Tác giả: Peter Lee
Bài đã được xuất bản.: 08/06/2011 05:00 GMT+7
Mỹ đang tiến hành sự thay đổi trong trọng tâm an ninh châu Á của họ từ Đông Bắc Á sang Đông Nam Á, trong khi khẳng định rằng, chính sách này dựa trên nỗ lực cùng làm việc với Trung Quốc thay vì đối đầu.
Cùng lúc đó, chính phủ Trung Quốc đã quyết định áp dụng công khai sự quả quyết hơn bao giờ hết trong chính sách Biển Đông, có lẽ là nỗ lực để chứng tỏ rằng, Mỹ không thích hợp trong khu vực.
Vào ngày 26/5, các tàu tuần tra của Trung Quốc đã cố tình cắt cáp địa chấn của một tàu thăm dò Việt Nam khi tàu này tiến hành khảo sát trong phạm vi thềm lục địa 200 hải lý của Việt Nam và cách đảo Hải Nam của Trung Quốc hàng trăm hải lý.
Để cắt cáp nằm sâu dưới mặt nước 30 mét, tàu Trung Quốc có thể được trang bị thiết bị đặc biệt.
Một hành động gây hấn?
Phản ứng chính thức của Trung Quốc có rất ít nỗ lực tháo gỡ nghi ngờ hay làm dịu căng thẳng. Để nhấn mạnh sự không khoan nhượng, người phát ngôn bộ Ngoại giao Trung Quốc vào ngày 28/5 đã có tuyên bố đăng trên trang web của bộ này: "Trung Quốc giữ một vị trí nhất quán và rõ ràng về vấn đề Biển Đông. Hành động của các cơ quan Trung Quốc là hoạt động giám sát và thực thi hàng hải thường xuyên ở vùng biển thuộc thẩm quyền của Trung Quốc. Trung Quốc cam kết hòa bình và ổn định ở Biển Đông. Chúng tôi sẵn sàng nỗ lực cùng với các bên liên quan tìm kiếm giải pháp thích hợp cho tranh chấp liên quan và tuân thủ Tuyên bố về cách hành xử của các bên ở Biển Đông, nhằm bảo vệ sự ổn định của Biển Đông một cách thực sự".
Trong cuộc họp cuối tuần, người phát ngôn bộ Ngoại giao Việt Nam đã khẳng định: "Đây hoàn toàn không phải khu vực tranh chấp, càng không thể nói là khu vực do Trung Quốc quản lý. Trung Quốc đang cố tình làm cho dư luận hiểu nhầm khu vực không có tranh chấp thành khu vực có tranh chấp. Trung Quốc đã đi ngược lại nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai nước. Trung Quốc kêu gọi giải pháp hòa bình nhưng hành đông của họ đang làm phức tạp tình hình ở Biển Đông".
Hành động của các tàu Trung Quốc đã được ghi lại trong cuốn băng video khoảng hai phút rưỡi từ phía tàu Việt Nam, làm nhắc lại một cuộc tranh cãi hàng hải xảy ra năm ngoái: Đó là ở Senkaku (tiếng Nhật) mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư, khi tàu cá Trung Quốc va chạm với hai tàu của Lực lượng Phòng vệ Bờ biển Nhật Bản.
Năm ngoái, Mỹ đã đứng về phía Nhật Bản khi tuyên bố rằng Senkakus được bảo đảm bởi một hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật. Vụ việc xảy ra đã thu hút sự chú ý cao độ vì Mỹ đã tuyên bố "trở lại châu Á" gồm cả vấn đề an ninh hàng hải. Động thái của Mỹ được thể hiện rõ ràng bởi tuyên bố của Ngoại trưởng Hillary Clinton rằng, Mỹ có "lợi ích quốc gia trong tự do hàng hải, tiếp cận cởi mở với vùng biển chung của châu Á và tôn trọng luật pháp quốc tế ở Biển Đông".
Tuy nhiên, năm 2011, dường như Mỹ đã có sự khác biệt.
Ngày 31/5, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Kurt Campbell có bài phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, ông đã có cơ hội để chỉ trích Trung Quốc về những hành động gây hấn mới nhất mà họ gây ra ở Biển Đông, nhưng ông không làm vậy.
Khi một phóng viên Malaysia hỏi, liệu Mỹ có "bất kỳ thái độ" nào về các vụ việc mới xảy ra, Campbell trả lời:
"Hầu như mỗi tuần chúng ta đều chứng kiến những vụ việc tương tự, giữa các tàu đánh cá, giữa các tàu khoa học, tàu thăm dò...hay đại loại vậy. Chính sách chung của chúng tôi vẫn như thế. Chúng tôi không khuyến khích sử dụng vũ lực hay đe dọa trong những trường hợp như thế. Chúng tôi muốn chứng kiến tiến trình đối thoại. Chúng tôi thường xuyên liên hệ chặt chẽ với các nước có liên quan tới Biển Đông và chúng tôi muốn tiếp tục điều này".
Tại Kuala Lumpur, Đô đốc Robert Willard - Tư lệnh Bộ chỉ huy Thái Bình Dương Mỹ - cũng sử dụng cách diễn đạt tương tự khi thảo luận về hành xử gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông: "Mỹ không đứng về phía nào trong một cuộc tranh chấp", ông Willard nói. '' Đó là cam kết mạnh mẽ để thấy rằng các bên tranh chấp gải quyết vấn đề hòa bình và thông qua hội đàm, không đối đầu trên biển hay trên không".
Toan tính bề trên
Cùng lúc đó, Philippines đã phản đối về "sáu hoặc bảy" vụ xâm nhập trong ít tháng qua của tàu thuyền Trung Quốc ở khu vực tranh chấp quanh quần đảo Trường Sa, và trong một trường hợp là lân cận Palawan - nơi dường như không nằm ở khu vực tranh chấp.
Tất cả các động thái trên diễn ra trong một bối cảnh khá quan trọng: đó là cuộc gặp các bộ trưởng quốc phòng châu Á tại Shangri La ở Singapore. Cuộc gặp này năm ngoái đã trở thành một "điểm nóng" sau vụ việc tàu Cheonan khi Mỹ và Hàn Quốc bày tỏ sự bất bình với Trung Quốc, châu Á cũng thể hiện thái độ không bằng lòng với Trung Quốc, và Trung Quốc tức giận Mỹ vì sự can thiệp trong các mối quan hệ tại châu Á.
Năm nay, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Gates đã tham dự. Trung Quốc thì lần đầu tiên cử Bộ trưởng Quốc phòng tham dự hội nghị này. Cả hai bên dường như đã cố chứng tỏ rằng, quan hệ Mỹ - Trung và những trao đổi quân sự đã trở lại đúng hướng sau một thời kỳ căng thẳng ở năm trước.
Toan tính "bề trên" của Trung Quốc với Việt Nam và Philippines dường như là dấu hiệu cho thấy, họ muốn coi Biển Đông là lãnh địa của mình, và tuyên bố rằng, Mỹ không có chỗ đứng trong khu vực.
''Đa phương hóa" hay "quốc tế hóa" vấn đề Biển Đông, đặc biệt với sự tham gia của Mỹ, là điều mà Trung Quốc "ghét cay ghét đắng", Bắc Kinh quả quyết đi theo con đường thảo luận song phương.
Trong tháng 5, ông Lương Quang Liệt đã thực hiện chuyến công du tới Đông Nam, thăm các nước Singapore, Philippines, và Indonesia. Một điều có thể nhận thấy rằng, mục đích quan trọng trong chuyến đi của ông Lương là để thể hiện rằng, sự "dính líu" của Trung Quốc với Đông Nam Á (lợi hay hại) là vấn đề duy trì ý chí và khả năng quốc gia mà chính phủ Mỹ - vốn đang chìm ngập trong nợ đọng, sụt giảm ngân sách viện trợ nước ngoài và phần nào quá tải về quân sự - có thể khó sánh được.
Trung Quốc xem ra hy vọng cách ứng xử mà họ cố phô diễn với Việt Nam sẽ xua đi mọi ảo tưởng rằng ASEAN cùng giải quyết vấn đề sẽ thay đổi hành động của Trung Quốc ở Biển Đông.
Còn tiếp....
Thụy Phương (lược dịch từ atimes)
.
.
.
Tác giả: Peter Lee
Bài đã được xuất bản.: 09/06/2011 05:00 GMT+7
Việt Nam luôn khẳng định quan điểm rằng, vấn đề cần được giải quyết theo đúng luật pháp quốc tế - một cách tiếp cận có lẽ sẽ khiến Trung Quốc cùng với bản đồ chín đoạn mà họ đưa ra nhằm tuyên bố chủ quyền Biển Đông gặp khó khăn đáng kể.
Hợp tác thay vì đối đầu
Trước nguy cơ một ASEAN thống nhất đồng thuận đưa ra tiếng nói chung, Trung Quốc dường như đã thực hiện một cách tiếp cận gây hấn "với vùng biển, bãi cát, bãi đá, đáy biển" để xác định quyền kiểm soát cũng như ngăn chặn bất cứ nỗ lực nào nhằm giải quyết vấn đề thông qua tiếng nói tập thể hay áp dụng pháp luật thay vì thông qua ngoại giao song phương.
Tổng thống Philippines Aquino và Quốc vương Brunei Hassanal Bolkiah Hassanal Bolkiah hôm thứ Tư đã nhất trí thông qua một chính sách "đối thoại đa phương" giữa các nước tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Herminio Coloma, phụ trách truyền thông của Tổng thống Philippines nói với báo chí ở Manila rằng, lãnh đạo hai nước mong muốn tất cả các bên có liên quan "tham gia một cuộc đối thoại đa phương". 'Mục tiêu cơ bản là hòa bình và ổn định khu vực. Nên hợp tác hòa bình và đối thoại. Có rất nhiều bên liên quan và tất cả đều cam kết chia sẻ mục tiêu ấy", Coloma nói.
Coloma, người có mặt trong đoàn đại biểu Philippines tháp tùng ông Aquino cho biết, Quốc vương Brunei cho rằng: "Cách tốt nhất hiện nay là cần có các quan hệ tốt với Trung Quốc" ngay cả khi các bên đang theo đuổi tuyên bố chủ quyền.
Mỹ trong năm nay cũng có thái độ khác hẳn trong vấn đề tranh chấp Biển Đông, ít nhất ở vẻ bề ngoài
Tuyên bố của Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Campbell rằng, Mỹ sẽ làm việc với Trung Quốc về Đông Nam Á dường như nhận được sự tán thành của Bắc Kinh hơn là các tuyên bố của Ngoại trưởng Hillary Clinton và người đồng cấp Nhật Bản Seiji Maehara về vấn đề đảo và hàng hải trong năm ngoái.
Tâm điểm thể hiện sự trở lại của Mỹ tại châu Á trong năm ngoái là Đông Bắc Á, với việc Mỹ thúc đẩy vấn đề Cheonan (tên tàu chiến Hàn Quốc bị chìm mà Seoul cho là do ngư lôi của Triều Tiên), vai trò sắp đặt lịch trình tại Hội nghị Shangri La và G-20.
Trung Quốc phản ứng bằng cách nâng cấp quan hệ đồng minh với Bình Nhưỡng, đặc biệt với tuyên bố sự tồn tại một liên minh an ninh Mỹ - Hàn, Mỹ - Nhật là chính sách chống lại Trung Quốc chứ không phải chống Triều Tiên. Quan điểm đối đầu của Tổng thống Lee đã đưa Mỹ vào ngõ cụt.
Mỹ dường như đã tiếp thu bài học từ sự thất bại ấy và hướng tới một cộng đồng đa phương để thiết lập sự hiện diện lâu dài ở Đông Nam Á, thay vì theo đuổi một cách tiếp cận truyền thống và đối đầu hơn. Chiến lược Đông Nam Á là kiểu tiếp cận hòa dịu hơn và nên tồn tại lâu dài hơn là một chính sách bất ổn, nhằm vào Triều Tiên mà bị coi thực ra là để chống Trung Quốc.
Mỹ đang thực hiện sự thay đổi quan trọng trong chính sách toàn cầu trong thời gian này. Và chính sách Đông Nam Á đang ở gần tâm điểm. Ngày 31/5, ông Campbell nói trong bài phát biểu rằng, tập trung của Mỹ sẽ thay đổi từ Trung Đông và "Nam Á" sang Đông Á.
Và ở Đông Á, theo ông Campbell, trọng tâm ấy sẽ chuyển dịch từ Đông Bắc Á sang Đông Nam Á.
Đông Nam Á - tấm vải của các mối quan hệ chồng chéo
Năm nay, "mục tiêu theo đuổi" của Mỹ trong khu vực là Indonesia, chủ tịch hiện nay của ASEAN và chủ trì hội nghị ASEAN tháng 11. Hội nghị ấy sẽ sẽ đưa Tổng thống Obama tới Bali. Mỹ đã nhanh chóng thúc đẩy sự hồi sinh trong quan hệ của họ với Indonesia và coi đó như phần cốt lõi trong chiến lược Đông Nam Á của Mỹ. Trợ lý Ngoại trưởng Campbell nói Indonesia "rất quan trọng" ở Đông Nam Á và xa hơn nữa, đồng thời nhấn mạnh rằng, Mỹ ủng hộ "hoàn toàn" nước này.
Về phần mình, Indonesia đã sẵn sàng nắm giữ trách nhiệm và những cơ hội của một nước đông dân, một cường quốc Hồi giáo khu vực, một nơi chu chuyển giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Indonesia cũng là một nước không liên kết, với các quan hệ kinh tế đang mở rộng với Trung Quốc...
Ở châu Á, khẳng định sự tất yếu của các lực lượng Mỹ để bảo vệ những nước giàu có, trang bị tốt như Hàn Quốc và Nhật Bản khỏi mối đe dọa Triều Tiên ít hấp dẫn hơn việc đặt các khả năng không quân, hải quân Mỹ ở các quốc gia nhỏ ASEAN.
Một trọng tâm chính với quân đội Mỹ ở Đông Nam Á sẽ là khả năng cứu trợ nhân đạo để giúp khu vực này đối phó với các thảm họa lớn; sự dẫn dắt các nước ASEAN trong các khả năng giám sát và tuần tra ven biển để nhận biết và hạn chế (nếu không là ngăn chặn) những kẻ xâm nhập không mong muốn.
Ví dụ như Philippines, từng than phiền về sự việc hai máy bay chiến đấu lạ xâm nhập nhưng không thể đuổi theo hoặc nhận dạng máy bay. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Voltaire Gazmin dù thừa nhận quân đội nước này không thể theo kịp một siêu cường như Trung Quốc. Nhưng ông cũng chỉ ra rằng, Philippines - một quốc gia có chủ quyền - cần ít nhất có một lực lượng đáng tin cậy và đáng kể để đảm bảo và duy trì tính toàn vẹn lãnh thổ.
Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Eduardo Oban Jr cho hay, quân đội Philippines đang lên kế hoạch thiết lập một hệ thống giám sát bờ biển ở vùng biển phía tây trong hai đến ba năm nữa nhằm giám sát và bảo vệ các biên giới hàng hải cùng tài nguyên tự nhiên của nước này.
Động thái này khá giống với chuyện Nhật Bản nâng cấp các khả năng của mình để giám sát khu vực từ Okinawa tới Senkakus. Và Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Campbell ngày 31/5 cũng nhấn mạnh rằng: "Gia tăng khả năng của các bạn bè và đối tác để đóng một vai trò trong nhận thức tình hình liên quan tới chủ quyền hàng hải của họ, tập trung vào các khả năng viễn chính của hải quân và lực lượng phòng vệ bờ biển để đảm bảo hòa bình và ổn định".
Ở một số trường hợp, "cứng hóa" vùng biên giới có thể làm giảm cơ hội xung đột. Ví dụ như trường hợp Ấn Độ và Trung Quốc đổ tiền của, quân đội, xây dựng cơ sở hạ tầng ở vùng biên giới đất liền tranh chấp hai bên. Tuy nhiên, cần phải xem xét kỹ rằng, liệu tranh chấp Biển Đông (đặc biệt là quần đảo Trường Sa) dựa trên những tuyên bố chủ quyền lịch sử nhưng không thuyết phục về logic địa lý - có lợi từ cách tiếp cận này hay không.
Chắc chắn, "quốc tế hóa" tranh chấp Biển Đông sẽ cung cấp một lộ trình dễ dàng hơn, ít tốn kém hơn cho Mỹ khi nước này dấn thân vào hoạch định chính trị Đông Nam Á.
Tuy nhiên, những tiến triển gần đây cho thấy, Trung Quốc quyết định thể hiện sức mạnh của họ để chứng tỏ rằng, sẽ là bất lợi nếu không phải là vô ích khi xem Mỹ như một người đối thoại.
Trong mọi trường hợp, thì cách tiếp cận hiện tại đáng hoan nghênh so với chiến lược Đông Bắc Á đối đầu và bất ổn. Nếu Mỹ có thể tác động để Đông Nam Á giống như một tấm vải của các mối quan hệ chồng chéo, với những sợi kinh tế Trung Quốc, sợi an ninh và ngoại giao Mỹ thì chính sách ngoại giao của họ sẽ là tinh tế, thông minh và gần như không cần thiết phải nói rằng, nó khác biệt hoàn toàn so với chính sách tồn tại trong thập niên qua, thập chí trong năm qua.
Thụy Phương (lược dịch từ atimes)
.
.
.
No comments:
Post a Comment