Zhang
Baohui – CNN
Biên
dịch: Ngô Việt Nguyên | Biên tập: Lê Hồng
Hiệp
Vào
ngày 10/2, thế giới bất ngờ vì một cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald
Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Một phát ngôn từ Nhà Trắng mô tả cuộc điện đàm “hết
sức thân mật.” Quan trọng nhất với Tập là việc Trump đảm bảo cam kết của Mỹ đối
với chính sách “một Trung Quốc”.
Cuộc điện đàm này, cộng với một lá thư từ Trump gửi
Tập hai ngày trước, trong đó thể hiện Mỹ mong muốn “một mối quan hệ mang tính
xây dựng” với Trung Quốc, đã loại bỏ nhiều những lo âu được tạo nên bởi những
phát ngôn trước kia của Trump cho rằng nguyên tắc “Một Trung Quốc” có thể được
đàm phán lại.
Thách thức của Trump với nguyên tắc “Một Trung Quốc”
và đe dọa của ông trong chiến dịch tranh cử rằng ông sẽ áp thuế nhập khẩu 45%
lên hàng hóa Trung Quốc đã gây nhiều lo âu rằng hai quốc gia đang ở trên đà đụng
độ nhau.
Những
thất thế ở sân nhà
Một cách giải thích có lý về sự quay trở về nguyên tắc
“một Trung Quốc” của Trump có thể là bởi vì những bất lợi ngày càng tăng ở sân
nhà.
Khi Trump đe dọa gắn nguyên tắc “một Trung Quốc” với
việc Trung Quốc phải nhượng bộ trong một số vấn đề, ông đang tiến lên với niềm
tin rằng mình bất khả chiến bại sau cuộc bầu cử.
Các lãnh đạo nước ngoài tranh đua để lấy lòng ông. Ở
trong nước và ở nước ngoài, Trump dường như có uy quyền mạnh mẽ.
Nhưng sau khi ông lên nắm quyền, Trump đã gặp phải
những trở ngại rất lớn ở trong nước.
Những chính sách mới được đề xuất đã gặp phải sự lên
án mạnh mẽ và bị chống đối bởi công chúng, giới truyền thông, và các nhánh khác
của chính phủ.
Theo một thăm dò bởi CNN/ORC, 53% người được hỏi
không tán thành cách mà Trump giải quyết công việc, đánh dấu mức độ không tán
thành cao nhất đối với một tổng thống mới đắc cử từ khi các cuộc thăm dò bắt đầu
theo dõi những kết quả trên.
Kết quả là Trump ngày càng trở nên tuyệt vọng và khó
chịu vì những thách thức ở trong nước.
Điều cuối cùng Trump cần là một cuộc xung đột lớn với
Trung Quốc, một cuộc xung đột hứa hẹn sẽ rất ác liệt và sẽ dẫn đến kết cục khó
đoán.
Vì thế khả năng rất cao là Trump sẽ quay trở lại
nguyên tắc “một Trung Quốc” sau khi so sánh tầm quan trọng của chương trình nghị
sự trong nước với vấn đề chính sách đối ngoại của chính quyền ông.
Trung
Quốc tranh thủ sự ủng hộ của nhà Trump
Việc Trump quay trở lại nguyên tắc “một Trung Quốc”
cũng có thể là kết quả của những nỗ lực ngoại giao thành công của Trung Quốc, bằng
những biện pháp thông thường và đặc biệt.
Chính thức thì Trung Quốc đã cứng rắn trong việc gửi
một lời nhắn rằng nguyên tắc “một Trung Quốc” có liên quan đến những lợi ích nền
tảng của Trung Quốc và họ sẽ đấu tranh đến cùng vì nguyên tắc đó.
Họ cũng đã đeo đuổi những phương pháp đặc biệt, và
qua cửa sau để định hình chính sách Trung Quốc của Trump.
Bắc Kinh hiểu
một cách rõ ràng rằng Trump dựa vào một nhóm rất nhỏ những cố vấn để dẫn dắt
ông trong những vấn đề chính sách, bao gồm con rể Jared Kushner và con gái
Ivanka Trump.
Vì thế, Trung Quốc đã cố gắng để gây ảnh hưởng trực
tiếp đến “đệ nhất gia đình” để xoa dịu quan hệ với Trump. Không lâu sau khi
Trump đắc cử, Kushner dự một bữa tối với doanh nhân Trung Quốc Wu Xiaohui, người
quản lý tập đoàn bảo hiểm Anbang với tổng giá trị tài sản lên đến 285 tỉ đô la
và có mối quan hệ thân thiết với giới lãnh đạo nhà nước Trung Quốc.
Rồi đến ngày 1 tháng 2, con gái của Trump là Ivanka
bất ngờ đến thăm đại sứ quán Trung Quốc ở Washington để dự một bữa tiệc mừng
năm mới.
Sau những cánh cửa khép kín, Trung Quốc có thể đã
thành công trong việc chủ động định hình quan điểm của Trump về chính sách “một
Trung Quốc” thông qua những sự răn đe và xoa dịu cùng lúc.
Hướng
đi tương lai
Dù cam kết của Trump đối với nguyên tắc “một Trung
Quốc” đã loại bỏ một cản trở trong ngắn hạn đối với quan hệ Trung-Mỹ, tương lai
của mối quan hệ song phương vẫn còn nhiều thách thức.
Nhiều vấn đề, bao gồm thương mại, Biển Đông, hay là
thách thức hạt nhân của Triều Tiên, vẫn có khả năng dẫn hai nước đến xung đột.
Mỹ và Trung Quốc có thể làm một số điều để giới hạn
xung đột và tối đa hóa hợp tác.
Trong khi Mỹ nên kìm chế trong việc dùng nguyên tắc
“một Trung Quốc” để gây áp lực với Trung Quốc trên phương diện thương mại,
Trung Quốc cũng nên có những nhượng bộ nghiêm túc.
Chính phủ Trump có một lý do chính đáng để than phiền
với Trung Quốc, đó là thâm hụt mậu dịch khổng lồ ở phía Mỹ.
Trung Quốc vì thế nên giải quyết vấn đề “thương mại
công bằng”. Những nhượng bộ bao gồm việc cho phép các công ty Mỹ có thể tiếp cận
thị trường Trung Quốc dễ dàng hơn.
Về vấn đề Biển Đông, những phát ngôn gần đây của
chính quyền Trump đã có những dấu hiệu đáng khích lệ.
Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis, trong một chuyến
thăm Nhật gần đây, nói rằng lực lượng vũ trang Mỹ không cần có những nước đi “mạnh
mẽ” (drastic) ở Biển Đông.
Thêm vào đó, ông nói rằng Mỹ sẽ sử dụng ngoại giao
như phương tiện chính để giải quyết những tranh chấp ở Biển Đông.
Trung Quốc không nên diễn giải điều này như là một dấu
hiệu của thế yếu. Ngược lại, Trung Quốc nên kìm chế những hành động có thể làm
gia tăng xung đột ở Biển Đông với Mỹ.
Cuối cùng, Trung Quốc nên có những nỗ lực thành thật
hơn trong việc giới hạn những tham vọng hạt nhân của Triều Tiên.
Những nỗ lực gia tăng của Bắc Kinh không những sẽ
đóng góp cho ổn định trong khu vực mà còn có thể làm vững mạnh thêm sự hợp tác
giữa Trung Quốc và Mỹ về vấn đề này.
Những nỗ lực như thế có thể thuyết phục Trump rằng
Trung Quốc đang làm những gì có thể để giúp Mỹ trong vấn đề an ninh nhạy cảm
này.
*
Zhang Baohui là giáo sư bộ môn khoa học chính trị và
là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Châu Á Thái Bình Dương tại Đại học Lĩnh Nam, Hồng
Kong.
Nguồn: Zhang Baohui, “Why
Trump backed down on ‘One China’”, CNN, 13/02/2017.
No comments:
Post a Comment