31/12/2016
Nàm 2017 gõ cửa nhà tôi. Gỡ tờ lịch cuối cùng xuống
như khép lại căn phòng thời gian đã hết, tôi nhìn thấy ba trăm sáu lăm ngày mới,
trắng tinh xếp hàng dài, im lặng nhìn mình. Và như mọi năm, tôi lại tự hỏi với
điều rất cũ “những gì sẽ đến, ngày mai, trên đất nước này?”
Câu hỏi ấy, mỗi năm, tôi – và có lẽ là còn nhiều người
khác nữa – vẫn tự hỏi như vậy. Những niềm hy vọng thấp thỏm về ngày mai tốt đẹp
hơn trên quê hương luôn âm ỉ trong suy nghĩ. Những ngày mai vô định như nhà thơ
Antonio Machado (1875-1939) khi ngồi ở biên giới nước Pháp, từng chiều nhìn qua
hàng rào kẽm gai và nghĩ về quê hương Tây Ban Nha của mình. Machado đã qua đời
trong niềm hy vọng. Và chúng ta, đôi khi giật mình, vì từng năm như vậy cứ chậm
chập trôi qua, khi nhìn lại thì đã gần nửa thế kỷ, gần cạn một đời người, cũng
với niềm hy vọng đó.
Mọi lời chúc và hy vọng cho năm mới vẫn như vậy.
Tràn ngập trên facebook và điện thoại của tôi là những tin nhắn mừng năm mới.
Năm thì mới nhưng nội dung thì không mới: vẫn là hạnh phúc, thịnh vượng…
Con người ngàn đời luôn khắc khoải mang giấc mơ về ấm no và bình yên.
Nhưng hy vọng đó cũng là một loại ảo ảnh đáng sợ, nó lôi dắt con người chạy mệt
nhoài về phía trước.
Ở các quốc gia độc tài, khái niệm hạnh phúc và bình
yên được dùng như một loại ecstasy ảo giác toàn dân. Các nhà lãnh đạo quen lối
mị dân vẫn hàng ngày cất lên những bài hát ru về hạnh phúc và bình yên ấy để mê
mị đám đông, để họ tiện tay đục khoét đất nước và đặt ra những luật lệ trói buộc
con người, để bảo toàn sự thống trị thô bỉ của họ.
Tôi và bạn, chúng ta may mắn sinh ra trong lòng một
dân tộc truyền đời dạy cho nhau về yêu thương, về chia sẻ. Chúng ta được học rằng
người Việt sẽ vượt qua mọi thứ khi đoàn kết cùng nhau, cũng như thề chết để gìn
giữ quê hương và giá trị của tổ tiên để lại.
Nhưng rồi tôi và bạn chứng kiến rằng dân tộc này khi
đã thống nhất địa lý trong thời hiện đại, bị áp đặt lòng căm thù với chính anh
em của mình. Chúng ta chứng kiến rằng có một lớp người của giai cấp thống trị
đang chia chác nhau tài nguyên của đất nước này, phó mặc nhân dân và tương lai
vào nợ nần và cùng cực.
Chúng ta cũng sửng sốt khi nhận ra rằng nước Việt bị
những người cầm quyền nhân danh, tuyên bố đoàn kết với kẻ thù, xóa bỏ lịch sử
hôm qua đầy máu của các cuộc xâm lược từ phía Bắc, cũng như lịch sử hôm nay biển
và xác ngư dân là những câu chuyện đang bị nhấn chìm. Dân tộc chúng ta với Trần
Bình Trọng, như Nguyễn Trung Trực, như Nguyễn Thái Học… đã thề chết cho
quê hương mình, nhưng hôm nay, thì một câu nói của chân thành về bọn ngoại xâm
cũng có thể đổi lại bằng đày đọa và bất an.
Những ngày tháng hôm qua như vậy đó, liệu chúng ta
có nên mang một ước nguyện và hy vọng cho ngày mới rằng mọi thứ cần phải được đổi
thay? Tôi đang mơ cho đất nước này và dân tộc mình trước những ngày như vậy,
còn bạn?
Trong một chuyến đi với xe ôm Grab, tôi nghe người bạn
trẻ kể rằng anh cũng có facebook, nhưng trước đây chỉ dám vào nghe, nhìn, đọc.
Bấm một dấu like hay bình luận, anh cũng không dám. Anh thú nhận rằng anh rất sợ.
Nhưng rồi gần đây, khi đọc về những câu chuyện về dân lành bị đánh chết trong đồn
hỏi cung, do chính báo nhà nước đưa tin, khiến anh cũng đã không dằn được và
góp lời bình luận.
Nửa thế kỷ trước, chúng ta đầy sợ hãi, nhưng hôm nay
chúng ta có thêm những điều mới mẻ: đứng về phía lẽ phải và đám đông đang ngóng
về tương lai, con người đã biết cách vượt qua sợ hãi. Tôi tin trong năm mới
này, người thanh niên chạy xe ôm đó chắc cũng mơ một giấc mơ giống tôi, dù đó
là một giấc mơ thầm lặng.
Một cô gái nhỏ nhiều năm sống ở Canada, về thăm nhà,
kể rằng điều cô làm có ý nghĩa nhất, là đi mua cho ba một chiếc smartphone mới,
lập facebook và hướng dẫn cho ba mình vào xem tin tức tự do, chỉ các trang cần
theo dõi nhưng không quên dặn ba rằng nhớ đừng bấm nút gì hay bình luận lời
nào. Nhưng tôi không tin rằng ông chỉ im lặng, bởi ngày thường, ông là một trí
thức và luôn đau đáu về tương lai đất nước mình. Rồi chắc chắn rằng, ông cũng
đang mơ một giấc mơ giống như tôi.
Chủ nghĩa Phát xít và Cộng sản Châu Âu từng có sách
giáo khoa về cai trị giống nhau, rằng cứ nói dối, mãi rồi cũng sẽ thành một loại
sự thật. Những con người sống quen im lặng, vì sợ hãi hay vì tự nhủ rằng nói ra
chẳng để làm gì – nhưng đừng bao giờ quên nuôi hy vọng và giấc mơ. Vì đó
chính là khắc tinh của bài học cai trị. Một người nuôi giấc mơ thì nhỏ, nhưng một
ngàn người nuôi giấc mơ thì lớn, và khi một dân tộc nuôi giấc mơ thì đó là sức
mạnh thay đổi vận mệnh cho tất cả.
Truyền thuyết của nhân loại vẫn còn đó câu chuyện về
đoàn người nô lệ và không tương lai, nuôi giấc mơ của mình nên đã cùng nhà tiên
tri Moses bước qua dòng sông dữ và về đến vùng đất hứa. Và cùng với ước mơ
và hy vọng, mà dân tộc Việt Nam đã từng vượt qua ngàn năm đô hộ, trăm năm thực
dân.
Tôi nghe thấy năm mới gõ cửa. Thời khắc của
đổi thay như đang đến, bạn có nghe không? Tôi mời bạn cùng tôi ước mơ và hy vọng.
Và nếu bạn vẫn còn sợ hãi, thì cứ tạm giữ kín mọi thứ trong trái tim mình,
nhưng xin đừng bao giờ vùi chôn, hay lãng quên về một ngày sẽ đến.
--------------------------
25/03/2015
“Nhầm” có thể trở thành một trong những từ ngữ của
năm của người Việt. “Nhầm” xứng đáng trở thành tên gọi trong một chương lịch sử
hiện đại của người Việt.
Chưa bao giờ người ta chứng kiến việc “nhầm” trở nên
thịnh hành ở Việt Nam như bây giờ. Trong vụ hàng ngàn cây xanh bị chặt đổ đầy
những câu hỏi, như một vụ án công chưa có câu trả lời, người chịu trách nhiệm
chính thức là ai, thì lại có tin hàng loạt cán bộ cấp be bé bị kiểm điểm. Có nhầm
không? Người Việt đủ thông minh để hiểu rằng thủ phạm chính vẫn ở đâu đó trong
các dinh thự cao rộng, vụ kiểm điểm chỉ là một thủ pháp để xoa dịu sự bất bình
của đám đông.
Lãnh đạo Hà Nội nói rằng họ rút kinh nghiệm về việc
chặt cây mà không tham khảo ý kiến dân chúng, nhưng bên cạnh những lời trần
tình đó, người ta chứng kiến các sinh viên đi dán thông báo bảo vệ cây xanh bị
công an, dân phòng sách nhiễu, những chiếc nơ thiện chí về môi trường bị xé đi
một cách lạnh lùng và chủ tâm. Một cuộc tuần hành hoà bình kêu gọi bảo vệ cây
xanh cũng vây trong không khí căng thẳng như chống bạo động. Ai đang nhầm ở
đây, về một sự kiện có sinh hoạt dân sự bình thường bị đè nặng bởi các áp lực
mơ hồ nào đó?
Những cây xà cừ cao khoẻ bị nhầm là cây chết, hư hỏng.
Gỗ vàng tâm bị nhầm là gỗ mỡ… Chúng ta đang nhầm rất nhiều thứ, bao gồm nhầm cả
việc đặt để những người vào vị trí quản lý nhưng lại không có khả năng, luôn nhầm
những chuyện quan trọng, gây hoạ cho không biết bao nhiêu người về sau.
Rất nhiều quan chức khi mắc sai lầm, vẫn hay nói rằng
đám đông, xã hội đã hiểu nhầm ý của họ. Điều đáng nói là những vị quan chức đó
vẫn luôn đúng đắn, chỉ có một xã hội hiểu nhầm. Có khi trí tuệ của đám đông lên
đến 80 triệu người, bằng cả một dân tộc, vẫn bị coi là hiểu “nhầm”. Dân gian
không vô cớ mà hình thành rất nhiều các thành ngữ mỉa mai như “lỗi của thằng
đánh máy”, “bán vé số thu nhập rất cao”, “coi pháo hoa để quên nghèo”… tất cả
cũng chỉ xuất phát từ việc “nhầm” của miệng nhà quan. Họ nhầm về nhân dân, và
nhân dân đều nhầm về họ.
Trong một truyện cười về nhà triết học Đức F. W.
Nietzsche (1844-1900), hậu thế nói rằng khi ông sắp mất, báo chí đứng đầy quanh
giường và hỏi rằng toàn bộ học thuật phức tạp của ông, đã có truyền nhân nào kế
tục không. Nietzsche thều thào chỉ tay về một cậu học trò thẹn thùng đứng ở gần
cửa. “Nó. Chính nó…” Tất cả mọi phóng viên đều ùa sang cậu học trò đó. Duy nhất
một nhà báo không chen chân kịp, đành ở lại và hỏi Nietzsche rằng “Cậu ấy thế
nào?”. Nietzsche thì thào trong hơi thở cuối “Nó là người hiểu sai mọi thứ”.
Ai trên đất Việt hôm nay, đã quá vội vã, khiến “nhầm”
về mọi thứ?
Không chỉ Hà Nội, mà ngay ở Sài Gòn, những hàng cây
cao lớn, sống hớn nửa thế kỷ đang bị im lặng hạ gục trong các công viên, trên
các con đường ở Gò Vấp. Những hàng cây cũng khoẻ mạnh và không tội tình gì. Cuộc
sống đang bị triệt hạ âm thầm mà chỉ có số đông dân chúng là nạn nhân. Điều đó
thì không thể nhầm.
Con sông Đồng Nai cũng đang chuẩn bị lấp để cho một
dự án làm ra tiền nào đó. Hôm nay lấp được một phần, sẽ không lâu lấp đến những
phần khác. Hàng triệu con người sống với sông nước ở miền Nam sẽ chịu tai hoạ từ
những kẻ phác thảo các dự án từ phòng máy lạnh và nước đóng chai. Tương lai khốn
khó và tài nguyên tự nhiên của đất nước cạn đi là một điều không thể “nhầm”, thậm
chí khi một ngày nào đó những người trách nhiệm vẫn phủi tay, hô to rằng mình
“nhầm”.
Tất cả mọi chuyển động đều làm ra tiền. Đánh dấu một
cái cây cần chặt thôi đã có tiền hơn nửa triệu bạc, thì không lý gì tiền tỷ
không được làm ra từ các câu chuyện mà dân chúng phẫn nộ.
Trên đất nước Phượng hoàng hôm nay, quá nhiều những
kẻ may túi ba gang đeo bám và trục lợi cho bản thân mình. Phượng hoàng rồi cũng
phải kiệt sức trong sự tử tế của mình và không thể nào còn cất cánh nổi. Ngay
trong cái chết của nó, ắt cũng kéo theo không biết bao nhiêu kẻ ôm bám cùng những
chiếc túi khổng lồ mà luôn “nhầm” là may chỉ với ba gang.
No comments:
Post a Comment