổ cập ở các tiểu bang miền Nam. mục đích chính của nó là ngăn cản sự thăng tiến xã hội của người da đen và duy trì ưu thế (supremacy) của người da trắng. Họ dùng đủ mọi thủ đoạn hợp pháp (luật lệ tiểu bang) và bất hợp pháp (dọa nạt, uy hiếp, hành hung, ám sát), để tạo một chế độ kỳ thị (discrimination) và phân cách (segregation) triệt để giữa người da đen và người da trắng. Đặc biệt là "lynching" (xử treo cổ không có tòa phán án). Từ 1892 đến 1901 có 1856 vụ lynching, và từ 1900 đến 1920 có 1 000 vụ. Về ám sát thì cũng xảy ra rất nhiều vụ. Đặc biệt là vụ ám sát mục sư Martin Luther King, lãnh tụ phong trào tranh đấu đòi dân quyền, ngày 4-4-1968, tại Memphis, tiểu bang Missouri, trong lúc ông ta đọc diễn văn trong một hội họp lớn có mặt nhiều chính khách.

Những sự uy hiếp, kỳ thị và phân cách trên đây tất nhiên gây chống đối và dẫn đến sự xuất hiện của Phong trào đấu tranh đòi dân quyền. (Civil Rights Movement). Năm 1909 hội NAACP (National Association For the Advancement Of Coloured Peoples, tức Hội Cải Tiến Tình Trạng Người Da Đen Toàn Quốc) được thành lập. Sau Thế Chiến II, và nhất là sau Chiến Tranh Triều Tiên, phong trào đòi dân quyền phát triển mạnh và mau. Trong số những sự kiện đáng ghi có hai chuyện sau đây.

- Năm 1955, tại Montgomery, tiểu bang Alabama, một tiểu bang kỳ thị và phân cách nặng, bà Rosa Parks từ chối nhường chỗ dành cho người da trắng. Bà bị cưỡng bách đẩy xuống xe, đưa ra tòa và bị phạt. Bà kháng cáo, kiện hãng xe buýt và chính quyền địa phương lên Tối Cao Pháp Viện. Pháp Viện xử cho bà thắng, và ra lệnh cho chính quyền địa phương phải bải bỏ luật phân cách. Nhưng điều làm rung động dư luận là bà, cùng mục sư Luther King phát động một cuộc tẩy chay hãng xe buýt. Cuộc tẩy chay này được hưởng ứng rộng rãi, kéo dài 381 ngày, và chỉ chấm dứt ngày được tin về quyết định của Pháp Viện. Ngay ngày sau đó, bà và mục sư King chễm chệ ngồi xe buýt ngay ở những hàng ghế dành cho người da trắng mà không bị phiền rầy gì nữa. Và khắp nơi trên Hoa Kỳ, tệ phân cách trắng đen trên xe buýt và các loại xe công cọng khác cũng hoàn toàn chấm dứt.

- Sự kiện đáng ghi thứ hai là sự thành công của phong trào tranh đấu đòi dân quyền do mục sư Martin Luther King phát động. Tháng 3 năm 1963, mục sư King tổ chức một cuộc đi bộ từ Salma đến Montgomery, tiểu bang Alabama, để yểm trợ cho phong trào tranh đấu đòi dân quyền. Cuộc đi bộ này bị cảnh sát dùng hơi ngạt, roi và dùi cui ngăn chận: 50 người bị bắt và bỏ tù. Trong đó có mục sư King. Hành động của cảnh sát gây rúng động trong dư luận và ngay cả trong chính giới Hoa Kỳ, trong đó có tổng thống Kennedy và em ông, Robert, lúc đó giữ chức bộ trưởng tư pháp. Tháng 5 năm đó, mục sư King lại tổ chức một cuộc đi bộ lớn hơn, lần này vào thẳng vào thủ đô Wahsington, cũng để yểm trợ phong trào đòi dân quyền. Cuộc đi bộ này được 250 000 người tham gia, nhưng không bị chính phủ cấm đoán. Trái lại. Kết quả là tổng thống Kennedy quyết định đưa ra một đạo luật chấm dứt các cuộc kỳ thị vì lý do chủng tộc, màu da, tôn giáo, hay nơi sinh. Ông không kịp làm việc này vì bị ám sát tháng 11-1963. Nhưng tổng thống L.B. Johnson, người kế vị ông, đã ký luật này vào tháng 2, năm 1964. Sự thông qua đạo luật này là một bước dài trên đường chấm dứt tình trạng kỳ thị phân cách đối với người Mỹ da đen. Sự chấm dứt này được hoàn tất với đạo luật cấm kỳ thị trong việc mua bán nhà do tổng thống Johnson ký tháng 11-1968. Một điều đáng ghi ở đây là Quốc Hội Hoa Kỳ quyết định ngày 4-4-1968, ngày mục sư King bị ám sát, là một ngày quốc lễ. Phần khác, những cuộc tranh đấu đòi dân quyền đều mang tính cách bất bạo động.

Sự kiện phong trào tranh đấu đòi dân quyền càng ngày càng lan rộng và càng táo bạo, nhưng không bạo động, gây ảnh hưởng lớn trong dư luận, mà ngay cả về thái độ của các giới chính trị Hoa Kỳ, buộc họ lấy một số quyết định nhằm nới rộng dân quyền. Năm 1948, tổng thống Truman ký quyết định chấm dứt phân cách trong quân đội Hoa Kỳ và trong các cơ quan hành chính Hoa Kỳ. Tháng 10-1952, Đại học Missisipi thâu nhận sinh viên da đen đầu tiên. Năm 1957, tổng thống Eisenhower dùng quân đội bảo vệ một số học sinh da đen vào một trường trung học ở Little Rock, Alabama, bị thống đốc ở đó cấm đoán. Năm 1963, như đã kể ở đoạn trên, các cuộc biểu tình do mục sư Luther King tổ chức không bị tổng thống Kennedy cấm đoán. Tháng 8-1964, tổng thống Lyndon B. Johnson ký đạo luật cấm kỳ thị vì chủng tộc, màu da, tôn giáo hay nơi sinh. Tháng 8-1965, Quốc Hội Hoa Kỳ thông qua đạo luật về quyền bầu cử. Tháng 12-1967, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ phán quyết rằng cấm hôn nhân giữa người khác chủng tộc nhau là bất hợp hiến. Tháng 4-1968, tổng thống Johnson ký đạo luật về dân quyền cấm kỳ thị trong dịch vụ mua bán nhà, cho thuê nhà hay vay tiền để mua nhà. Cũng năm đó, Quốc Hội Hoa Kỳ thông qua quyết định coi ngày 4-4-1968, ngày mục sư Luther King bị ám sát, là một ngày Quốc lễ.

Từ 1960 trở đi, tình trạng kỳ thị, phân cách, uy hiếp, cắt giảm quyền của người da đen ở Hoa Kỳ coi như chấm dứt hẳn, và người da đen có hy vọng nắm giữ tất cả các chức vụ trong quốc gia Hoa Kỳ, kể cả những chức vụ cao nhất. Thực tại đã chứng minh điều này.

Người Mỹ gốc châu Phi dần dần được bổ nhiệm vào những chức vụ cao cấp nhất của các ngành tư pháp, lập pháp, hành pháp Hoa Kỳ. Người Mỹ gốc châu Phi được bầu làm thị trưởng, ngay cả các thị xã lớn như Chicago, Los Angeles, và ngay cả Wahsington, cũng như số dân biểu Hạ Viện gốc châu Phi càng ngày nhiều. Tại Thượng Viện, năm 2003, thượng nghĩ sĩ gốc châu Phi đầu tiên xuất hiện. Đó là ông Obama. Về tư pháp, năm 1967, ông Thurgood Marshall, một người Mỹ gốc châu Phi, được đề cử vào Tối Cao Pháp Viện. Năm 1991, một người Mỹ gốc châu Phi khác, ông Clarence Thomas, cũng được bổ nhiệm vào cơ quan đó. Trong quân đội và ngoại giao, năm 1997, tướng Colin Powell là người da đen đầu tiên được bổ nhiệm làm trưởng ban Ban Tổng Tham Mưu Trưởng Liên Quân, chức vị quân sự cao nhất của quân lực Hoa Kỳ. Sau đó, năm 2003, ông lại được bổ nhiệm làm bộ truởng ngoại giao. Ngưới kế vị ông, bà Condolezza Rice, lại cũng là một người Mỹ gốc châu Phi. Như vậy, người Mỹ gốc châu Phi đã lần lượt nắm giữ tất cả các chức vị cao nhất của quốc gia Hoa Kỳ, trừ chức vị tổng thống. Năm 1984 và 1988, mục sư Jessie Jackson ra ứng cử vào chức vị này, nhưng không thành công. Tình hình lúc đó chưa chín mùi. Nhưng ngày 4-11-2008 ông Obama đã giành được chức vị này, qua một cuộc bầu cử hoàn toàn tự do và dân chủ.

Qua những điều đã nêu ở trên, chúng ta thấy rõ rằng sự đắc cử của Obama là kết quả của năm điều kiện : sức hấp dẫn, thời cơ thuận lợi, một tổ chức hữu hiệu, một chế độ dân chủ thực sự, một cuộc tranh đấu kiên trì. Thiếu một trong những điều kiện này thì rất khó thành công. Nhưng rõ ràng rằng trong năm điều kiện này, điều kiện tiên quyết là phải có dân chủ thực sự.

Hoa Kỳ đã được điều kiện dân chủ như vừa nói là nhờ sự sáng suốt của những vị "founding fathers" (người sáng lập) sau khi giành được độc lập năm 1776. Họ đã thảo một Hiến pháp với những bảo đảm vững chắc cho dân chủ, đặc biệt là tự do ngôn luận, quyền ứng cử và bầu cử, và sự độc lập của tư pháp. Nhờ đó mới có "American Dream" và "phép lạ Obama".

Làm sao cho nước mình cũng có được "American Dream" và "phép lạ Obama" là một vấn đề cần được các giới tranh đấu cho tự do dân chủ suy ngẫm và tìm cho ra... giải đáp.

Tôn Thất Thiện
(Otawa, 11-2008)