Yadong
Liu -
Foreign
Affairs
Người
dịch: Huỳnh Hoa
29/09/2018
Chính
sách của Trump đang giúp Trung Quốc như thế nào?
Bắc Kinh vẫn không tin vào vận may của
mình
Lưu
Á Đông
(Yadong
Liu)
Trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống của ông
Donald Trump, đa số các bình luận gia phương Tây về quan hệ Mỹ-Trung đều thấy
cách tiếp cận Trung Quốc của chính phủ Trump là một thất bại mang tính chiến lược;
thậm chí vài người còn kết luận rằng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (Xi
Jinping) đã bịp được ông Trump. Tuy nhiên, gần đây trên báo chí phương
Tây đã nổi lên một câu chuyện khác. Theo quan điểm này, sức ép của ông Trump
lên Trung Quốc đang có hiệu quả và các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang lo ngại. Những
người ủng hộ quan điểm này khẳng định, việc ông Trump áp thuế 25 phần trăm lên
50 tỉ đô la hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc đang làm tổn thương nền kinh tế
Trung Quốc vào lúc nước này đã sử dụng quá đáng đòn bẩy tài chính và tăng trưởng
đang chậm lại. Trong khi đó, họ nói rằng cuộc gặp gỡ hồi tháng Bảy của ông
Trump với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker là một ngón đòn xuất sắc
về chiến thuật: bằng việc thương lượng một “thỏa thuận ngưng chiến” về thương mại
với EU, ông Trump đã đoàn kết được phương Tây chống lại Trung Quốc. Vào tháng
9, ông Trump thể hiện quyết tâm của mình bằng cách áp thuế lên thêm 200 tỉ đô
la giá trị hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Đồng thời, theo một số báo cáo, sự
bất đồng với việc ông Tập độc quyền kiểm soát chiến lược của đất nước đang tăng
lên bên trong nước Trung Quốc và giới lãnh đạo nước này đang tìm cách xoa dịu
ông Trump.
Tuy nhiên, câu chuyện này gần như trái ngược hoàn
toàn với sự thật. Thực tế là, mặc dù căng thẳng thương mại leo thang, Bắc Kinh
vẫn nhìn ông Trump như là vị tổng thống Mỹ lý tưởng đối với Trung Quốc. Việc
ông Trump rút ra khỏi hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương, cách tiếp cận cứng
rắn về thương mại với Nhật Bản, và lời ông nói về rút quân đội Mỹ khỏi Hàn Quốc
đều phục vụ cho lợi ích của Trung Quốc, tăng tốc đà suy giảm ảnh hưởng của Mỹ ở
châu Á và mở ra không gian để Trung Quốc bành trướng ảnh hưởng của mình nhanh
hơn là họ từng mơ tới. Trung Quốc khó có thể hy vọng một ông chủ Nhà Trắng nào
có tinh thần hợp tác mạnh mẽ hơn. Cũng có lý do hợp lý để tin rằng Trung Quốc vẫn
tin tưởng ở khả năng quản lý ông Trump của họ. Dựa trên những cuộc trò chuyện của
tôi với một nhân vật thân cận với giới lãnh đạo Trung Quốc, Bắc Kinh vẫn nhìn
ông Trump như một tổng thống Mỹ tốt hơn rất nhiều cho quyền lợi của Trung Quốc
so với những người khác.
Niềm tin của Bắc Kinh có gốc rễ trong kinh tế học.
Trong trò chơi thương mại mà Washington và Bắc Kinh đang chơi, Trung Quốc đang
có một số con bài mà các nhà phân tích của Mỹ - và có thể cả những người hoạch
định chính sách của Mỹ nữa - đã không đánh giá đúng. Số liệu thống kê về cân bằng
thương mại cho thấy Trung Quốc đạt thặng dư thương mại với Mỹ khoảng 370 tỉ đô
la, nhưng không thể hiện ai là người kiếm được lợi nhuận từ hoạt động xuất khẩu
này. Phần lớn sản phẩm xuất
khẩu của Trung Quốc mà ông Trump đang cố bóp chết bằng thuế suất là các sản phẩm
hoặc được sản xuất hoặc được bán ra bởi các công ty Đài Loan, Hàn Quốc hoặc Hoa
Kỳ chứ không phải các công ty Trung Quốc. Một ví dụ cho điều này là
iPhone, được sản xuất bằng lao động của người Trung Quốc, nhưng trong các nhà
xưởng của người Đài Loan và bán ra bởi Apple, một tập đoàn Mỹ. Như Thủ tướng
Trung Quốc Lý Khắc Cường (Li Keqiang) chỉ ra trong lời cảnh
báo chống lại chiến tranh thương mại hồi tháng Ba năm ngoái: “Hơn 90 phần trăm
lợi nhuận [trong những thí dụ như thế] được Hoa Kỳ nắm lấy. Chúng tôi có số liệu
thống kê cho thấy rằng năm ngoái, thương mại và đầu tư Trung Quốc – Hoa Kỳ đã tạo
ra hơn một triệu việc làm ở Mỹ”.
Hơn thế nữa, phần lớn khoản tiền mà các công ty Mỹ
kiếm được ở Trung Quốc không được phản ánh trong số liệu thống kê thương mại, bởi
vì nó được nhập vào các công ty Mỹ và các công ty liên doanh Mỹ-Trung Quốc, sản
xuất ở Trung Quốc để bán trên thị trường Trung Quốc. Đối với một số tập đoàn
công ty lớn nhất của Mỹ, kể cả các nhà sản xuất xe hơi và máy bay, thị trường
Trung Quốc quan trọng hơn nhiều cho tăng trưởng tương lai của họ hơn là thị trường
Mỹ. Và nếu như chiến tranh thương mại nóng lên, Trung Quốc có nhiều phương tiện
pháp lý để phá hỏng những thành công của các công ty Mỹ ở thị trường Trung Quốc.
Mỹ sẽ không có cách nào trả đũa vì thị trường Mỹ không thật sự quan trọng cho
các công ty Trung Quốc.
TẬP
ĐOÀN TRUMP, INC.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc từ lâu đã đo lường ông
Trump. Ông ta trước hết là một doanh nhân, không phải chiến lược gia. Hơn thế nữa,
mối quan tâm dài hạn đầu
tiên của ông là lợi nhuận cho các doanh nghiệp của chính ông ta, một mục đích
mà ông đặt ưu tiên cao hơn việc thúc đẩy các lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ.
Trung Quốc đã từng tỏ ra có ích cho mối quan tâm chủ yếu của cá nhân ông Trump.
Ví dụ, Bắc Kinh đã nhanh chóng phê chuẩn các thương hiệu mà Ivanka Trump sở hữu
và hỗ trợ các dự án phát triển ở Indonesia có liên quan tới tổ chức Trump
Organization. Và Bắc Kinh, vốn ít khi khoe khoang việc cung cấp cơ hội kinh
doanh như một biện pháp khích lệ hoặc “lại quả” cho các chính trị gia nước
ngoài, thậm chí còn có ích cho Trump nhiều hơn nữa trong tương lai.
Và như Bắc Kinh đã thấy rõ, không có gì đáng ngạc
nhiên, lợi ích hàng đầu của ông Trump là giữ được quyền lực. Để được như vậy,
ông cần trình cho khối cử tri ủng hộ mình một loạt chiến thắng. Phương pháp của
ông đã rõ: ông tạo ra một bầu không khí khủng hoảng rồi thực thi một giải pháp
ngoạn mục nhưng chỉ có tác dụng trang điểm bề ngoài mà không thay đổi điều gì cả.
Đây là kiểu cư xử ban đầu của ông với Trung Quốc, khi ông nói những lời cứng rắn
để rồi tiếp đón ông Tập trong một bữa tiệc hoành tráng của những người cùng chí
hướng ở Mar-a-Lago. Ông cũng theo đúng cách thức đó khi giao thiệp với Bắc Hàn,
lúc đầu ông dọa chiến tranh để rồi tuyên bố mối đe dọa của Bắc Hàn đã chấm dứt
cho dù Bình Nhưỡng vẫn tiếp tục xây dựng kho vũ khí hạt nhân của họ. Cuộc gặp gỡ
với ông Juncker để giải quyết xung đột thương mại Mỹ-Âu châu là một giải pháp
giả tạo khác cho một cuộc khủng hoảng giả tạo. Bắc Kinh vẫn không thèm quan tâm
tới một chính sách thương mại chung Mỹ-châu Âu chống lại Trung Quốc: thị trường
Trung Quốc quá quan trọng cho các doanh nghiệp châu Âu nên họ không thể dứt
khoát đứng về một phía.
KẾ HOẠCH
CỦA TRUNG QUỐC
Theo nguồn tin của tôi, Trung Quốc vẫn đang muốn hữu
hảo với Trump. Bắc Kinh đã diễn vai của mình trong phần đầu vở kịch nhỏ của ông
Trump; họ trả đũa lại biện pháp tăng thuế của ông để giúp tạo ra một cảm giác
khủng hoảng. Nhưng Bắc Kinh không leo thang: các nhà lãnh đạo hàng đầu của
Trung Quốc vẫn giữ sự im lặng lịch thiệp. Họ để cho ông Trump phô diễn sáng kiến
của mình.
Hồi tháng Năm, Bắc Kinh đưa ra điều mà ở Trung Quốc
người ta gọi là “bậc thềm để bước xuống”, khi Phó Thủ tướng Lưu Hạ (Liu
He) đề nghị Trung Quốc sẽ tăng mua hàng hóa của Mỹ thêm 200 tỉ đô la
vào năm 2020. Nhưng rõ ràng ông Trump chưa sẵn sàng cho hồi thứ hai của vở kịch
của chính ông và tiếp tục tiến tới với đợt tăng thuế thứ nhất. Dẫu sao, theo
nguồn tin của tôi, giới lãnh đạo Trung Quốc vẫn chưa từ bỏ hy vọng về một giải
pháp cho cuộc tranh chấp thương mại trước khi nước Mỹ bước vào cuộc bầu cử giữa
kỳ vào tháng 11-2018. Kết cục của cuộc tranh chấp sẽ liên quan tới một cam kết
của Bắc Kinh giảm thâm hụt thương mại của Mỹ. Vào lúc này, những cuộc nhượng bộ
có tính toán của Bắc Kinh chủ yếu liên quan tới việc Trung Quốc tăng nhập khẩu
sản phẩm của Mỹ, đặc biệt là năng lượng. Nhưng thỏa thuận này sẽ không làm gì để
thay đổi cuộc đua chiến lược của Trung Quốc nhằm chiếm vị thế dẫn đầu thế giới
trong các công nghệ cốt lõi của nền kinh tế mới như công nghệ người máy (robotics),
trí tuệ nhân tạo và mạng viễn thông thế hệ thứ 5. Ông Trump sẽ tuyên bố chiến
thắng và Bắc Kinh sẽ không phản bác ông ta bởi vì Trung Quốc muốn ông ta giữ được
quyền lực.
Đối với Bắc Kinh, mâu thuẫn căn bản trong quan hệ Mỹ-Trung
Quốc hiện nay là mang tính cấu trúc: vì Trung Quốc tiếp tục đuổi theo Mỹ cả về
kinh tế lẫn quân sự nên căng thẳng giữa hai bên là không thể tránh khỏi. Bắc
Kinh không mong đợi Washington từ bỏ vị thế thống trị của mình mà không chiến đấu,
và cũng không bao giờ mong đợi một cuộc hành trình thuận buồm xuôi gió cho dù bất
cứ ai thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2016. Theo ý nghĩa đó, các
nhà lãnh đạo Trung Quốc hiểu rõ những thách thức mà họ phải đương đầu trong dài
hạn. Nhưng, với các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc, con đường tiến lên
phía trước đã trở nên rõ ràng: giải quyết những vấn đề quốc nội đang đè nặng,
thúc đẩy kinh tế tăng trưởng và bành trướng ảnh hưởng quốc tế của Trung Quốc.
Không một áp lực nào của Mỹ sẽ làm Trung Quốc đi chệch khỏi con đường đó. Điệu
bộ của ông Trump – và xu hướng của ông đặt lợi ích cá nhân lên trước quyền lợi
của đất nước – đang làm cho mọi chuyện trở nên dễ dàng hơn là những gì mà Bắc
Kinh mơ tưởng.
*
Lưu
Á Đông (Yadong Liu) nguyên là tổng giám đốc
điều hành (CEO) của CEFC Global Strategic Holdings, một công ty có trụ sở tại
New York, đầu tư vào năng lượng và công nghệ năng lượng.
Nguồn :
Beijing
Still Can’t Believe Its Luck
By Yadong Liu
September 28, 2018
No comments:
Post a Comment