Nguyễn Văn Huy
Thứ ba, 12 Tháng 7 2011 11:27
Ông Nguyễn Phú Trọng, tân tổng bí thư đảng cộng sản Việt Nam, vừa kết thúc chuyến viếng thăm chính thức nước Lào trong ba ngày, từ ngày 20 đến 22/6/2011.
Ðây là chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông Nguyễn Phú Trọng trong chức vụ tổng bí thư đảng cộng sản từ sau khi đảm nhiệm chức vụ này hồi tháng 2-2011 vừa qua. Khác với những người tiền nhiệm, thay vì viếng thăm chính thức những quốc gia cộng sản đàn anh như Liên Xô, Ðông Âu (trước 1989) và Trung Quốc như thông lệ, ông Nguyễn Phú Trọng đã chọn Lào.
Tại sao có sự lựa chọn này? Ðó là một dấu hỏi lớn cần được phân tích.
Ðối với đảng cộng sản Việt Nam, Lào có một vị trí chiến lược cốt lõi để bảo vệ Việt Nam trong việc chống trả lại những đối thủ có sức mạnh quân sự lớn hơn gấp nhiều lần. Từ thế kỷ 15, Lê Lợi đã từ Lào (Bồn Man và Ai Lao lúc đó) tổ chức kháng chiến và đánh đuổi quân Minh ra khỏi lãnh thổ. Từ 1945 đến 1954, Lào là hậu cần an toàn để phong trào Việt Minh tổ chức kháng chiến chống Pháp và sau đó, từ 1960 đến 1975, là đường vận chuyển người và vũ khí vào tiến chiếm miền Nam. Để bảo vệ vị trí chiến lược này, các cấp lãnh đạo đảng cộng sản Việt Nam luôn luôn dành cho đảng cộng sản Lào (Pathet Lào) một tình cảm đặc biệt, nếu không muốn nói như tình anh em ruột thịt. Nhưng từ sau 1975 đến nay, do không còn chiến tranh, ngân sách nuôi dưỡng Lào trở thành một gánh nặng mà ban lãnh đạo đảng cộng sản Việt Nam đang tìm cách trút bỏ.
Cũng nên biết, từ sau khi được Pháp trao trả độc lập năm 1954 đến nay, sinh hoạt kinh tế và chính trị của Lào hoàn toàn phụ thuộc vào Việt Nam bởi một lý do giản dị: Lào là một quốc gia lục địa, không có đường ra biển, mọi nguồn tiếp tế và tiếp vận người và hàng hóa sang Lào đều phải qua ngã Việt Nam. Thêm vào đó, các chính quyền Lào không đủ mạnh để có thể tự vệ trước bất cứ một đối thủ nào, kể cả quân buôn lậu thuốc phiện. Trước 1975, hoàng gia Lào phụ thuộc vào các chính quyền miền Nam, Pathet Lào phụ thuộc vào chính quyền miền Bắc.
Mặc dù có dân số và diện tích ít và nhỏ hơn Việt Nam, hơn nữa lại còn phụ thuộc vào Việt Nam, Lào trở thành cột xương sống bảo vệ sự an toàn của các chính quyền Việt Nam. Trong những năm đầu thập niên 1970, miền Nam Lào đã là bãi chiến trường đẫm máu giữa hai lực lượng quân sự Nam-Bắc Việt Nam. Từ sau 1975 đến cuối thập niên 1990, nền an ninh của Lào do bộ đội cộng sản Việt Nam đảm nhiệm, số lượng bộ đội cộng sản Việt Nam đồn trú trên lãnh thổ Lào còn rất đông và chỉ giảm dần từ đầu thập niên 2000 trở đi. Sự hiện diện quân sự của bộ đội cộng sản Việt Nam trên lãnh thổ Lào chỉ tập trung vào các chức vụ cố vấn và huấn luyện. Mặc dù vậy, mỗi khi Lào có loạn hay có biến, sự hiện diện của các lực lượng quân sự Việt Nam đã liền tức thì, chẳng hạn như sự tấn công của những tổ chức buôn lậu thuốc phiện tại khu Tam Giác Vàng vào các chốt kiểm soát dọc đường chuyển vận thuốc phiện xuống đồng bằng hay sự nổi dậy của người Hmong dưới sự đỡ đầu của Vang Pao tại Xieng Khoang. Ðiều này giải thích tầm quan trọng mà đảng cộng sản Việt Nam dành cho Lào.
Nhưng từ một vài năm trở lại đây, đúng hơn là từ sau 2007, Lào không còn là địa bàn độc quyền của đảng cộng sản Việt Nam nữa. Bắc Kinh đang lôi kéo Lào vào quỹ đạo ảnh hưởng của mình để thực hiện con đường chiến lược Bắc Nam, nối liền vùng biên giới Quảng Tây-Vân Nam xuống vịnh Thái Lan, qua cảng Kompong Som của Kampuchia, nhằm vận chuyển hàng hóa và các nguồn nguyên nhiên liệu.
Tuyến đường Bắc Nam này nằm trong kế hoạch tái phối trí các quân khu chiến lược tại Trung Quốc, theo đó quân khu chiến lược phía Nam sẽ cai quản một khu vực rộng lớn nhất Trung Quốc gồm các tỉnh Vân Nam, Quý Châu, Quảng Tây và Quảng Đông (Trung Quốc), các quốc gia Đông Nam Á khác (Myanmar, Thái Lan, Lào, Kampuchia, Việt Nam, Malaysia và Brunei) và các hải đảo trên Biển Đông.
Để cụ thể hóa, "doanh nhân" Trung Quốc và thân nhân của họ đã xuất hiện ngày càng đông trong các tỉnh Phongsaly và Luong Namtha phía Bắc, và đang có khuynh hướng tràn xuống phía Nam vào các tỉnh Udomsay, Luang Prabang và Xieng Khoan. Tại những nơi này, cơ xưởng, nhà cửa và nông trại của người Trung Quốc xuất hiện một cách áp đảo. Tại những nơi mà nguồn lợi do thuốc phiện từ Khu Tam Giác Vàng mang lại, không biết bao nhiêu sòng bài, vũ trường và khách sạn của người Trung Quốc đã được dựng lên để thu hút những tay "anh chị nhiều tiền lắm của" nhưng không có nơi tiêu xài. Dân chúng Lào cho rằng quốc gia của họ cũng đang bị Hán hóa như tại Việt Nam.
Trước nguy cơ bị bẻ gãy cột xương sống, tức bị tước chiếm địa bàn chiến lược tại Lào, đảng cộng sản Việt Nam tìm cách phản ứng. Chuyến viếng thăm chính thức Lào của ông Nguyễn Phú Trọng là sự tiếp nối của kế hoạch phục hồi lại ảnh hưởng tại Lào theo nghị quyết đại hội đảng lần thứ 11 vừa nêu ra. Ngay sau khi đắc cử vào các chức vụ lãnh đạo quốc gia trong tháng 2-2011, các ông Nguyễn Tấn Dũng, thủ tướng, và Nguyễn Phú Trọng, tổng bí thư, đã đón tiếp ban lãnh đạo nuớc Lào sang viếng thăm chính thức. Sau những tuyên bố khách sáo, hai bên đã trao đổi những vấn đề cốt lõi trong quan hệ giữa hai nước: tăng cường hợp tác quốc phòng, an ninh, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, ngăn chặn và làm thất bại các hoạt động chống phá của các thế lực thù địch…, đặc biệt là giáo dục sâu rộng trong nhân dân, nhất là thế hệ trẻ hai nước về truyền thống quan hệ đoàn kết đặc biệt Việt Nam-Lào. Ðặc biệt lần này, hai bên tiếp tục khẳng định "tăng cường hợp tác trong việc giữ gìn, bảo vệ và sử dụng nguồn nước sông Mekong một cách có hiệu quả và bền vững, đảm bảo hài hòa lợi ích của nhân dân các nước ven sông"…
Nhưng khi đụng tới quyền lợi cốt lõi của quốc gia mình, những tuyên bố và hứa hẹn của các cấp chính quyền cao nhất cũng trở thành rỗng nghĩa.
Một thí dụ: Dự án xây dựng đập Xayaburi, phía bắc Vientiane, trên sông Mekong đã gây khá nhiều tranh cãi giữa các cấp chính phủ của hai nước từ tháng 4-2011. Sau nhiều đàm phán, chính quyền cộng sản Lào hứa sẽ ngừng xây dựng. Trong thực tế, dự án xây dựng đập Xayaburi vẫn tiếp tục tiến hành, bất chấp sự phản đối của các quốc gia có cư dân sinh sống ở vùng hạ lưu (Kampuchia và Việt Nam). Trong vụ này, Lào chỉ có lợi vì tất cả mọi kinh phi xây dựng đập đều do Trung Quốc tài trợ, và khi đập nước này đi vào hoạt động, Vientiane có toàn quyền sử dụng nguồn điện do đập nước này sản xuất ra. Bù lại, Trung Quốc được quyền xậy dựng và sử dụng con đường Bắc Nam dọc theo hành lang sông Mekong đến tận biên giới Kampuchia.
Nhìn chung, về mặt chiến lược, chuyến viếng thăm chính thức của ông Nguyễn Phú Trọng có thể nói là một thất bại. Ban lãnh đạo đảng nhân dân cách mạng (Pathet Lào) không còn dành cho Việt Nam một ưu tiên nào trong các định hướng phát triển chiến lược của đất nước họ. Chỉ trong vòng vài năm trở lại đây, Việt Nam từ ngôi vị số một về vốn đầu tư ngày nay bị xếp vào hạng thứ ba, sau Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Ðể vớt vát lại uy tín đang mất, ông Nguyễn Phú Trọng và phái đoàn đến viếng thăm lãnh đạo tỉnh Savannakhet, tỉnh trung tâm của hành lang kinh tế Ðông Tây ở vùng Trung Lào. Có thể nói Savannakhet, nơi người Việt tập trung đông đảo nhất, là một Little Vietnam tại Lào. Tại đây, phái đoàn của ông Nguyễn Phú Trọng đã được tiếp đón một cách linh đình khác với thường lệ, và qua những trao đổi ngưới ta có cảm tưởng như người lãnh đạo đảng cộng sản Việt Nam đang tiếp xúc với quốc trưởng một quốc gia khác. Danh xưng Savannakhet thay thế danh xưng Lào trong mọi trao đổi (chẳng hạn như : "Savannakhet mong muốn tiếp tục tăng cường và mở rộng hợp tác với các địa phương Việt Nam"…). Trong tương lai, Savannakhet sẽ là khu vực đối trọng với Phongsaly trong cuộc tranh giành ảnh hưởng với Trung Quốc tại Lào.
Đây là một thách thức mới trong quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc và cũng là một khúc quanh mới trong quan hệ Việt-Lào trong những ngay sắp tới. Savannakhet nằm giữa tuyến đường Bắc Nam từ Quảng Tây xuống vịnh Thái Lan. Chắc chắn Bắc Kinh sẽ bằng mọi cách bứng chốt Savannakhet trên tay Việt Nam để đảm bảo sự vận chuyển hàng hóa hai chiều được ổn thỏa.
Việt Nam sẽ phản ứng bằng cách nào? Chỉ cần theo dõi bước chân của phái đoàn ông Nguyễn Phú Trọng đi đâu thì dư luận trong và ngoài nước sẽ hiểu rõ. Ông Trọng sẽ đi thăm nước nào: Trung Quốc, Kampuchia, ASEAN, hay Châu Âu ?
Đi thăm Trung Quốc trong lúc này thì quá nhục cho Việt Nam vì đang bị Trung Quốc liên tục ức hiếp trên Biển Ðông, đó cũng là hình ảnh của một chư hầu sang chầu thiên triều để được sắc phong. Ði thăm Kampuchia có lẽ cụ thể hơn, nhưng cũng như Lào, Kampuchia đang lọt vào quỹ đạo của Trung Quốc và Hoa Kỳ. Từ đầu năm 2000 trở lại đây, giới đầu tư quốc tế đang chiếu cố Kampuchia, đặc biệt là vào ngành du lịch. Kampuchia có thể sẽ trở thành Ai Cập của châu Á. Ði thăm các quốc gia Ðông Nam Á khác, không có gì chắc chắn vì Singapore, Malaysia, Indonesia và Thái Lan không nhìn Việt Nam như một đối tác có thể tin cậy được. Ði thăm các quốc gia Đông Á và châu Âu tiến bộ, chắc chắn sẽ không chính quyền nào dành cho tổng bí thư đảng cộng sản Việt Nam một chỗ đứng đáng kể vì vẫn còn là một quốc gia độc tài.
Tại sao có sự lạnh nhạt này? Lịch sử thế giới đã sang trang, dân chủ đang là trào lưu của những dân tộc bị tước đoạt quyền tự do và tiếng nói. Sau Bắc Phi và Trung Đông sẽ đến lượt các quốc gia độc tài Châu Á. Chính quyền cộng sản Việt Nam chỉ có hai chọn lựa, một là chấp nhận đặt mình dưới quyền ảnh hưởng của Trung Quốc, hai là ngã theo phương Tây đối đầu với Trung Quốc. Cả hai chọn lựa này đều rất khó.
Nguyễn Văn Huy
.
.
.
No comments:
Post a Comment