GIẢM DÂN SỐ ẢNH HƯỞNG KINH TẾ NHƯNG CÓ LỢI CHO MÔI TRƯỜNG (Thiện Lê / Người Việt)

 

 

Giảm dân số ảnh hưởng kinh tế nhưng có lợi cho môi trường

Thiện Lê/Người Việt

December 14, 2025 : 5:24 PM

https://www.nguoi-viet.com/little-saigon/giam-dan-so-anh-huong-kinh-te-nhung-co-loi-cho-moi-truong/

.

SAN FRANCISCO, California (NV) – Hoa Kỳ hiện nay có thể  đang đi vào xu hướng giảm dân số vì ít người sinh con hơn, dân số ngày càng lớn tuổi, và tình trạng di trú ngày càng có nhiều căng thẳng. Những vấn đề này gây ảnh hưởng về kinh tế, nhưng cũng có mang lại một số thay đổi về môi thường.

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/12/DP-dan-so-giam-1-1920x1280.jpg

Thế giới ngày càng có nhiều người lớn tuổi hơn. (Hình minh họa: Spencer Platt/Getty Images)

 

Đó là chủ đề của buổi hội thảo hôm Thứ Sáu, 12 Tháng Mười Hai, do Truyền Thông Cộng Đồng Mỹ (ACoM) tổ chức, có sự tham dự của các chuyên gia về dân số.

 

Theo thông số từ Cục Thống Kê Dân Số, nếu nhập cư tiếp tục giảm, Hoa Kỳ sẽ mất đi một cách giúp giữ dân số, và đến năm 2100 có thể giảm xuống còn 226 triệu dân.

 

Xu hướng đó giống như những điều đang xảy ra ở Âu Châu và Đông Á, với tỷ lệ sinh con ngày càng giảm đáng kể. Dự đoán của Liên Hiệp Quốc cho thấy dân số của các quốc gia lớn có thể giảm 20% đến 50%.

 

Diễn giả đầu tiên là Tiến Sĩ Ana Langer, giáo sư danh dự của khoa Y Tế Toàn Cầu và Dân Số của đại học Harvard, cho biết tỷ lệ sinh con toàn cầu đang giảm đáng kể trong khoảng 50 năm vừa qua. Vào thập niên 1970, một phụ nữ từng có năm con, nhưng tỷ lệ đó giảm còn 2.2 trong năm 2024.

 

Theo bà, có bốn yếu tố làm dân số giảm gồm có: Tỷ lệ sinh con; tỷ lệ sinh tử; di trú; và cấu trúc tuổi tác của xã hội. Những yếu tố đó bị ảnh hưởng bởi sự phát triển kinh tế, giáo dục, quyền phụ nữ, y tế và các chính sách.

 

Bà đưa ra một số nơi có tỷ lệ sinh con giảm như Hoa Kỳ có tỷ lệ 3.5 trong thập niên 1960, và năm 2024 giảm xuống còn 1.6. Các nước Phi Châu Hạ Sahara có tỷ lệ 6.7 giảm xuống còn 4.5. Trong khi đó, các nước Á Châu thì giảm từ năm xuống còn 2.1.

 

Bà cho hay có những yếu tố làm nhiều người không muốn có con như giá nhà và chi phí nuôi con, học vấn và cơ hội việc làm của phụ nữ, bất bình đẳng giới tính, các cách nhìn văn hóa về sinh con, và không có được các dịch vụ kế hoạch hóa gia đình.

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/12/DP-dan-so-giam-2-1920x1277.jpg

Trung Quốc tuy có các chính sách khuyến khích sinh con nhưng tỷ lệ vẫn thấp. (Hình minh họa: Hector Retamal/AFP via Getty Images)

 

Một quốc gia đang được chú ý về tỷ lệ sinh con là Trung Quốc, từng có chính sách chỉ cho sinh một con rồi thay đổi thành cho sinh ba con, nhưng vẫn có tỷ lệ sinh con là 1.09 vì các áp lực từ kinh tế và văn hóa.

 

Nhiều quốc gia đang tạo động lực cho gia đình sinh con nhiều hơn, trong đó có Trung Quốc, nhưng không tìm được thành công.

 

Diễn giả thứ hai là bà Anu Madgavkar, thuộc Học Viện Toàn Cầu McKinsey, nói về những ảnh hưởng kinh tế của giảm dân số.

 

Một ảnh hưởng là làm kinh tế phát triển chậm hơn vì những người trong độ tuổi làm việc được, tức là 15 đến 64 tuổi, đang giảm ở nhiều quốc gia. Trong khi đó, số người từ 65 tuổi trở lên. Tỷ lệ người trong độ tuổi làm việc hỗ trợ người cao niên sẽ giảm đáng kể. Ở các nước Tây Âu và Hoa Kỳ, tỷ lệ hiện nay là bốn người làm việc hỗ trợ một cao niên sẽ giảm xuống chỉ còn hai người hỗ trợ.

 

Sự thay đổi về tỷ lệ người trong độ tuổi làm việc của các quốc gia cũng đáng chú ý đến. Các quốc gia đã phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Nam Hàn, Trung Quốc và các nước ở Tây Âu có số người trong độ tuổi đi làm đã lên đỉnh điểm. Trong khi các nước đang phát triển như Ấn Độ và Mỹ Latinh sẽ lên đến đỉnh điểm trong năm hoặc sáu năm nữa.

 

Là một chuyên gia kinh tế, bà Madgavkar nhấn mạnh phải tăng cường sản xuất, nhất là trong thời buổi có trí khôn nhân tạo (AI) và những cách tự động hóa nhiều thứ, để tạo ra thặng dư trong kinh tế trong khi có ít công nhân hơn để hỗ trợ người lớn tuổi nhiều hơn.

 

Diễn giả cuối cùng là Tiến Sĩ Philip Cafaro, phó giáo sư của đại học Colorado State University, mở đầu bằng cho biết dân số vẫn đang tăng toàn cầu, mỗi năm tăng khoảng 70 triệu người. Hoa Kỳ có 281 triệu dân vào năm 2000 và bây giờ có 343 triệu dân, nên chưa vào tình trạng giảm dân số.

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/12/DP-dan-so-giam-3-1920x1280.jpg

Dân số quá đông gây ra nhiều nguy hiểm môi trường. (Hình minh họa: David McNew/Getty Images)

 

Một vấn đề khác là môi trường, có những chuyện xảy ra như băng tan, biển bị nhiễm acid nhiều hơn, cháy rừng lớn, chim và nhiều côn trùng chết. Đó là những ảnh hưởng môi trường của tăng dân số, từ 2 tỷ người toàn cầu vào năm 1925 cho đến hơn 8.2 tỷ hiện nay.

 

Theo ông, lý do chính về môi trường là thế giới có quá nhiều người sở hữu những công nghệ tân tiến và vô cùng giàu có, dẫn đến tiêu thụ quá nhiều tài nguyên và gây ô nhiễm. Điều đó khiến ông đưa ra một đề nghị táo bạo là thế giới nên đón nhận việc giảm dân số. Thay vì đưa ra các chính sách khuyến khích sinh con, các quốc gia nên đón nhận giảm dân số.

 

Ông còn nói thế giới hiện nay có tám tỷ người, rất khó duy trì, trong dân số sáu tỷ hoặc bốn tỷ dễ duy trì hơn, và các quốc gia nên tập trung vào giảm dân số để tạo ra xã hội dễ duy trì hơn. [kn]

 

—

Liên lạc tác giả: le.thien@nguoi-viet.com

TỪ HIỆN TƯỢNG 'TRUMPUGEE', LÀM THẾ NÀO ĐỂ 'DZỌT' KHỎI NƯỚC MỸ? (Trúc Phương / Người Việt)

 

Từ hiện tượng ‘Trumpugee,’ làm thế nào để ‘dzọt’ khỏi nước Mỹ?

Trúc Phương/Người Việt

December 14, 2025 : 5:00 PM

 https://www.nguoi-viet.com/binh-luan/tu-hien-tuong-trumpugee-lam-the-nao-de-dzot-khoi-nuoc-my/

 

Trên The New Yorker ngày 8 Tháng Mười Hai, tác giả Atossa Araxia Abrahamian đã thực hiện một phóng sự dài hơn 6,500 từ, về cái gọi là “làm thế nào để đi khỏi nước Mỹ” (“How to Leave the U.S.A.”).

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/12/Tuong-Nu-Than-Tu-Do-1920x1280.jpg

Tượng Nữ Thần Tự Do ở New York. Nhiều người từng tin tưởng và kỳ vọng quá lớn vào một nền dân chủ từng được xem là mạnh mẽ và vững vàng nhất thế giới. (Hình minh họa: Charly Triballeau/AFP via Getty Images)

 

Đúng là chuyện ngược đời. Nào giờ người ta chỉ muốn đến Mỹ; bây giờ, chính người Mỹ đang xoay sở cách để đi “tỵ nạn Trump.” Báo chí gọi những người muốn đi khỏi nước Mỹ để “khỏi thấy Trump” là “Trumpugee.”

 

Khi Nữ Thần Tự Do “đã chết”

 

Hiện tượng “Trumpugee” không đơn giản là một làn sóng di cư chính trị thông thường  mà là biểu hiện rõ nhất của sự rạn nứt niềm tin vào “giấc mơ Mỹ” ở một bộ phận dân chúng, đặc biệt là tầng lớp trung lưu trí thức, cộng đồng LGBTQ+ và giới khoa học.

 

Khác với thái độ bất mãn thời Trump 1.0, lần này người ta không chỉ nói suông “tôi sẽ sang Canada” mà thực sự hành động: bán nhà, rút con khỏi trường, mua vé một chiều và thậm chí chấp nhận giảm 30-50 % thu nhập để đổi lấy cảm giác an toàn và tự do cá nhân.

 

Con số tuy chưa lớn (vài chục nghìn người trong dân số 330 triệu) nhưng lại tập trung vào nhóm có học vấn cao, có khả năng đóng thuế cao và tạo ra giá trị tri thức – chính là những người mà nước Mỹ khó thay thế nhất.

 

Theo báo cáo từ các công ty di trú và cơ quan chính phủ Châu Âu, số người Mỹ xin passport hoặc visa dài hạn đã tăng vọt, với hơn 1,900 đơn xin passport Anh trong quý đầu năm 2025 – mức cao nhất kể từ năm 2004 – và khoảng 4,700 đơn xin quốc tịch Ireland, cao nhất trong thập niên qua (“Trumpugees fleeing US for Ireland cite housing crisis and expenses as major drawbacks”/The Irish Mirror).

 

Làn sóng này không phải ngẫu nhiên. Một số người có kế hoạch từ lâu, nhưng chiến thắng của Trump sau cuộc bầu cử 2024 đã trở thành “ngòi nổ” thúc đẩy họ hành động.

 

Ví dụ, cặp vợ chồng giáo viên Kevin và Jessica Cellura từ Asheville, North Carolina, chỉ có 48 giờ để quyết định nhận công việc dạy học ở Morocco vào Tháng Mười Hai, 2024. Họ mang theo hai con nhỏ và mua vé máy bay một chiều đến Rabat vào ngày 10 Tháng Tám, 2025.

 

Jessica, 40 tuổi, chia sẻ: “Chúng tôi muốn tránh xa sự hỗn loạn. Nước Mỹ mà chúng tôi lớn lên đang biến mất quá nhanh.” Kevin, 52 tuổi, từng bỏ phiếu cho Cộng Hòa những năm 1990 nhưng nay ủng hộ đảng Dân Chủ, cho rằng chính quyền Trump “vượt xa những tranh cãi chính sách thông thường và những bất đồng gay gắt.” “Tôi không muốn ngồi chờ chết. Tôi phải lập kế hoạch thoát thân,” Jessica nói thêm (“These Americans are done with Trump. So they’re leaving America”/CNN).

 

Sự phân cực chính trị là yếu tố chính. Với nhiều người, không khí chính trị Mỹ ngày càng giống như một loại thời tiết u ám kéo dài. Cảm giác muốn rời đi không phải vì bất đồng chính kiến thuần túy. Điều bất thường là cường độ. Đời sống chính trị Mỹ mỗi lúc mỗi vận hành như một cơn bão không dứt. “Trumpugee” thực chất là sản phẩm của khí hậu chính trị, chứ không chỉ là phản ứng trước một cá nhân. Trong đời sống Mỹ hiện nay, vấn đề không chỉ là bất đồng quan điểm mà là người ta ngày càng cảm thấy ngột ngạt và không thể sống chung với sự bất đồng lên đến đỉnh điểm đến mức không còn có thể cứu vãn.

 

Như nói ở trên, những người “tỵ nạn Trump” – Trumpugee – hầu hết thuộc tầng lớp trung lưu, có học vấn, có thu nhập ổn định. Họ muốn “dzọt” khỏi nước Mỹ không phải vì lý do kinh tế. Nguyên nhân chính là họ dễ tổn thương trước các cú sốc tinh thần. Như cô đào Angelina Jolie nói cách đây không lâu: “Tôi không còn nhận ra nước Mỹ của mình nữa,” rằng “bất cứ điều gì ở bất cứ đâu cũng xảy ra tình trạng chia rẽ hoặc hạn chế quyền tự do ngôn luận và tự do cá nhân của bất kỳ ai. Điều đó quá nguy hiểm.”

 

Có thể hàng triệu người Mỹ cũng suy nghĩ tương tự Angelina Jolie. Họ thất vọng cay đắng sau khi từng tin tưởng và kỳ vọng quá lớn vào một nền dân chủ từng được xem là mạnh mẽ và vững vàng nhất thế giới. Những trải nghiệm chính trị như một phần bản sắc cá nhân của họ giờ đây khiến họ quá sốc trước sự thay đổi quá nhanh đang diễn ra. Cảm giác bất mãn của họ không đến từ nỗi lo sinh tồn mà còn đến từ nỗi thất vọng tri thức, rằng một nước Mỹ từng là hình mẫu dân chủ toàn cầu bây giờ đang trở thành gì?

 

Sự bất mãn của hàng triệu người Mỹ không phải là một “cảm giác.” Nó là điều có thực. Một cuộc khảo sát gần đây do Harris Poll thực hiện cho thấy bốn trong mười người trưởng thành ở Mỹ (42%) đã cân nhắc hoặc có kế hoạch chuyển sang sống ở nước ngoài. Ở thế hệ trẻ, con số này thậm chí cao hơn, với 63% người thuộc thế hệ Z và 52% người thuộc thế hệ Millennials (“Number Of ‘Trumpugees’ Leaving America Continues to Rise”/Newsweek).

 

“Get The Fuck Out (of America)”

 

Mức độ tìm hiểu cách thức làm thế nào để “đi quách” khỏi nước Mỹ đang trở thành xu hướng trên mạng. Một công ty tư vấn chuyên giúp làm hồ sơ “tỵ nạn Trump” thậm chí đặt tên họ là “Đi quách khỏi Mỹ” – Get The Fuck Out Tours (GTFO Tours).

 

GTFO Tours chuyên giúp làm hồ sơ định cư Hà Lan cho người Mỹ, do hai người Mỹ Bethany Quinn và Jana Sanchez thành lập. GTFO Tours cho biết vài ngày sau quyết định của Trump điều động hàng trăm binh sĩ Vệ Binh Quốc gia để dập tắt các cuộc biểu tình phản đối trục xuất người nhập cư ở Los Angeles, mức độ tìm hiểu chương trình “đi quách khỏi Mỹ” gửi đến văn phòng họ tăng 200% (“Want To Leave The U.S.? This New Company Will Help You Move Abroad”/Forbes).

 

Trong hai tháng đầu năm 2025, đơn xin passport Ireland tăng 60% so với năm trước; ghi nhận từ Pháp cho thấy đơn xin visa dài hạn từ Mỹ tăng đột biến; và Anh ghi nhận số công dân Mỹ xin quốc tịch cao nhất từ trước đến nay. Công ty tư vấn bất động sản Knight Frank của Anh cho biết “nhiều người Mỹ siêu giàu đang mua bất động sản ở London để tránh xa Trump” (“The Trump migration is prompting the wealthy to move”/Axios).

 

Có thể nhiều người nói rằng cái gọi là “Trumpugee” cũng chỉ là “dăm ba mống lẻ tẻ” có thái độ “bất mãn chế độ” nhưng vấn đề không phải là con số mà là bản chất của hiện tượng. Nó thể hiện một sự chua chát của hiện thực nước Mỹ. Thái độ của những người nổi tiếng đã nói lên nhiều điều.

 

Tháng Ba, Roseann O’Donnell – diễn viên, người dẫn chương trình nổi tiếng – cho biết bà đã chuyển đến Ireland. Bà nói, việc “chứng kiến những gì đang xảy ra về mặt chính trị” ở Mỹ khiến bà “rất đau lòng.” Năm 2024, Ellen DeGeneres cũng “tỵ nạn Trump” khi chuyển qua Anh. Đầu Tháng Tám, người dẫn chương trình truyền hình Jimmy Kimmel cho biết ông đã nhập tịch Ý, trong bối cảnh nước Mỹ thời Trump “thật không thể tin được” (“‘I would not feel safe’: Americans on the sorrow – and relief – of leaving Trump’s US for Europe”/The Guardian).

 

Làn sóng di cư ảnh hưởng mạnh đến giới khoa học. Việc Trump cắt hàng tỷ đô la tài trợ nghiên cứu, hủy trợ cấp cho các trường hàng đầu, và tăng phí visa H-1B, khiến nhiều nhà khoa học Mỹ, đặc biệt gốc Á, phải tìm đường thoát khỏi Mỹ.

 

Khi Đại Học Aix-Marseille ở Pháp mở chương trình “tỵ nạn khoa học,” họ lập tức nhận được 500 đơn từ Mỹ. Đáng nói nhất là ngày càng có nhiều khoa học gia Mỹ hoặc gốc Mỹ sang Trung Quốc. Hóa ra Trump đang làm cho Trung Quốc “vĩ đại hơn.”

 

Cần biết, hơn 70% học giả rời khỏi nước Mỹ thời gian gần đây là làm việc trong các lĩnh vực STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học). Trong số những khoa học gia bỏ Mỹ qua Trung Quốc trong năm nay có một nhà sinh vật học cấp cao tại Viện Y Tế Quốc Gia Hoa Kỳ; một nhà thống kê nổi tiếng thế giới của Đại Học Harvard; và một học giả về năng lượng sạch từng làm việc cho Bộ Năng Lượng Mỹ (“Why Trump’s cuts to scientific research are a big win for China”/The Washington Post).

 

Đầu Tháng Mười Một, Đại Học Westlake ở Hàng Châu thông báo rằng nhà khoa học nổi tiếng Lin Wenbin, trước đây là giáo sư Hóa Học James Franck tại Đại Học Chicago, đã gia nhập đội ngũ giảng viên của trường (“Giáo sư Hóa học James Franck” là chức danh giáo sư danh dự, đặt theo tên James Franck, nhà vật lý người Mỹ gốc Đức, đoạt Nobel Vật Lý năm 1925, từng giảng dạy tại University of Chicago).

 

Nếu hiện tượng này không dừng lại hoặc không được giải quyết, nó có thể dẫn đến “chảy máu chất xám” lâu dài, khiến Mỹ mất lợi thế cạnh tranh toàn cầu – một bài học mà lịch sử các đế chế suy vong từng chứng minh.

 

Nhìn chung, hiện tượng “Trumpugee” không chỉ “tránh mặt” cá nhân Trump mà chạy trốn một nước Mỹ đang hỗn loạn và chia rẽ, xuất phát từ việc một bộ phận lớn xã hội Mỹ “đi vào vết xe đổ” khi ủng hộ Trump hai lần, bất chấp loạt chính sách bất thường và có tính hủy diệt lâu dài của Trump.

 

Hơn nữa, “Trumpugee” không chỉ chạy trốn chính sách Trump mà còn là sự kinh hãi trước tình trạng bình thường hóa của ngôn từ chính trị bẩn thỉu, của bạo lực súng ống, của phân biệt đối xử, của việc khoa học và sự thật bị chính trị hóa theo cách vấy bẩn chưa từng có.

 

Thực tế ngày càng rõ ràng đến mức “tại sao” bây giờ không còn vấn đề cần đặt ra mà “làm thế nào” để đi khỏi Mỹ để “tỵ nạn Trump” mới thật sự là câu hỏi đáng quan tâm hơn đối với nhiều người. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại mà người Mỹ không còn coi nước mình là quốc gia vĩ đại nhất thế giới, ít nhất về mặt dân chủ, mà ngược lại, coi nước ngoài mới là nơi trú ẩn. Đó là tín hiệu cảnh báo rất nghiêm trọng về sức khỏe dài hạn của xã hội và thể chế Mỹ. [kn]

 

 

MẠNG LƯỚI NHÂN QUYỀN VIỆT NAM tổ chức NGÀY QUỐC TẾ NHÂN QUYỀN và TRAO GIẢI NHÂN QUYỀN 2025 (Người Việt Online)

 

MLNQVN tổ chức Ngày Quốc Tế Nhân Quyền vào trao Giải Nhân Quyền 2025

Người Việt Online

December 12, 2025 : 5:37 PM

https://www.nguoi-viet.com/little-saigon/mlnqvn-to-chuc-ngay-quoc-te-nhan-quyen-vao-trao-giai-nhan-quyen-2025/#google_vignette

 

MONTREAL, Canada (NV) – Ngày Quốc Tế Nhân Quyền lần thứ 77 và Lễ Trao Giải Nhân Quyền Việt Nam 2025 được long trọng tổ chức tại sảnh đường Singapore của khách sạn Ruby Foo’s Hotel, Montreal, Canada lúc 1 giờ chiều Chủ Nhật, 7 Tháng Mười Hai, qua sự phối hợp giữa Mạng Lưới Nhân Quyền Việt Nam (MLNQVN) với Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Vùng Montreal và với sự hỗ trợ của một số đoàn thể của người Việt tị nạn nhiều nơi trên thế giới, theo thông cáo báo chí của MLNQVN đưa ra hôm Thứ Sáu, 12 Tháng Mười Hai.

 

Đây là lần thứ nhì Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Vùng Montreal đứng ra đăng cai tổ chức Lễ Trao Giải Nhân Quyền Việt Nam. Lần trước là vào năm 2012.

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/12/DP-Giai-Nhan-Quyen-1-1.jpg

Tân Ban Chấp Hành Liên Hội Người Việt Canada và ba giải thưởng nhân quyền dành cho ba nhà đấu tranh nhân quyền Nguyễn Thị Ngọc Hạnh, Nguyễn Chí Tuyến, và Phan Tất Thành. (Hình: MLNQVN)

 

Buổi lễ được sự hưởng ứng nồng nhiệt của đồng hương trong vùng và các tỉnh và thành phố rất xa mặc dù thời tiết rất giá lạnh (âm độ C). Ngoài các đại diện cộng đồng người Việt Toronto, Calgary, Saskatoon, và Ottawa, còn có sự hiện diện của hầu hết thành viên tân Ban Chấp Hành Liên Hội Người Việt tại Canada.

 

Sau phần chào mừng quan khách của ông Trần Văn Nhã, chủ tịch Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Vùng Montreal và là trưởng ban tổ chức, Tiến Sĩ Nguyễn Bá Tùng, đại diện MLNQVN, nói về ý nghĩa của buổi lễ trao giải năm 2025 nhân Ngày Quốc Tế Nhân Quyền lần thứ 77.

 

Ông Tùng nói: “Buổi họp mặt hôm nay mang một ý nghĩa đặc biệt khác những năm trước. Khác ở chỗ khi cộng đồng quốc tế đón mừng ngày sinh nhật thứ 77 của Bản Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền, thì tập thể người Việt tị nạn chúng ta cũng đánh dấu 50 năm những quyền căn bản đó đã bị một chế độ chính trị bạo tàn nhất lịch sử loài người tước đoạt.”

 

Sau khi đề cập đến tình hình nhân quyền ngày càng tồi tệ ở quê nhà, ông tiếp: “Tuy nhiên trong hoàn cảnh đen tối đó, đã bùng lên những đốm sáng, những người bất chấp bạo lực đàn áp và tù đày, đã can đảm đứng lên thách thức bạo quyền, quyết tâm tranh đấu và bảo vệ những quyền cơ bản của người dân và sự vẹn toàn đất tổ. Ba trong số những người kiên cường đó mà chúng ta vinh danh hôm nay là tù nhân lương tâm Phan Tất Thành, tù nhân lương tâm Nguyễn Thị Ngọc Hạnh, và tù nhân lương tâm Nguyễn Chí Tuyến.”

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/12/DP-Giai-Nhan-Quyen-2.jpg

Bà Trương Bạch Nga (trái) nhận giải thay cho tù nhân Nguyễn Thị Ngọc Hạnh do Tiến Sĩ Nguyễn Bá Tùng trao. (Hình: MLNQVN)

 

Cao điểm của buổi lễ là phần tuyên dương và trao giải. Bằng tiếng Việt và tiếng Pháp, bà Lê Thị Kim Oanh và Bác sĩ Trần Lê Hồng Phúc lần lượt đọc lên thành tích đấu tranh cho nhân quyền của những khôi nguyên cũng như những gian khổ họ phải chịu đựng.

 

Cũng như những lần trao giải trước đây, không một khôi nguyên nào có mặt để nhận giải cho nên các tấm huy chương được trao cho các đại diện của họ.

 

Bà Trương Bạch Nga nhận giải thay cho tù nhân Nguyễn Thị Ngọc Hạnh do Tiến Sĩ Nguyễn Bá Tùng trao. Bà Trần Thị Bích Thoa, cư dân Calgary, thay mặt ông Nguyễn Chí Tuyến nhận giải từ ông Trần Văn Nhã. Ông Trần Văn Đông, chủ tịch Liên Hội Người Việt Canada, thay mặt tù nhân Phan Tất Thành nhận giải từ ông Nguyễn Văn Tấn, chủ tịch Ủy Ban Yểm Trợ Phong Trào Dân Chủ Quốc Nội Toronto.

 

Sau mỗi lần tuyên dương, cử tọa chăm chú theo dõi phát biểu của các đại diện qua những đoạn video được phát trên màn hình lớn.

 

Sau nghi thức trao giải, một số quan khách được mời phát biểu.

 

Dân Biểu Pierre Poilievre, lãnh đạo đảng Bảo Thủ Canada, mặc dù đã nhận lời tham dự, nhưng vì công vụ bất ngờ không đến được, đã gởi điện văn chúc mừng ba khôi nguyên, và khen ngợi việc làm vô cùng ý nghĩa của ban tổ chức.

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/12/DP-Giai-Nhan-Quyen-3.jpg

Bà Trần Thị Bích Thoa (phải) , cư dân Calgary, thay mặt ông Nguyễn Chí Tuyến nhận giải từ ông Trần Văn Nhã. (Hình: MLNQVN)

 

Phát biểu tại buổi lễ, cựu Thượng Nghị Sĩ Ngô Thanh Hải nhấn mạnh đến nghĩa vụ yểm trợ các nhà hoạt động nhân quyền trong nước và nhu cầu đoàn kết để tạo sức mạnh.

 

Cựu tù nhân chính trị Vũ Hoàng Hải, đại diện Khối 8406 Hải Ngoại, nêu rõ tình trạng đàn áp nhân quyền có hệ thống của nhà cầm quyền CSVN hiện nay và nhiệm vụ yểm trợ cuộc đấu tranh của các chiến sĩ nhân quyền trong nước.

 

Đáp lời kêu gọi của ban tổ chức, nhiều tổ chức và đồng hương tham dự đã tích cực đóng góp tài chánh cho Giải Nhân Quyền và công tác quà tết do MLNQVN thực hiện hằng năm.

Đặc biệt, vì có sự hiện diện đầy đủ các thành viên của tân Ban Chấp Hành Liên Hội Người Việt Canada đến từ nhiều địa phương nên ban tổ chức dành một khoảng thời gian để tân ban Chấp hành ra mắt với đồng hương tại Canada cũng như trên toàn thế giới.

 

Chương trình buổi lễ trao giải được sinh động hơn với hai bài hát đầy ý nghĩa “Anh Là Ai” và “Tình Ca Nguyễn Thị Sài Gòn” do hai nghệ sĩ Ái Phương và Chí Nhân trình bày.

 

Giải Nhân Quyền Việt Nam do MLNQVN thành lập từ năm 2002 nhằm tuyên dương những cá nhân và đoàn thể có những thành tích đấu tranh xuất sắc cho quyền làm người của nhân dân Việt Nam. Giải Nhân Quyền Việt Nam cũng còn có mục đích tạo một nhịp cầu liên đới giữa người Việt khắp nơi với những cá nhân và đoàn thể đấu tranh ở quê nhà.

 

Từ ngày thành lập đến nay Giải Nhân Quyền Việt Nam được trao cho 63 cá nhân và sáu tổ chức.

 

Trong 23 năm qua lễ trao giải luôn được tổ chức vào Ngày Quốc Tế Nhân Quyền ở nhiều nơi trên thế giới, như Paris (Pháp), Frankfurt (Đức), Melbourne (Úc), Montreal, Ottawa, Toronto (Canada), và nhiều tiểu bang tại Hoa Kỳ. [đ.d.]

 

 

THẾ NÀO LÀ “HIỀN TÀI” (Quốc Ấn Mai / Facebook)

 

THẾ NÀO LÀ “HIỀN TÀI”

Quốc Ấn Mai

14-12-2025  08:25   

https://www.facebook.com/quocan.mai/posts/pfbid033rb3xXCZpYTh1Mbr2EC4TdaqfGWBUn4fz7vSefeHg3hC7MZfBLai9HNjuarNVCXol

 

THẾ NÀO LÀ “HIỀN TÀI”

 

Người xưa dạy: “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”. TPHCM hôm nay cần “làm ưu tiên” cho hiền tài.

 

Nhưng như thế nào mới là hiền tài?

 

Chữ HIỀN đi trước chữ TÀI. Vì nếu có tài mà ác thì có lẽ sẽ dẫn đến nhiều hậu quả. Nhưng HIỀN là một tính từ, và tianh từ thì không định lượng được như TÀI…

 

TÀI, muốn định lượng không khó! Sáng tạo ra một sản phẩm, nghiên cứu ra một ứng dụng khoa học thuần túy chứng minh bằng số liệu. Điện thoại Oppo có thể copy y chang điện thoại Apple về hình thức nhưng cốt lõi nó vẫn xài hệ điều hành Android như nhiều điện thoại khác chứ không có giá trị cốt lõi về hệ điều hành IOS như điện thoại Apple.

 

Tôi làm gạch ép tĩnh khoa học công nghệ, mỗi viên gạch nhẹ hơn 10-55% so với gạch ép rung, các chỉ tiêu về độ cứng, độ ẩm, độ xuyên nước, độ chống cháy đều vượt trội hơn. Mọi thứ chứng minh bằng số liệu test kiểm định hết. Đại loại vậy…

 

Tôi hiểu rất đơn giản về TÀI trong lĩnh vực nhà nước cần là tính tiết kiệm đối với ngân sách, tác động tốt đối với xã hội, giúp nhà nước tăng trưởng xanh khi giảm CO2 vì đã ký cam kết với quốc tế,… Những thứ này hoàn toàn có thể định lượng được và có rất nhiều người TÀI có thể làm được tốt hơn so với những cách làm cũ giao cho độc quyền nhà nước hay giao cho những “sân sau” kiểu “con anh Sáu, cháu chú Ba, người nhà dì Tám”.

 

Người TÀI ở Việt Nam có nhiều, khái quát lại trong câu “cao thủ như mây” là không quá đáng. Nhưng người TÀI ở Việt Nam chưa được trọng dụng cũng nhiều. Nói thẳng là do cơ chế! Một cơ chế chưa sòng phẳng với những định lượng cụ thể để nhận diện người TÀI, trọng dụng người TÀI. Ví dụ lương cao hơn 100-300% để thu hút người TÀI nhưng đó là cao hơn lương cơ bản cỡ 6 triệu/tháng thì chỉ cỡ 12-18 triệu/tháng làm sao hút người TÀI đang hưởng lương 120.000-180.000USD/tháng?

 

Báo PLTP viết bài về “làn ưu tiên” cho người TÀI với sự khẳng định “TPHCM cần…” là chính xác. Vì ngoài 4 Nghị quyết 57, 59, 66, 68 của Đảng và Nghị quyết 193 của Quốc hội về cơ chế phát triển khoa học công nghệ, đổi mới thể chế thì TPHCM còn có riêng Nghị quyết 193 về cơ chế đặc thù phát triển TPHCM. Đã có cơ chế riêng thì những rào cản thu hút người TÀI đã lĩnh vực hoàn toàn có thể thực hiện.

 

Nhưng…

 

Học sinh tiểu học thì không thể giao đánh giá tiến sĩ. Tiến sĩ giấy thì càng không nên giao đánh giá người có sáng chế. “Bất lương mà bàn luận chuyện hiền lương” là phi chính danh. Để “thơ quốc doanh cười cợt thơ Đường” trong lĩnh vực cần định lượng cụ thể như tiết kiệm ngân sách và tác động xã hội chỉ mang lại trì trệ quốc gia.

 

Nhà nước có công cụ để chính danh việc mời và trọng dụng người TẦI. Đó là cần mà chưa đủ! Còn phải có một không gian tự do về mặt tư tưởng, học thuật, nghiên cứu, ứng dụng cho người tài sáng tạo. Mời nhân tài về để bàn chuyện đưa xúc xích về lại thành con bò là việc của con bò, không phải việc của nhà quản lý.

 

Còn về chữ HIỀN trong khái niệm HIỀN TÀI thì cứ cởi mở hết thông tin về công việc của người TÀI để nhân dân đánh giá. Vì nhiều khi HIỀN TÀI cần không HIỀN theo ý ai để còn tồn tại và không rơi vào cảnh “về thế giới người hiền gặp cụ Mác, cụ Lenin” sớm, theo nghĩa đen.

 

Đừng nướng hiền tài trên ngọn lửa chính sách, đừng vùi hiền tài dưới hầm tâm tư cá nhân, là được!

 

P/s: Bài viết trên báo PLTP có ở comment có nhấn mạnh về “làm ưu tiên” cho hiền tài có khái niệm “hợp hiến, hợp pháp và khả thi” rất thú vị.

https://www.facebook.com/photo?fbid=10229234589561813&set=a.2817432207462

 

19 BÌNH LUẬN 

 

 

 

BỘ ĐỘI SAO THA HÓA THẾ? (Trần Quốc Quân / Báo Tiếng Dân)

 

Bộ đội sao tha hóa thế?

Trần Quốc Quân

14/12/2025

https://baotiengdan.com/2025/12/14/bo-doi-sao-tha-hoa-the/

 

HÌNH :  https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/12/3-8.jpg

              Ảnh tác giả khi còn là lính Quân khu Thủ Đô. Nguồn: Trần Quốc Quân

 

Gia đình tôi có sáu đàn ông thì năm người từng tham gia Quân đội Nhân dân Việt Nam. Trong đó có Ba tôi cùng ba anh trai là sĩ quan cả đời binh nghiệp, chỉ mỗi tôi làm lính nghĩa vụ ba năm.

 

 

Cuối năm 1980, sau khi tốt nghiệp đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội chưa đầy năm, tôi bị tổng động viên đánh Tàu. Tôi nhập ngũ từ cơ quan Tổng cục Thống kê ở 6B Hoàng Diệu, Hà Nội cùng với bọn lính trẻ thực hiện nghĩa vụ quân sự từ các phường Phúc Xá, Nghĩa Dũng, An Dương… ngoài bãi đê Sông Hồng.

 

Tiểu đoàn 1, trung Đoàn 786, sư đoàn 321, Quân khu Thủ đô của tôi có hai thái cực đối lập giữa lính cơ quan trung ương có trụ sở tại quận Ba Đình với bọn lính du thủ du thực, cầu bơ cầu bất bán nước, móc túi ở bến Nứa ngay đầu cầu Long Biên cũng thuộc quận Ba Đình.

 

Lính đại đội 1 của tôi hầm bà làng, từ những thằng ‘trí thức’ như tôi, tới mấy thằng mù chữ. Mỗi lần cần ký gì, bọn chưa từng đến trường đều phải lăn tay và khi tập “bước đều bước” thì dứt khoát bọn đấy phải giơ chân và tay cùng bên, không thể nào sửa được.

 

Bọn lính tân binh bắt từ các phường ở đại đội tôi tuổi chỉ khoảng mười tám đôi mươi, toàn đầu gấu lưu manh. Chỉ huy đại đội, tiểu đoàn đánh đập, hành hạ, nhục mạ đủ kiểu mà chúng vẫn cứ “trơ gan cùng tuế nguyệt”.

 

Thứ bảy tuần nào bọn lính trẻ (và cả tôi) cũng trốn ra đường 32 đoạn gần bốt Phùng, Đan Phượng để chặn rồi nhảy lên xe khách về Hà Nội mà lơ xe không dám mở mồm hỏi vé, nếu không muốn bị ăn đòn hội đồng. Tối chủ nhật chúng tôi lại lên đơn vị để tự nguyện chịu kỷ luật từ chỉ huy đại đội. Khi thì bọn lính trẻ phải ôm súng lăn từ mặt đê xuống chân đê vài chục lần. Khi thì bọn lính ít học phải đeo biển trước ngực “Ai cũng như tôi thì mất nước” để trung đội trưởng dong đi khắp làng. Khi thì bọn chúng phải chạy quanh sân kho hợp tác xã 100 vòng, thậm chí còn bị trung đội trưởng nện cho chí mạng bằng báng súng… Ấy vậy mà chả đứa nào sợ, cứ đến thứ bảy lại trốn về Hà Nội thăm nhà, thăm người yêu.

 

Trên xe ca, bọn lính trẻ nghịch phá đủ kiểu. Con gái trên xe bị bỏn cấu, sờ, chỉ thút thít khóc thầm mà xấu hổ không dám kêu to. Các ông, các bà trung niên thỉnh thoảng lại ré lên: “Tiên sư thằng bộ đội nào móc túi của tao”…

 

Một ngày nghỉ cuối tuần, như thường lệ, tôi và đám lính cùng đại đội ra bốt Phùng tràn lên chiếc xe ca Ba Đình vỏ gỉ sét, xộc xệch chạy từ Sơn Tây về Hà Nội. Vì xe quá chật chội nên cửa xe không đóng nổi. Một đám lính trẻ của đại đội tôi đu bám nửa trong, nửa ngoài cửa xe. Khi xe chạy qua Trạm Trôi (Hoài Đức), tôi bỗng nghe từ dưới đường vọng lên một tiếng chửi tục: “Ối! Đ*t mẹ thằng bộ đội”. Ngoái đầu nhìn xuống, tôi thấy một thiếu tá bộ đội hớt hải vừa cố đạp xe đạp đuổi theo chiếc xe khách chở tôi và đồng đội, vừa không ngớt miệng chửi to: “Đ*t mẹ thằng bộ đội! Trả tao cái mũ!”

 

Trên xe ca, mấy thằng lính trẻ cùng đại đội tôi cười hô hố với “chiến lợi phẩm” trong tay là cái mũ dạ tá vừa giật được từ trên đầu viên sĩ quan đang tuyệt vọng nhấn bàn đạp đuổi theo chiếc xe ca với tiếng chửi ngày càng nhỏ dần.

 

Thời tôi nhập ngũ, một bộ phận lính trẻ rất mất dạy. Trung đoàn 786 của tôi chỉ trong ba tháng huấn luyện đã có một số quân nhân bị tước quân tịch, đuổi về địa phương (bị mất gần hết quyền công dân) vì can tội trộm cắp của dân, hoặc lén lút ngủ với con dâu chủ nhà mà chồng cũng là bộ đội đang chiến đấu trên chiến trường Campuchia.

 

Biết chuyện, có nhiều người thắc mắc: Bộ đội sao tha hóa thế? Chẳng chút xấu hổ, bỏn cười nhăn nhở “Bộ đội cụ Hồ đánh Pháp xưa rồi. Bây giờ là bộ đội cụ Duẩn đánh Mỹ đánh Tàu, nhá!“

 

Nhân việc đang có vụ tranh cãi gay gắt về tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” của nhà văn Bảo Ninh vừa được trao giải trong 50 tác phẩm văn học xuất sắc nhất từ năm 1975 đến năm 2025, tôi kể lại những mẩu chuyện rất thật, “mặt trái vinh quang” đang tràn ngập cõi mạng về bộ đội ta “giỏi đánh giặc, nhưng cũng rất phá dân”.

 

 

 

CẬP NHẬT TIẾN ĐỘ KÊNH ĐÀO FUNAN TECHO TỪ THÁNG 5/2023 TỚI THÁNG 12/2025 (Ngô Thế Vinh / Báo Tiếng Dân)

 

Cập nhật tiến độ kênh đào Funan Techo từ tháng 5/2023 tới tháng 12/2025

Ngô Thế Vinh

13/12/2025

https://baotiengdan.com/2025/12/13/cap-nhat-tien-do-kenh-dao-funan-techo-tu-thang-5-2023-toi-thang-12-2025/

 

Lời Giới Thiệu của Phạm Phan Long – VEF: Từ tháng 5/2023 đến cuối năm 2025, kênh đào Funan Techo – dự án biểu tượng dân tộc Khmer do hai cha con Hun Sen và Hun Manet quyết liệt thúc đẩy – đã chính thức bước vào giai đoạn thi công thực địa, với sự tái khẳng định tài trợ 1,7 tỷ USD từ Trung Quốc.

 

Kênh đào Funan Techo dài 180 km, lấy nước trực tiếp từ cả hai phân lưu chính của sông Mekong (đầu nguồn sông Tiền và sông Hậu), con kênh không chỉ khó đạt được mục tiêu rút ngắn lộ trình và giảm chi phí vận tải như Cam Bốt tuyên truyền, mà còn có nguy cơ: (1) Làm suy giảm nghiêm trọng lưu lượng nước mùa khô về hạ lưu, (2) Chặn đứng phù sa, (3) Đẩy nhanh xâm nhập mặn sâu thêm hàng chục kilômét, (4) Đe dọa trực tiếp sinh kế của hơn 20 triệu cư dân Đồng bằng sông Cửu Long.

 

Trong khi Phnom Penh liên tục khẳng định “lợi ích quốc gia thuần túy” và “không ảnh hưởng đáng kể”, thì các phân tích độc lập và Việt Nam lại chỉ ra hàng loạt thiếu sót: Thiếu đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới minh bạch, chi phí thực tế có thể vượt xa con số công bố, và rủi ro sinh thái lâu dài chưa được giải quyết thỏa đáng.

 

Bài viết ghi lại hành trình hai năm bảy tháng đầy căng thẳng ngoại giao, nghi ngại kỹ thuật và lo âu môi trường của một dự án đang thay đổi vĩnh viễn số phận dòng Mekong hạ lưu. Tiếng chuông chùa rộn ràng ngày động thổ 5/8/2024 có thực sự là lời chúc phúc cho Cam Bốt, hay đang ngân lên một hồi chuông cảnh tỉnh cho cả lưu vực sông Mekong? 

 

                                                          ***

 

https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/12/1-59.jpg

Hình 1:  Trong cuộc hội đàm ngày 16-9-2025 với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị (thứ hai từ phải), Phó Thủ tướng Cam Bốt Sun Chanthol (thứ hai từ trái) cho biết, Bắc Kinh tái khẳng định sẽ tiếp tục hỗ trợ tài chính 1,7 tỉ USD cho dự án Kênh đào Funan Techo — tạo cơ sở tài chánh vững chắc để triển khai dự án kênh đào Funan Techo dài 180 km, nối hệ thống sông Mekong–Bassac với Vịnh Thái Lan. Nguồn: The Cambodia Daily, 18.09.2025

 

 

DIỄN TIẾN 2 NĂM 7 THÁNG KÊNH FUNAN TECHO  05/2023 – 12/2025

 

– 19/05/2023: Hai tháng trước khi rời chức Thủ Tướng, ông Hun Sen đã chủ trì một buổi họp nội các đưa ra quyết định về “Dự án Đường Thủy Tonlé Bassac và Hệ Thống Hậu Cần” (The Tonle Bassac Navigation and Logistics System Project) hay còn được gọi là Kênh Funan Techo. Dự án được toàn thể Quốc Hội Cam Bốt thông qua và sau đó, ngày 7/6/2023, Chính phủ Cam Bốt đã quyết định thành lập Ủy Ban Liên Bộ để triển khai dự án Kênh đào Funan Techo.

 

– Ngày 8/8/2023: Chính phủ Cam Bốt đã gửi tới Ban Thư Ký Ủy Hội Sông Mekong MRC một thông báo về “Dự án Kênh đào nội địa Funan Techo” nhằm phục hồi một hệ thống đường thủy đã được xây dựng và vận hành từ triều đại Đế chế Funan Khmer [sic] có từ 500 năm trước Công Nguyên.

 

• Con kênh sẽ kết nối 4 tỉnh Kandal, Takeo, Kampot và Kep nhằm cải thiện giao thông đường thủy trong lãnh thổ Cam Bốt cho các cộng đồng cư dân địa phương. Dự án dự trù được khởi công vào cuối năm 2024 và bắt đầu vận hành 2028.

 

• Với những chi tiết kỹ thuật: Kênh di chuyển 2 chiều, có chiều dài 180 km, rộng 100 m phía trên nguồn và 80 m phía dưới nguồn, độ sâu 4 m tới 5,4 m, với 3 âu tàu (shiplocks) với lượng nước xả tối đa 3,6 m

 

• Theo thông báo này, thì ảnh hưởng tiêu cực của dự án là không đáng kể, nhưng đem lại nhiều lợi ích tích cực cho người dân Cam Bốt, như cải thiện mạng lưới thủy vận, kích thích phát triển kinh tế và xã hội, giảm thiểu lũ lụt ở các tỉnh Kandal, Takeo, bảo đảm an toàn lương thực cho cư dân địa phương bằng phát triển nông ngư nghiệp. Dự án kênh Funan Techo này được xem như nằm trong Chiến lược Một Vòng Đai, Một Con Đường / BRI (Belt and Road Initiative) của Trung Quốc, sau khi được một đại công ty Trung Quốc CCCC là China Communications Construction Company nghiên cứu về tính khả thi với kinh phí xây dựng là 1,7 tỷ USD, dự trù do BRI tài trợ.

 

https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/12/1-60.jpg

Hình 2: Con kênh Funan Techo lấy nước từ cả 2 phân lưu (distributaries) sông Mekong: Mekong Hạ đầu nguồn của Sông Tiền và Sông Bassac là đầu nguồn của Sông Hậu khi chảy vào Việt Nam. Bản đồ của MRC với chi tiết bổ sung bởi Trung Tâm Stimson. 

 

XEM TIẾP >>>>>  

 

GÁNH HÁT QUÊ ĐÃ CŨ và NHỮNG NGỤM NƯỚC BỌT ĐANG PHUN (Nguyễn Hoàng Văn / Báo Tiếng Dân)

 

Gánh hát quê đã cũ và những ngụm nước bọt đang phun

Nguyễn Hoàng Văn

12/12/2025

https://baotiengdan.com/2025/12/12/ganh-hat-que-da-cu-va-nhung-ngum-nuoc-bot-dang-phun/

 

Yevgeny Korobov, một trung úy trong quân đội Nga nhưng đã trốn sang Kazakhstan xin tỵ nạn vào năm 2023, vừa mới xuất hiện trên một chương trình truyền hình ở Âu châu, kể lại việc mình và đồng đội thoát khỏi cuộc chiến bằng cách cách tự bắn hay bắn vào nhau để… trở thành thương binh [1].

 

VIDEO :

Masha on Russia: From War Hero to Traitor | ARTE.tv Documentary  

ARTE.tv Documentary

DEC 5, 2025

https://www.youtube.com/watch?v=1F_NxEkriS8

 

Họ làm tôi nhớ lại một “cảnh” trong ca khúc “Đi vào quê hương” của Phạm Duy, phổ từ thơ Hoa Đất Nắng [2]:

 

Tôi vào quê hương quà tặng nhớ đem theo

Một khẩu Thompson hay chiếc súng cộng đồng

Mỗi thằng một đứa, dành cho nhau một phát

Mỗi đứa một thằng, dành một phát cho nhau.

 

Cái gì đã khiến một quân nhân chuyên nghiệp, đã tốt nghiệp học viện quân sự và từng tham chiến ở Syria, đi đến một chọn lựa như thế? Korobov kể lại việc anh ta thành thật dấn mình vào cuộc chiến với niềm tin tuyệt đối, hoàn toàn tin tưởng vào lời thượng cấp để rồi vỡ mộng, nhận ra mình quá ngu, cứ như một thằng hề và chuyện cũng chẳng khác gì cái “cảnh” trong ca khúc trên:

 

Tôi vào quê hương cùng một gánh hát quê

Ðả đảo hoan hô tôi đứng lên làm hề

Lũ trẻ ngù ngờ cười phun nước miếng

Trên da mặt tôi, trên yếm, trên đầu

 

Tôi muốn nhắc lại câu chuyện của cựu viên trung úy Nga là bởi những cựu trung úy hay trung tướng của chúng ta, trong những cãi cọ liên quan đến “Nỗi buồn chiến tranh”, cũng thế. Cũng thản nhiên phun nước miếng như những thằng hề trong cái thời ăn khách của một gánh hát xưa.

 

https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/12/1-58-1920x957.jpg

Viên sĩ quan Nga Yevgeny Korobov trong quân phục (ảnh trái) và khi trả lời phỏng vấn “Từ người anh hùng chiến tranh trở thành kẻ phản bội” (giữa), nhà văn Bảo Ninh khi còn trẻ (phải). Ảnh chụp từ video clip và trên mạng/ Tiếng Dân edit

 

Trong nhạc Phạm Duy viết là “gánh hát quê” còn trong thơ, tác giả viết là “cải lương”:

 

Tôi vào quê hương theo đoàn cải lương

Đứng lên làm hề đả đảo hoan hô

Lũ trẻ ngu ngơ cười phun nước bọt

Trên mặt mày tôi, dưới yếm, trên đầu

Tôi vào quê hương mang theo quà tặng

Carbin, Thompson, Garant; tiểu liên

Dành phát cho nhau mỗi thằng mỗi đứa

Dành phát cho nhau mỗi đứa một thằng [3]

 

Nhưng “hát” hay “cải lương” không quan trọng. Điều quan trọng là, dẫu không còn những họng thép nóng bỏng mang tên Carbin, Thompson, Garant hay Kalashnikov, vẫn có những tràng nước bọt mang hình viên đạn để “đả đảo” cái nỗi buồn về cuộc chiến đã kết thúc tới nửa thế kỷ.

 

 

Sao không nhìn vào những người Nga với “nỗi ngán ngẩm chiến tranh”. Trong khi những “gánh hát” của Putin vẫn tiếp tục rêu rao rằng cuộc chiến đó là thiêng liêng thì lính Nga lại nhấp nha nhấp nhổm “Mỗi thằng một đứa, dành cho nhau một phát” chỉ để vừa thoát ra khỏi cuộc chiến, vừa thủ thân với cái sổ thương binh [4].

Những lính Nga này làm tôi suy nghĩ về những chiến sĩ đang phun nước bọt của chúng ta, họ thực sự đả đảo hoan hô bằng niềm tin của mình, hay chỉ làm thế vì cái sổ hưu đang có hay sẽ có? [5]

 

--------------

Tham khảo:

 

1. “I shot my own men: Russian soldier admits he injured himself and his unit to flee Putin’s war”. https://www.msn.com/en-ie/news/world/i-shot-my-own-men-russian-soldier-admits-he-injured-himself-and-his-unit-to-flee-putin-s-war/ar-AA1S4vzS

 

2. Ca khúc này phổ biến vào đầu thập niên 1970 với tiếng hát Diễm Chi và Khánh Ly, được Phạm Duy xếp vào loại “Tâm phẫn ca”, cùng với những ca khúc như “Tôi không phải là gỗ đá” viết tặng Lê Tất Điều, “Bà mẹ phù sa”, “Bi hài kịch” phổ từ thơ Thái Luân v.v.

 

 

Có thể nghe ca khúc này qua tiếng hát Khánh Ly:

https://www.youtube.com/watch?v=6DTmdTa09ps

Đi Vào Quê Hương , Sáng tác Phạm Duy , Ca sĩ Khánh LyC:\Users\tamho\OneDrive\Desktop\New folder\ https:\www.youtube.com\watch?v=6DTmdTa09ps

Tiếng Xưa

 

1,719 views  Mar 25, 2020

Đi Vào Quê Hương , Sáng tác Phạm Duy , Ca sĩ Khánh Ly

 

Tôi vào quê hương bằng cuộn dây thép gai

Đồng cỏ cha tôi, tôi trói gô hình hài

Tôi đào thông hào, trồng cây chông nhọn hoắt

Tôi giơ tay cao, tôi cấu tôi cào.

 

Tôi vào quê hương bằng xe traction

Chở mìn clay-mo, plát-tíc đi ngoài đường

Tôi đặt lên sườn Mẹ Việt Nam gầy ốm

Ôi Mẹ tan tành! Ôi Mẹ phanh thân!

 

Tôi vào quê hương bằng dòng nước mắt

Nước mắt vợ chồng, nước mắt cha con

Nước mắt bạn bè, nước mắt anh em

Tôi lội tôi bơi mệt nhoài trong đó

Máu loang từ đầu, chảy xuống ruột mềm.

 

Tôi vào quê hương qua nòng thép súng

Lửa cháy trong làng, lửa cháy trong thôn

Lửa cháy trong lòng, lửa cháy trong tim

Trên da mặt tôi mọc lên cổ thụ

Cổ thụ sai oằn lựu đạn mooc-chiê!

 

Tôi vào quê hương bằng một gánh hát quê

Đả đảo hoan hô tôi đứng lên làm hề

Lũ trẻ ngù ngờ cười phun nước miếng

Trên da mặt tôi, trên yếm, trên đầu.

 

Tôi vào quê hương quà tặng nhớ đem theo

Một khẩu thompson hay chiếc súng cộng đồng

Mỗi thằng một đứa, dành cho nhau một phát

Mỗi đứa một thằng, dành một phát cho nhau.

 

 

 

BÌNH LUẬN TIN ĐỒN (Dương Quốc Chính / Báo Tiếng Dân)

 

Bình luận tin đồn

Dương Quốc Chính

14/12/2025

https://baotiengdan.com/2025/12/14/binh-luan-tin-don/

 

Đầu tiên phải nhắc đến chuyện tưởng chừng không liên quan, nhưng thực tế lại rất liên quan. Đó là hiện tượng anh em bên chuồng [bò] gần đây húc rất khỏe, để “bảo vệ nền tảng tư tưởng”, lấy cớ vậy thôi, chứ bản chất là bảo hoàng hơn vua.

 

“Vua” ở đây được tạm hiểu là lãnh đạo đảng. Lấy cớ bảo vệ đảng, bảo vệ chế độ, nhưng bản chất chỉ là bảo thủ, không muốn cải cách thể chế, cải cách tư tưởng, nên vu cho sự cải cách là tự diễn biến, tự chuyển hóa. Rồi đem chuyện Liên Xô sụp đổ ra làm con ngáo ộp dọa dân thiện lành, dọa cán bộ công chức. Dọa là mất ổn định, mất chỗ dựa, mất đảng, mất mình.

 

Suy cho cùng, thì tự diễn biến hay xét lại, có tính hai mặt, tùy góc nhìn. Góc tích cực thì chính là cải cách thể chế và tư tưởng. Liên Xô cũng cải cách và Trung Quốc cũng cải cách, đều là tự diễn biến và xét lại hết.

 

Lịch sử cho thấy sự phát triển của loài người chính là sự xét lại liên tục. Vì con người hay loài vật mà có trí tuệ là phải xét lại liên tục, tự diễn biến, tự chuyển hóa liên tục. Vì khôn ra mới biết trước đó chính mình hay ông cha, tiền bối, lãnh tụ đã từng ngu.

 

Thử hỏi, nếu không xét lại thuyết địa tâm thì sao có thuyết nhật tâm? Nếu Khrushchev không xét lại thì sao biết Stalin sai lầm? Đặng Tiểu Bình không xét lại sao biết Mao sai? Gorbachev không cải tổ sao biết Liên Xô từng sai lầm? Mà không biết Liên Xô sai thì sao Đặng có thể sửa sai để có Trung Quốc ngày nay. Nếu đảng ta không nhìn Liên Xô, Trung Quốc để thấy cái sai, cái đúng của họ, bản chất cũng là xét lại của xét lại, thì giờ cũng sập hoặc dặt dẹo như Cuba hay Bắc Triều Tiên.

 

Dù dùng khái niệm khác, là Đổi mới, nhưng bản chất là các ông Trường Chinh, Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt cũng đã xét lại đường lối kinh tế theo mô hình Liên Xô của ông Lê Duẩn. Cũng là ‘xét lại’ đó, dù về mặt chính trị, Lê Duẩn chống chủ nghĩa xét lại! Về bản chất cái khái niệm đó cũng tương tự, chẳng qua người ta né đi, dùng từ khác cho nó đỡ nhạy cảm. Cải tổ, xét lại, tự diễn biến, hay đổi mới thì đâu có khác nhau về bản chất.

 

Thế nhưng gần đây lại rộ lên việc anh em đỏ phẫn nộ, ý kiến ý cò, chống xét lại lịch sử, bảo vệ nền tảng tư tưởng. Nói như anh em, thì chắc quay lại thời Lê Duẩn anh em mới ưng tuyệt đối! Đổi ngày thành lập đảng từ 6-1 sang 3-2, đổi ngày chết của “bác” từ 3-9 thành 2-9 không là ‘xét lại’ thì là gì?

 

Điều đáng quan tâm, là đứng sau mấy làn sóng phát cuồng này luôn có bóng dáng các chú bộ đội. Bắt đầu từ vụ đấu tố đại học Fulbright, rồi tới Lê Văn Duyệt, Gia Long, rồi giờ là ‘Nỗi buồn chiến tranh’. Tất cả đều nằm trong bối cảnh đấu tranh quyền lực giữa hai bên mà anh em tự hiểu nhé.

 

Mình thấy rằng đây chẳng qua là đá thúng đụng nia, mượn chuyện để khuếch trương thanh thế, một kiểu duyệt binh, diễu võ dương oai về mặt truyền thông. Bên bảo thủ mượn hình ảnh Đại học Fulbright, Lê Văn Duyệt, Nguyễn Ánh, Bảo Ninh để định hướng dư luận tấn công lại sự cải cách, đổi mới về tư tưởng và quan điểm thân phương Tây hoặc có quan điểm mới.

 

Rõ ràng đứng sau phe bảo thủ thì khá rõ là ai, khá công khai, dựa vào tem nhãn của những người khơi mào. Còn quan điểm đổi mới tất nhiên không hề rõ ràng là có ai hậu thuẫn, kể cả cái ông mà mọi người đang cho là đổi mới, cũng chả dám ra mặt. Nhưng những người lên tiếng đa số là không hề đại diện cho một phe nhóm chính trị nào cụ thể, mà là tiếng nói cá nhân là nhiều. Nói cách khác, thì đó là quần chúng tự phát, nhiều hơn là có sự định hướng chính trị.

 

Phe bảo thủ thì cố bẻ lái là do bọn phản động chống phá, nhưng nói thật là trong chuyện này, về mặt lý luận, anh em phản động số má, cộm cán (đã được công an định danh cá nhân, tổ chức), thì chả có mấy ảnh hưởng, cũng chả đủ năng lực hay đủ tầm ảnh hưởng để làm điều đó. Nhóm lên tiếng phần nhiều là trí thức, chứ chả phản động gì cả, không như bên chuồng cố dán nhãn để định hướng, đó là trò rất mất dạy. Hy vọng là cơ quan chức năng không ngu theo chúng nó.

 

https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2025/12/1-57-1012x1024.jpg

Phát biểu của ổng Tô Lâm trong một buổi họp về phòng chống tham nhũng: Không ai được phép vượt quá “lằn ranh đỏ”, nhưng tựa đề các báo đưa ra được mạng xã hội bình luận là ám chỉ của Tô Lâm với “đối thủ”. Ảnh chụp màn hình của Kiên Gốc Sậy

 

Chả nhẽ Đại học Fulbright, chính quyền TP.HCM (cúng giỗ và tái đặt tên đường Lê Văn Duyệt), Bộ Giáo dục, Bộ Văn hoá, Hội Nhà văn (đã vinh danh tác phẩm ‘Nỗi buồn chiến tranh’ và đưa trích đoạn vào sách giáo khoa) đều là phản động cả sao?!

 

Như vậy là đám bảo thủ kia đang muốn quay ngược lại bánh xe lịch sử, đang muốn kéo lùi sự phát triển, cải cách tư tưởng, bằng cách múa may trên mạng xã hội và có lẽ họ càng bất lực khi càng lồng lộn. Vì các cơ quan kia có thèm đáp ứng yêu cầu của họ đâu, đó là cái tát vào mặt phe bảo thủ.

 

Nếu thực sự quân đội đứng sau làn sóng ảo (sóng trên mạng xã hội là ảo thôi, sóng ngoài đời mới là thật), thì phản ứng của xã hội chính là thước đo của lòng dân. Anh em húc ‘Nỗi buồn chiến tranh’ thì nó lại bán chạy, không có mà bán. Chả thấy ai tẩy chay Đại học Fulbright hay ném đá lăng mộ Lê Văn Duyệt, cơ quan chức năng cũng chả để tâm! Thì đó chính là bộc lộ của quyền lực thực tế của mỗi phe trong việc tranh cử đang diễn ra.

 

Theo thông lệ, từ thời bắt đầu có mạng xã hội, internet phát triển, lấy thời điểm xuất hiện trang “Quan làm báo” làm dấu mốc, thì bên nào yếu thế mới chơi âm binh. Giai đoạn trước, khi cụ còn, thì anh H được coi là âm binh, đưa tin “nội bộ”, thì bây giờ mấy anh khác được dùng cách tương tự, chắc do phe kia và có lẽ yếu thế hơn. Anh H giờ tập trung bán kính thôi.

 

Từ các phân tích trên, tự suy được bên nào tung tin đồn mạnh lại là bên yếu thế và có lẽ là sẽ thua. Bên thắng thế cũng chả có nghĩa là tối ưu, chẳng qua là có nhiều lợi thế hơn và biết nương theo xu thế của thời đại không thể đảo ngược được.

 

Nói thực là nếu phe kia lại cũng tỏ ra cải cách, theo một cách khác, thì bọn nhân dân mới thực sự đau đầu. Chứ anh em chọn cách quay ngược bánh xe lịch sử thì quá sai lầm. Bây giờ có lẽ quá muộn để sửa sai và chắc anh em cũng không hề nhận thức được là mình sai ở đâu.

 

Anh em đọc thì động não tí, mình viết tút này là tút thứ hai rồi, vì nhiều người hỏi là có tin gì không? Câu trả lời của mình vẫn kiên định là không biết gì cả đâu!