Elizabeth
M. Lynch - Foreign Policy
Dịch
giả: Trần Văn Minh
Posted
by adminbasam on
05/02/2017
Nguồn ảnh: Mark
Ralston/ Getty Images
Chính quyền Donald
Trump đang hỗn loạn. Lịch sử của Trung Quốc cho thấy đây là
do chủ ý.
Trong
khoảng hai tuần, Tổng thống Donald Trump lên làm tổng thống Hoa Kỳ, đất nước đã
chứng kiến việc thông qua một sắc lệnh hành chánh hoàn toàn thay đổi chính sách
di dân của Mỹ mà không có kế hoạch nào để thực hiện, sa thải một viên chức
chính phủ cao cấp vì bà “phản bội” chính quyền, và hàng loạt các sai lầm rõ
ràng do Trump tạo ra có liên quan tới công chúng và gần như hằng ngày, lăng mạ
báo chí. Qua nhiều cách, Trump hoàn toàn đảo lộn tiến trình bình thường của các
sự kiện, đi kèm với việc chuyển đổi quyền lực một cách suôn sẻ ở Mỹ.
Trên
phương diện nào đó, như một số người cảm thấy an ủi khi lập luận rằng, tất cả
những điều này chứng tỏ sự thiếu khả năng của Trump, và càng có khả năng ông ta
sẽ không phục vụ được 8 năm tổng thống, hoặc ngay cả 4 năm. Nhưng mục tiêu của
Trump có vẻ khác với bất kỳ người nào đã từng sống ở Nhà Trắng trước ông. Có lẽ
ông không nhất thiết muốn đạt được một mục tiêu chính sách cụ thể thích hợp với
một khuôn khổ chặt chẽ. Thay vào đó, mục tiêu của ông dường như là làm xáo trộn,
đã xảy ra từ các quyết định của ông cho đến nay. Và ông cho thấy, ông sẵn sàng
nhờ đến phương pháp có tính cách độc đoán hơn thay vì dân chủ, để đạt được sự rối
loạn này. Để hiểu được ông, tốt hơn, các chuyên gia nên so sánh ông với Mao Trạch
Đông, người sáng lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, thay vì với bất kỳ tổng
thống Hoa Kỳ nào trong quá khứ. Trong khi Trump chưa làm gì có thể sánh với quy
mô hoặc sự tàn bạo của chính sách của Mao, một số điểm tương đồng trong lịch sử
sẽ giúp làm sáng tỏ mục tiêu và hành vi của tân tổng thống.
Mao
lên nắm quyền như một nhà cách mạng dân túy, với ý định đảo lộn trật tự cũ của
Trung Quốc. Xu hướng đó giúp giải thích tại sao Trung Quốc bị bao trùm trong hỗn
loạn suốt 27 năm Mao cầm quyền. Đây là một số điểm tương tự được tìm thấy ở
Trump, chiến dịch tranh cử của ông, và nhiệm kỳ tổng thống cho đến nay, như học
giả chuyên về Trung Quốc, Orville Schell, ghi nhận tại cuộc nói chuyện ngày 19
tháng 1, được tổ chức bất vụ lợi Asia Society tổ chức. Mục tiêu hàng đầu của
Trump không nhất thiết phải nâng cao lợi ích kinh tế của Hoa Kỳ, hoặc thậm chí
để thúc đẩy một nền tảng chính sách chặt chẽ. Thay vào đó, động lực thúc đẩy của
ông là làm đảo lộn trật tự thế giới hiện hành. Ông Shell nói, “Tôi nghĩ rằng có một
chút tính cách người ngoại cuộc, kẻ gây rối, đảo
lộn trật tự cũ, chĩa ngón tay vào mắt của hệ thống hiện
hành trong con người của Donald Trump“.
Chính
tình trạng xáo trộn và đảo lộn của xã hội lôi cuốn tổng thống Hoa Kỳ. “Nếu
bạn không phá hủy, bạn không thể xây dựng” là câu nói mà Mao rất
thích, khi ông đưa Trung Quốc xuống con đường vô nghĩa và tự hủy hoại trầm trọng
qua một cuộc cách mạng liên tục. Hiểu được khía cạnh đó của Trump là điều quan
trọng trong việc tìm cách đối phó với nhiệm kỳ tổng thống của ông. Dẫn chứng logic kinh tế khi ông kêu gọi mức thuế
20% đánh vào hàng hóa Mexico và kêu gọi các giá trị của Mỹ khi ông ra lệnh cấm
nhập cư Hồi giáo, sẽ không gây tiếng vang với ông ta.
Ý thức
hệ, không phải lợi ích
Một
phần của chế độ độc tài là chú trọng vào các dự án về ý thức hệ – thậm chí bằng
cái giá phải trả là tiến bộ kinh tế và xã hội. Đối với Mao, cuộc Đại Nhảy vọt, kéo dài từ năm 1958-1962, là nổi bật.
Để chứng minh rằng Trung Quốc đã thực hiện “bước đại nhảy vọt” lên xã hội cộng
sản, công nghiệp hóa, thịnh vượng, Mao đã ra lệnh tập thể hóa hoàn toàn các
nông trại, nhà máy, và hầu hết xã hội Trung Quốc. Những ý tưởng ngu xuẩn – như
cày sâu hơn, nấu thép trong lò luyện ở sau nhà, và xây dựng các dự án thủy lợi
vô dụng – dẫn đến một trong những nạn đói do con người tạo ra, lớn nhất trong lịch
sử. Chỉ trong một năm, giới lãnh đạo biết rằng chương trình sẽ thất bại. Nhưng
đảng Cộng sản cầm quyền đã bỏ qua thực tế này và tiếp tục chiến dịch, quyết tâm
với lý tưởng đã vạch ra.
Trong
tuần làm việc đầu tiên, Trump đã kêu gọi một dự án mang tính ý thức hệ, nó được
đưa ra để làm hại nước Mỹ nhiều hơn có lợi: hoàn tất bức tường biên giới giữa Mỹ
và Mexico. Hầu hết những người nhập cư không có giấy ở Mỹ thì đang ở trên nước Mỹ, bởi
vì họ ở quá thời hạn chiếu khán hợp pháp cho phép, không phải vì họ
chui qua biên giới Mexico. Trump bỏ qua thực tế này, thay vào đó đã đề xuất xây
một bức tường biên giới, tốn phí khoảng 10 tỷ USD (ước tính của Trump)
và 38 tỷ USD (ước tính của Viện Công nghệ
Massachusetts – MIT). Trong lúc ông yêu cầu Mexico phải trả tiền để xây bức tường,
đề nghị duy nhất Trump đưa ra để thực hiện là một mức thuế 20% trên hàng hóa
Mexico, một khoản thuế có thể sẽ do người tiêu dùng Mỹ gánh chịu.
Tuy
nhiên, sự nhấn mạnh ở đây là về vấn đề ý thức hệ, không phải thực tiễn. Vì lý
do này, không phải đặc biệt quan trọng rằng các dự án lớn được hoạch định kỹ lưỡng
hoặc thực hiện đúng cách. Trong cuộc Đại nhảy vọt, Mao quyết định rằng Trung Quốc
sẽ tăng gấp đôi sản lượng thép. Để đạt được mục tiêu này, Mao dựng lên “lò luyện
sau nhà”: mọi vật dụng làm bằng kim loại – tay nắm cửa, nông cụ – đều được nấu
chảy. Nhưng như Mao học bài học quá muộn, kim loại nấu chảy chỉ sản xuất ra loại
thép phẩm chất kém, không thể sử dụng được, chứ chưa nói tới bán ra nước ngoài.
Tương
tự như vậy, khi Trump ban hành sắc lệnh ngày 27 tháng 1 năm 2017, ngăn cấm dân nhập
cư người Hồi giáo đến từ một số nước, ít nhất là trong vài tháng, ông dường như
không hề nghĩ tới tính hợp pháp hoặc phương cách thi hành. Sắc lệnh được ký sau
4 giờ sáng ngày thứ Sáu và có hiệu lực ngay lập tức, làm cho các cơ quan có nhiệm
vụ thi hành không kịp chuẩn bị trước. Các viên chức sở di trú không được thông
báo trước về nội dung chính xác của sắc lệnh hành chính, hầu như bị lạc trong bóng tối, và khi những người tỵ nạn, những
người có thẻ xanh, và người có chiếu khán đến Mỹ, cảnh hỗn loạn xảy ra.
Nhưng
công khai chỉ trích tất cả sự hỗn loạn khó có thể làm cho Trump thay đổi ý kiến.
Sẽ thấy Trump, giống như Mao, gia tăng gấp đôi khi đối mặt với thực tế về sự thất
bại của việc thực hiện một dự án lớn. Trong Đại nhảy vọt, có lần Mao nhận xét:
“Khi không có đủ để ăn, người ta sẽ chết
đói. Tốt hơn là để một nửa số người chết, để nửa kia có thể
ăn no bụng“. Ngày 30 tháng 1, Trump đả kích, trên trang twitter của mình, về kết quả trái ngược của
sắc lệnh, hiện đã trở nên nổi tiếng của ông ta. Nếu ông ta cho thời gian để mọi
người thực hiện đúng cách, thì “các phần tử ‘xấu’ sẽ đổ xô
vào nước Mỹ trong tuần đó. Rất nhiều ‘kẻ xấu’ ở ngoài kia!”
Các cuộc
thanh trừng và những kẻ xu nịnh
Từ
Mao cho tới Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hiện nay, chính trị Trung Quốc
luôn sôi động với những cuộc thanh trừng chính trị. Điều này cho phép nhà lãnh
đạo hiện hành loại bỏ các mối đe dọa đến quyền lực của mình, duy trì sự kiểm
soát độc đoán, và bảo đảm rằng những người còn lại nhanh chóng đứng vào hàng
ngũ. Trong cuộc Cách mạng Văn hóa 1966-1976, Mao đã thanh trừng Lưu Thiếu Kỳ và
Đặng Tiểu Bình, hai quan chức cao cấp có được sự ủng hộ trong Đảng đối với
chính sách cải cách kinh tế của họ. Họ Lưu cuối cùng chết trong tù nhưng Đặng
Tiểu Bình còn sống sót. Mao qua đời vào năm 1976, và đầu thập niên 1990, Đặng
Tiểu Bình bắt đầu thực hiện những cải cách kinh tế từng được đề xuất, đã làm
cho họ Lưu phải bỏ mạng.
Dưới
sự cầm quyền của Trump, thống đốc tiểu bang New Jersey, Chris Christie,
là người đầu tiên đã phải ra đi, ông Christie bị đẩy ra
khỏi ban chuyển giao quyền lực ngay cả trước khi Trump chính thức nhậm chức.
Ngày 30 tháng 1, Trump thực hiện cú thanh trừng đầu tiên của chính quyền ông:
sa thải quyền Bộ trưởng Tư pháp Sally Yates, bà Yates là người tương tự như tòa
án, đã đặt câu hỏi về tính hợp pháp của sắc lệnh hành chính của Trump và kêu gọi
các nhân viên của Bộ Tư pháp từ chối không bảo vệ nó. Hồi tưởng lại cách sử dụng
thuật hùng biện mang tính chính trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc và chất vấn sự
trung thành của một người đối với Đảng, Trump đã ban hành một tuyên bố mang tính phe phái tương tự,
phang vào mặt bà Yates là “sự phản bội” của Bộ Tư pháp và của chính bà Yates là
“sự yếu kém về vấn đề biên giới và rất yếu về nhập cư bất hợp pháp”.
Nhưng
những cuộc thanh trừng không chỉ để loại bỏ các mối đe dọa; chúng cũng bảo đảm
rằng những kẻ còn lại sẽ đứng trong hàng ngũ của đảng. Trước cuộc Đại nhảy vọt,
Thủ tướng Chu Ân Lai đã không còn có được cảm tình của Mao. Trong cơn tuyệt vọng
để chiếm lại cảm tình của Mao, họ Chu đã trở thành một người ủng hộ nhiệt tình
dự án điên rồ của Mao, mặc dù Chu nhanh chóng nhận ra rằng chương trình này là một thất bại to lớn, với những con
số khổng lồ [dân chúng] bị chết đói. Nhưng do sợ bị thanh trừng, Chu chưa từng
tiết lộ sự thật với Mao, lo sợ thách thức Mao. Thay vào đó, Chu tiếp tục ra lệnh
để các yêu sách của Mao được hoàn thành.
Hầu hết các thành viên đảng Cộng hòa đã
không lên tiếng chống sắc lệnh hành chánh của Trump ngày 27 tháng 1, lệnh cấm,
ít nhất là vài tháng, người Hồi giáo từ một danh sách các nước được chọn ra,
không được vào Mỹ một cách hợp pháp. Ngay cả những đảng viên đảng Cộng Hòa, những
người trước đây lên án lời kêu gọi của Trump về lệnh cấm người Hồi giáo –
như Phó Tổng thống Mike Pence, Chủ tịch Hạ viện Paul Ryan,
Bộ trưởng Quốc phòng vừa được bổ nhiệm, James Mattis, trong số đó – đã đứng về phía Trump. Cuối
cùng, lên tiếng có nghĩa
là sẽ đánh mất cảm tình của Trump.
Đây
là lý do vì sao những tuyên bố của các thành viên nội các được Trump bổ nhiệm tại
các phiên điều trần của Thượng viện – rằng biến đổi khí hậu là có thật, trấn nước là tra tấn – chẳng có ý nghĩa gì. Một
khi đã nhậm chức, có khả năng họ sẽ giống như Pence và Mattis, sẵn sàng đứng đằng
sau quan điểm cực đoan của Trump và thi hành mệnh lệnh của ông ta. Và bây giờ
Trump đã bổ nhiệm Steve Bannon – chiến lược gia trưởng, tự
tin, và trước đây chỉ là tay mơ về tình báo – vào Hội đồng An ninh Quốc gia, đồng
thời hạ thấp Giám đốc Tình báo Quốc gia và Tổng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ
xuống mức, chỉ cần báo cho biết, Trump nói với nội các của ông ta rằng ý thức hệ
ưu tiên hơn chuyên môn. Hoặc như người ta nói ở Trung Quốc, ĐỎ (tức người của đảng)
mà ra đấu với CHUYÊN GIA, thì ĐỎ thắng.
Tấn
công báo chí
Gọi báo chí là “đảng đối lập”, dạy bảo các phóng viên về những gì họ “nên viết,”
và nói các nhà báo là “những người dối trá nhất hành
tinh”, là một phần trong chiến lược của chính quyền Trump để đè bẹp các phương
tiện truyền thông của Mỹ. Điều này phản chiếu một cách kỳ cục về các nỗ lực của
Đảng Cộng sản, bảo đảm quyền tự do báo chí không bao giờ nảy mầm ở Trung Quốc.
Làm mất uy tín của tự do báo chí là cốt lõi của nỗ lực này; như các quan chức Đảng
đã viết trong một tài liệu nội bộ bị rò rỉ, “mục tiêu cuối cùng trong
việc cổ động quan điểm của các phương tiện truyền thông của
phương Tây là tấn công vào nguyên tắc trừu tượng và tuyệt đối của tự
do báo chí, phản đối sự lãnh đạo của Đảng trong các phương tiện truyền
thông, và khơi ra một lỗ hổng để qua đó mà tuyên truyền ý
thức hệ của chúng ta“.
Vấn
đề còn lại là chính quyền Trump sẽ đi xa cỡ nào trong cố gắng để kiểm soát báo
chí ở Mỹ. Đảng Cộng sản, đặc biệt là phiên bản ngày nay, cung cấp một bản mẫu
khả dĩ có hiệu quả một cách đáng sợ ngay cả trong môi trường truyền thông lan rộng
khắp toàn cầu. Đảng bắt giữ và truy tố các nhà báo dựa trên các tội
danh ngụy tạo, bắt giữ một cách ngẫu nhiên các phóng viên chỉ
trích nhà nước, và đùa giỡn với tiến trình xin chiếu khán đối với những nhà báo
nước ngoài không được ưa chuộng, điều mà trong một số trường hợp đã dẫn đến việc trục xuất họ.
Mặc
dù với sự kiểm duyệt của chính quyền Trump, nền báo chí Hoa Kỳ sẽ cố gắng tiếp
tục phục vụ vai trò như một cơ quan giám sát chính phủ. Nhưng nếu chính quyền
Trump gia tăng chiến dịch chống lại báo chí giống kiểu Đảng Cộng sản [Trung Quốc],
chưa biết rõ ai sẽ thắng ai.
Sự thật
định hướng
Trong
suốt chiến dịch tranh cử và hiện tại, trong tuần đầu tiên nhậm chức, Trump đã bị
cáo buộc việc thúc đẩy phiên bản riêng của ông về sự thật. Nhưng “những thông
tin định hướng” không có gì mới lạ đối với một chế độ độc tài. Chính bước Đại
Nhảy Vọt – với 30 triệu người thiệt mạng – hầu như đã bị lãng quên như là kết
quả của sự kiểm duyệt của Đảng [CSTQ]. Biến cố này không được giảng dạy nhiều
trong các trường học ở Trung Quốc; nếu được đề cập, biến cố không được mô tả
như một thảm họa như đã xảy ra. Một cuốn sách mới đây, được viết bởi một nhà
báo Trung Quốc, tác giả đã truy cập vào kho hồ sơ lưu trữ của chính phủ Trung
Quốc để tìm chi tiết câu chuyện về số lượng người bị thảm sát của dự án, đã bị
cấm [lưu hành] ở Trung Quốc. Nhưng Đảng đã xóa bỏ một cách hiệu quả ngay cả các
sự kiện gần đây hơn, như sự kiểm duyệt của nhà nước Trung Quốc đối với cuộc đàn
áp bạo lực năm 1989 các cuộc biểu tình gần Quảng trường Thiên An Môn ở trung
tâm Bắc Kinh. Theo Đảng, đó không phải là một phong trào quần chúng kêu gọi tự
do phổ quát, mà là một nhóm nhỏ những kẻ nổi loạn và côn đồ, đã xúi giục người
khác làm bậy. Ngay cả trong thời đại Internet, rất ít người biết sự thật đầy đủ
về những gì đã xảy ra; đến mức những gì người dân Trung Quốc chưa tới 35 tuổi,
biết về Thiên An Môn, thì phần lớn bị tô màu “sự thật định hướng” của Đảng.
Chỉ
trong tuần qua, chính quyền Trump đã cung cấp một loạt các “thông tin định hướng”
của riêng họ. Họ khẳng định rằng đám đông trong lễ nhậm chức của họ lớn hơn của
Tổng thống Barak Obama trong khi các hình ảnh và dữ liệu cho thấy rõ ràng là
khác; tuyên bố sắc lệnh hành chánh không
phải là lệnh cấm nhập cư Hồi giáo; và tuyên bố, không bằng chứng, rằng hàng triệu người đã bỏ phiếu bất hợp pháp trong
cuộc bầu cử Tổng thống năm 2016. Và cũng giống như Đảng Cộng sản Trung Quốc, Trump cũng đổ lỗi cho người khác đã “kích động”
các cuộc biểu tình chống lại sự cầm quyền của ông.
Rõ
ràng, Hoa Kỳ không phải là Trung Quốc. Người Mỹ nhất định sẽ không theo số mệnh
chịu trận với một chế độ độc tài. Nhưng nhiều người – những người trong Quốc hội
Mỹ, một số người trong truyền thông, và nhiều cử tri – quá chậm trễ trong việc
nắm bắt tình hình chính quyền Trump không chia sẻ mục tiêu của các nhiệm kỳ Tổng
thống nào trong suốt lịch sử. Do đó, phương cách thông thường cho và nhận hay mặc
cả của chính trị sẽ không đủ [để giải quyết vấn đề]; đối với những người quan
tâm, cần phải có những bước táo bạo hơn trước nguy cơ của chế độ độc tài. Sức
ép của công chúng thường xuyên lên chính quyền, chắc chắn sẽ cần thiết. Nhưng hối
hả đáp trả mọi khiêu khích không phải là một chiến lược. Như Mao cho thấy, ngăn
chặn một nhà lãnh đạo thực sự thích sự hỗn loạn, không phải là công việc dễ
dàng.
*
Bài
viết này đăng tải lần đầu tiên trên tờ China Law &
Policy và đã được chỉnh sửa sau đó.
No comments:
Post a Comment