Phú Lộc - VietTimes
Chủ
Nhật, ngày 3/4/2016 - 06:18
Kinh
nghiệm của các nước chỉ rõ rằng thể chế hiệu quả nhất để đối phó với cái bẫy đó
là thể chế dân chủ hoặc chuyên chế nhưng với lãnh đạo cởi mở sẵn sàng cho phép
tự do thông tin chứ không như Tập Cận Bình. Phía trước Trung Quốc là hỗn loạn
và khủng hoảng, chứ không phải ổn định.
Người
dân phá xe và chiếm tòa nhà chính quyền địa phương trong một cuộc biểu tình ở
Trung Quốc
Báo Mỹ Wall Street
Journal vừa có bài viết của tác giả Jeffrey Wasserstrom, phân tích về tương lai
Trung Quốc thông qua quan điểm của học giả David Shambaugh, một nhà nghiên cứu
chính trị học chuyên về Trung Quốc.
Cuốn
sách mới nhiều thông tin về “Tương lai Trung Quốc” tiếp theo cuốn “Đảng Cộng sản
Trung Quốc” (China’s Communist Party, 2008) và cuốn “Trung Quốc Toàn cầu Hóa”
(China Goes Global, 2013). Cuốn sách này đề cập đến các lập luận đã được đưa ra
lần đầu trong bài phân tích “Sự Đổ vỡ sắp tới của Trung Quốc” (The Coming
Chinese Crackup) cũng đăng trên Wall Street Journal cách đây một năm, gây nhiều
tranh cãi. Lập luận chính của vị giáo sư Đại học George Washington rất dễ tóm tắt:
Trừ phi Tổng bí thư đảng Tập Cận Bình tiến hành cải cách chính trị lớn, nền
kinh tế sẽ thất bại và đảng sẽ sụp đổ. Vì các học giả thường thận trọng khi xác
quyết về thời điểm các sự kiện sẽ xảy ra, nên Shambaugh chỉ viết rằng nó có thể
xảy ra trong thập niên tới.
Tác
giả không phải là người đầu tiên dự đoán sự sụp đổ của Trung Quốc. Trước đó đã
có một số bình luận theo “trường phái sụp đổ” (collapsist), nếu mượn thuật ngữ
này của nhà sử học Geremie Barmé. Ngay sau vụ thảm sát tại Bắc Kinh năm 1989, đại
sứ Mỹ Winston Lord đã khẳng định rằng đảng sẽ mất quyền lực trong vài tuần lễ nếu
không phải là vài ngày. Mười hai năm sau, Gordon Chang xuất bản cuốn “Sự sụp đổ
sắp tới của Trung Quốc” (The Coming Collapse of China) và tự tin tuyên bố quyền
lực của đảng sẽ chấm dứt năm 2011.
Tuy
nhiên, lập luận của Shambaugh khác biệt vì vị trí nổi bật của tác giả và quan
điểm trước đó của ông nhấn mạnh đảng cộng sản Trung Quốc đã khôn ngoan học được
bài học về sự suy thoái của tư tưởng Leninist vào năm 1989-1991.
Cuốn
sách mới nhất của Shambaugh đưa ra những nhận định súc tích và rõ ràng về những
xu hướng chủ chốt – từ sự tăng trưởng của sức mua đến đô thị hóa nhanh – đã làm
thay đổi một đất nước chỉ có các làng xã thành một đất nước của các đô thị, với
“quy mô lớn” tới mức “khó hình dung nổi”. Tác giả so sánh “quyền lực mềm” của
Trung Quốc (vẫn còn “rất mềm” so với thế giới) với “quyền lực cứng” đang “lớn
lên từng ngày”, một thực tế được “trưng bày một cách cụ thể bằng lễ duyệt binh
hoành tráng tại Quảng trường Thiên An môn” năm 2009 và 2015. Tác giả cũng phân
tích kỹ lưỡng cách dùng thuật ngữ rất lạ của ông Tập Cận Bình khi nói đến “pháp
quyền”, qua đó hệ thống luật pháp trở thành “công cụ trong tay của đảng cầm quyền
để áp đặt ý chí và quyền lực của mình.”
Qua
cách lý giải về cách hiểu võ đoán đáng lo ngại của đảng về “pháp quyền”, có thể
thấy rõ quan điểm của tác giả đã thay đổi từ chỗ tương đối lạc quan trước đây về
triển vọng của đảng đến chỗ thất vọng. Shambaugh khẳng định đây là phản ứng hợp
lý đối với sự chuyển đổi tự hủy diệt của đảng theo hướng “Chuyên chế Cứng”
(Hard Authoritarianism) sau một thập kỷ rưỡi theo hướng “Chuyên chế Mềm” (Soft
Authoritarianism). Nhà lãnh đạo Giang Trạch Dân và sau đó là Hồ Cẩm Đào đã có
những bước cởi mở đáng khích lệ, tuy quá chậm chạp, nhưng xu hướng này đã dừng
lại năm 2007. Tập Cận Bình đã thay đổi cực đoan hơn theo hướng “Chuyên chế Cứng”
từ khi lên cầm quyền năm 2012.
Tác
giả so sánh Tập Cận Bình với một người lái xe tới ngã ba đường. Liệu ông Tập sẽ
tiếp tục theo hướng “Chuyên chế Cứng”? Hay quẹo theo hướng “Chuyên chế Mềm”, nới
lỏng kiểm soát theo cách đã làm trước đó vào thời kỳ (1982-1989 &
1998-2008)? Hay thoát ra theo con đường “Độc tài Kiểu mới” đưa Trung Quốc trở lại
thời kỳ Mao trị (1949-1976)? Hay chọn con đường “Dân chủ nửa vời”, để biến
Trung Quốc thành một Singapore khổng lồ, với hệ thống tranh cử hậu thuẫn cho một
đảng và môi trường dân sự không giống một nhà nước chuyên chế mà cũng chẳng giống
một nhà nước dân chủ? Shambaugh không thấy khả năng Tập Cận Bình sẽ đưa đất nước
theo hướng dân chủ.
Shambaugh
nói rằng con đường “Chuyên chế Mềm” và “Dân chủ nửa vời” sẽ có lợi nhất cho quyền
lợi của Đảng cũng như của nhân dân Trung Quốc, nhưng ông không tin rằng Tập Cận
Bình sẽ theo con đường này. Tác giả lo ngại xu hướng “Độc tài Kiểu mới” tuy
không muốn điều này xảy ra. Có nhiều khả năng nhất là Tập Cận Bình sẽ duy trì
hướng “Chuyên chế Cứng”, hy vọng bằng cách đó sẽ đảm bảo được sự ổn định.
Theo
Shambaugh, vấn đề là Trung Quốc đã ra khỏi giai đoạn phát triển mà tăng trưởng
nhanh có thể dựa vào sản xuất hàng rẻ trong những công xưởng lớn đông công nhân
sẵn sàng chấp nhận lương thấp. Trung Quốc đã bước vào giai đoạn các nhà lý luận
về hiện đại hóa gọi là “bẫy thu nhập trung bình” (middle income trap), mà chỉ
có thể thoát ra bằng cách dựa hẳn vào khả năng sáng tạo ra sản phẩm mới và dẫn
dắt các ngành công nghiệp dựa vào tri thức chứ không phải cơ bắp. Tác giả khẳng
định kinh nghiệm của các nước chỉ rõ rằng thể chế hiệu quả nhất để đối phó với
cái bẫy đó là thể chế dân chủ hoặc chuyên chế nhưng với lãnh đạo cởi mở sẵn
sàng cho phép tự do thông tin chứ không như Tập Cận Bình. Phía trước Trung Quốc
là hỗn loạn và khủng hoảng, chứ không phải ổn định.
No comments:
Post a Comment