Phạm Thành Nhân - Báo Phụ Nữ
16:44 07/04/2017
"Dạ
cổ hoài lang" - bản tình ca nổi tiếng của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu (Sáu Lầu)
sẽ có thể bị cấm vĩnh viễn trên toàn quốc.
Dạ cổ hoài lang - bản
tình ca nổi tiếng của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu (Sáu Lầu) sẽ có thể bị cấm vĩnh viễn
trên toàn quốc và bất kỳ ai muốn hát lại, phổ biến tuyệt phẩm này sẽ phải thực
hiện một điều không tưởng: tìm cho được bản gốc của tác phẩm, với chữ ký của
người quá cố.
Mà, không chỉ Dạ cổ hoài lang, nhiều tác
phẩm khác cũng có thể sẽ bị cấm vĩnh viễn trên toàn quốc cho đến khi tìm
được bản gốc.
Tất nhiên, điều khủng khiếp trên chưa xảy ra và có lẽ
cũng sẽ không xảy ra. Nhưng, với những gì Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn
(NTBD) Nguyễn Đăng Chương trả lời truyền thông về việc cấm vĩnh viễn trên toàn
quốc năm ca khúc sáng tác trước 1975 thì đó chính là một khả thể.
Bản gốc “Dạ cổ hoài lang”
Theo ông Chương, các ca khúc Cánh thiệp đầu
xuân, Chuyện buồn ngày xuân, Con đường xưa em đi, Đừng gọi anh bằng chú, Rừng
xưa bị cấm do vi phạm bản quyền - bị sửa lời so với tác phẩm gốc. Những
ca khúc “sai lời so với bản gốc thì phải cấm lưu hành vĩnh viễn” - ông Chương
nói.
Chính từ đây, câu hỏi đã được đặt ra: làm thế nào
xác định được một tác phẩm là “bản gốc” và liệu Cục NTBD có xác định được bản gốc
của năm tác phẩm nêu trên không khi tuyên bố nó sai để cấm?
Lịch sử âm nhạc Việt Nam có một giai đoạn mà những bản
nhạc bướm, các tập sách nhạc rất thịnh hành. Nhưng ngay cả trong trường hợp đó
thì chúng vẫn không thể được Cục NTBD xem là bản gốc do không có chữ ký của tác
giả.
Thậm chí ngày nay, khi các tác phẩm hầu hết được soạn
trên phần mềm, lưu trữ trên máy tính thì việc có chữ ký lại càng là yêu cầu kỳ
quặc nếu không muốn nói là kiểu làm khó của cơ quan chức năng.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung cho biết, từ lâu anh đã
không còn viết tay các tác phẩm của mình mà đều soạn trên máy tính. Anh cũng
không ký tên lên tác phẩm trừ trường hợp ca sĩ xin được sử dụng và yêu cầu anh
ký tên.
Đất nước đã trải qua nhiều năm tháng chiến tranh, những
bản nhạc viết tay - nguyên bản liệu còn được mấy nhạc sĩ lưu giữ? Giờ đây, khi
nhiều vị trong số họ đã qua đời thì chuyện yêu cầu họ xác định bản nào trong số
các dị bản là bản gốc như khi họ viết ra là điều hoàn toàn bất khả.
Như trường hợp Dạ cổ hoài lang -
mãi đến nay thời điểm sáng tác của nó (sáng tác năm 1917, 1918 hay 1919) vẫn
còn gây tranh cãi. Trong số những bản Dạ cổ hoài lang đang lưu
hành trên thị trường, đang được các nghệ sĩ biểu diễn, rất nhiều dị bản đã được
hát lên.
“Bảo kiếm sắc phán lên đàng” hay “Báu kiếm”, “Báo kiếm”,
“sắc phong”? “Luống trông tin nhạn” hay “tin bạn”, “tin chàng”? “Đường dầu xa,
ong bướm” hay như cố nhạc sĩ Trần Văn Khê chỉnh lý là “dầu say ong bướm”? “Gan
vàng lợt phai” hay “lạt phai”, “nhạt phai”?
Hình bìa “Con đường xưa em đi”
So với bản Dạ cổ hoài lang được xem là chuẩn tại khu
lưu niệm nghệ thuật đờn ca tài tử và nhạc sĩ Cao Văn Lầu ở Bạc Liêu, do UBND tỉnh
Bạc Liêu công bố ngày 17/9/2010 theo quyết định số 2257/QĐ-UBND thì các dị bản
trên đều vi phạm bản quyền và đương nhiên Dạ cổ hoài lang phải
bị dừng lưu hành vĩnh viễn trên toàn quốc.
Mà, kể cả bản “chuẩn” của UBND Bạc Liêu có chắc là
đúng so với những gì ông Sáu Lầu từng viết ra không khi ngày nay ông đã qua đời,
không thể trả lời là sai hay đúng?
Giữa lúc dư luận đang hoang mang với quyết định của
Cục NTBD, bà Kha Thị Đàng - phu nhân của cố nhạc sĩ Châu Kỳ bất ngờ cho biết,
cái mà Cục NTBD cho là dị bản, là sai so với bản gốc lại chính là cái do đích
thân nhạc sĩ Châu Kỳ sửa.
Theo đó, vì là một ca khúc sáng tác trước 1975,
trong thời điểm chiến tranh chia cắt nên một số chỗ trong tác phẩm không còn
phù hợp với thời bình. “Chiến trường anh bước đi” và “Nơi đây phiên gác canh
dài” đã được đích thân nhạc sĩ Châu Kỳ sửa thành “Lối mòn anh bước đi” và “thao
thức canh dài”.
Với tiết lộ này thì "chiến trường" hay
"phiên gác", "lối mòn" hay "thao thức" cũng đều
là bản gốc và đều không vi phạm bản quyền. Điều quan trọng nhất, như bà Đàng
cho biết, từ khi bản Con đường xưa em đi được Cục NTBD cấp
phép lưu hành rồi tạm dừng rồi cấm vĩnh viễn thì chưa có bất kỳ ai ở cơ quan quản
lý văn hóa tiếp xúc hay trao đổi với bà về tác phẩm này để xác minh tính chính
xác của bản gốc.
Cấm hay không cấm một tác phẩm là thẩm quyền của cơ
quan quản lý văn hóa. Nhưng cấm hay không cấm cũng cần một lý do thỏa đáng,
thuyết phục được khán giả lẫn người làm nghề, bởi nếu không thì sẽ tạo ra một
tiền lệ bất công vô cùng lớn đối với các tác phẩm khi chỉ có năm bài hát bị cấm
trong khi hàng ngàn bài khác thì không.
Phạm
Thành Nhân
No comments:
Post a Comment