Ngô Nhân Dụng
November 8, 2016
Một bài trước trong mục này nhận xét, “Từ trăm năm
nay chưa thấy một cuộc tranh cử tổng thống Mỹ nào xuống thấp như năm nay.” Nhiều
người Mỹ tiếc một “thời hoàng kim” khi các ứng cử viên tổng thống đều nhã nhặn,
lễ phép ngay trong khi đang giành giật nhau lá phiếu.
Hoa Kỳ là quốc gia đem thí nghiệm thể chế dân chủ sớm
nhất, sau khi 13 tiểu bang họp nhau lật đổ chế độ của vua nước Anh. Những người
đã ký bản tuyên ngôn độc lập được coi là “quốc phụ” nước Mỹ. Ông Washington được
bầu làm tổng thống đầu tiên vì đã lãnh đạo cuộc kháng chiến giành độc lập; ông
chọn John Adams làm phó tổng thống. Năm 1792, nhiệm kỳ đầu của Washington sắp
chấm dứt, hai nhà lập quốc Thomas Jefferson và Alexander Hamilton cố thuyết phục
Washington chấp nhận lưu nhiệm. Tuy vậy, ngay thời đó đã có những người đả kích
Washington, vu cho ông là có ý muốn làm vua! Những người đó không bị bắt bỏ tù,
chứng tỏ Tổng Thống Washington kính trọng tự do ngôn luận! Năm 1796, ông
Washington cương quyết từ chối không ứng cử, lúc đó mới có một cuộc tranh cử thật
sự. Cuộc giao đấu cũng gay go không khác gì những năm đầu thế kỷ 21, vì những
chủ trương đối nghịch giữa hai đảng chính trị và hai “quốc phụ.”
Ứng cử viên Thomas Jefferson, đang làm ngoại trưởng,
thuộc đảng Cộng Hòa, Republicans, nhưng những người đối lập gọi họ là bọn Dân
Chủ, Democrats, với ngụ ý chế nhạo; cuối cùng dân chúng gọi họ là đảng Dân Chủ
Cộng Hòa (Democratic Republicans). Phía bên kia là đảng “Liên Bang”
Federalists, đưa Phó Tổng Thống John Adams ra tranh cử.
Ðảng Liên Bang, Federalists, chủ trương nước Mỹ phải
trao nhiều quyền hành cho chính phủ liên bang – hơi giống đảng Dân Chủ ngày
nay. Phía bên kia, đảng Dân Chủ Cộng Hòa chủ trương phân tản quyền hành cho các
tiểu bang, lập trường của đảng Cộng Hòa bây giờ. Nhưng trong lúc tranh cử, người
ta không chỉ cãi nhau về triết lý mà đả kích cả “ý đồ” của đối thủ!
Ðảng Liên Bang và John Adams tố cáo đảng Dân Chủ Cộng
Hòa là “thân Pháp,” họ sẽ đưa nước Mỹ đến hỗn loạn giống như tình trạng cách mạng
Pháp thời đó. Giống như đổ dầu vào lửa, vị đại sứ Pháp ở Washington lại lên tiếng
ủng hộ ông Jefferson, thế mới khổ cho ông! Ðảng Liên Bang thì bị phía Thomas
Jefferson chỉ trích là ho muốn thiết lập một chế độ giống như nền quân chủ của
nước Anh!
Vào thời đó, các phe phái chính trị cũng ghét nhau,
đả kích nhau đến cùng – cũng lỗ mãng không kém bây giờ. Khi một người thuộc đảng
Cộng Hòa qua đời, có ông hàng xóm thuộc đảng Liên Bang tuyên bố: “Bọn ‘Dân Chủ’
chúng nó, sao không xuống địa ngục hết cho rồi?” Người ta ví hai đảng kình chống
không khác gì quân Anh và quân Pháp! Trong thế kỷ 18 người Mỹ vẫn còn tục đấu
súng để giải quyết các “vấn đề danh dự” sau khi đấu khẩu mà chưa đã! Có người
ghi nhận là ba phần tư các vụ đấu súng ở nước Mỹ bắt nguồn vì lý do chính trị!
Và trong Quốc Hội có rất nhiều đại biểu bị thương tật vì đấu súng! Năm 1804,
Alexander Hamilton đả kích lập trường của Phó Tổng Thống Aaron Burr khi ông này
tranh cử chức thị trưởng New York. Burr thách đấu rồi bắn trúng, hôm sau ông
Hamilton qua đời.
Thời đó, Hiến Pháp Mỹ đã dùng lối bầu qua cử tri
đoàn, ai thắng ở tiểu bang nào thì được tất cả số phiếu của tiểu bang, giống
như bây giờ. Mỗi đảng đưa ra hai ứng cử viên, thành viên cử tri đoàn sẽ chọn
hai người; cuối cùng ai nhiều phiếu hơn thì làm tổng thống, người thứ nhì làm
phó. Năm 1796, John Adams được 71 phiếu cử tri đoàn, trở thành tổng thống thứ
nhì của nước Mỹ, còn Thomas Jefferson được 68; trở thành phó tổng thống!
Năm 1800, cả hai ông Adams và Jefferson lại cùng ra
tranh cử! Cuộc vận động năm 1800 đã xuất hiện những màn đả kích cá, nặng nề, lần
đầu tiên trong lịch sử Mỹ nhưng nặng nề không thua gì năm 2016! Thí dụ, đảng Cộng
Hòa mô tả đương kim Tổng Thống Adams là “giả quân tử,” độc tài, và phạm trọng tội.
Ðảng Liên Bang gán cho Jefferson nhãn hiệu vô thần, hèn nhát và “yếu” (giống
như ông Donald Trump nói về ông Jeb Bush năm nay). Nhưng những lời đả khích đó
còn “nhẹ nhàng.” Ðến hồi gay cấn, phe ông Adams còn gọi ông Jefferson là “con
hoang của một cô gái da đỏ không ra gì với một anh lính lai đen trắng ở
Virginia!” Những lời đả kích cá nhân ảnh hưởng mạnh đến nỗi bà Martha
Washington, phu nhân vị cựu tổng thống, nói với một vị mục sư rằng bà thấy
“Jefferson là một trong những người đáng ghét nhất trong nhân loại!”
Phe ông Jefferson đã “đáp lễ” bằng cách thuê một
chuyên viên tung tin đồn, James Callendar. Callendar đã thuyết phục cử tri rằng
Phó Tổng Thống Adams đang dự định gây chiến tấn công nước Pháp, và được nhiều
người tin! Adams đã thưa kiện và Callendar bị tù về tội vu khống. Sau khi ra khỏi
tù, Callendar cảm thấy không được đền ơn xứng đáng, đã tung tin ra là ông
Jefferson có 5 con với một cô nô lệ da đen là bà Sally Hemings. Thời đó các nhà
chính trị Mỹ còn nuôi nô lệ, và ít nhất, một lần này trong đời, Callendar đã
nói đúng sự thật.
Jefferson đánh bại Adams trong cuộc đọ sức 1800,
nhưng màn chót của cuộc bỏ phiếu vẫn còn gay go. Jefferson và ứng cử viên cùng
đảng với ông là Aaron Burr được số phiếu cử tri đoàn bằng nhau. Theo Hiến Pháp
đương thời, Hạ Viện sẽ bỏ phiếu chọn, một làm tổng thống, một làm phó. Nhưng đảng
Liên Bang lúc đó chiếm đa số trong Hạ Viện, họ ghét Jefferson nên bỏ phiếu cho
Burr! Bầu 35 vòng, hai người vẫn không phân thắng bại! Tới vòng thứ 36 ông
Jefferson mới được hơn một phiếu, trở thành vị tổng thống thứ ba của Mỹ, và ông
Burr thành phó tổng thống. Rút kinh nghiệm này, năm 1804, Quốc Hội Mỹ làm tu
chính án số 12, hai chức vụ đứng chung một liên danh trong đó một người là tổng
thống.
Tuy cuộc bầu cử năm 1800 sôi nổi và cay đắng như vậy,
12 năm sau, hai ông Jefferson và Adams đã trở lại với nhau như người người bạn
thân thiết! Những bức thư họ gửi nhau còn cho hậu thế nhiều bài học. Ông John
Adams sống lâu, năm 1825 được nhìn con trai mình là John Quincy Adams nhậm chức
tổng thống; giống như ông Georges W.H. Bush được chứng kiến con là Georges W.
Bush đắc cử năm 2000. Nhưng John Adams đã qua đời trước khi nhìn cuộc “tái đấu”
giữa Quincy Adams, đảng Cộng Hòa, và Andrew Jackson, đảng Dân Chủ, năm 1828.
Trước năm 2016, có lẽ cảnh các phe tranh cử tổng thống
bôi xấu nhau xuống tới mức thấp nhất là vào năm 1828! Một lý do là vì đảng Dân
Chủ cho rằng Quincy Adams đã “ăn trộm” ngôi tổng thống của Andrew Jackson trước
đó bốn năm! Năm 1824, hai người đạt số phiếu cử tri đoàn bằng nhau, cho nên Hạ
viện bỏ phiếu chọn. Quincy Adams thắng, mặc dù thua Andrew Jackson trong số phiếu
được dân trực tiếp tín nhiệm (Năm 2000, Tổng Thống Georges W. Bush đắc cử mặc
dù cũng thua số phiếu dân bỏ cho Phó Tổng Thống Al Gore).
Hai ứng cử viên Quincy Adams và Andrew Jackson xuất
thân khác nhau một trời một vực. Là con một vị tổng thống, Quincy Adams biết
nói nhiều thứ tiếng ông đã từng du lịch Châu Âu từ nhỏ; có lúc ông đứng thông dịch
cho Nữ Hoàng Nga Katerina. Còn Andrew Jackson thì xuất thân bần hàn, năm 15 tuổi
đã mồ côi, sống một mình ngoài đường.
Trong cuộc tranh cử năm 1828, phe Dân Chủ đã gọi
John Quincy Adams là “ma cô,” còn phe Cộng Hòa gọi bà vợ Andrew Jackson là “con
đĩ.” Một tờ báo viết rằng, “Mẹ Tướng Jackson là một cô gái điếm đã được một tên
lính trong quân đội Anh hoàng đem theo sang Châu Mỹ; sau bà này lấy một anh lai
da đen, đẻ ra Andrew Jackson.”
Cuối cùng, Andrew Jackson đã thắng với số phiếu cử
tri đoàn gấp đôi Quincy Adams, 178/83. Nhưng sau khi thất cử, Quincy Adams đã
trở lại chính trường, làm dân biểu Hạ Viện trong 17 năm, và được lịch sử ghi nhận
là một người tiên phong trong phong trào đòi bãi bỏ chế độ nô lệ! Năm 1841, ông
đã biện hộ trước Tối Cao Pháp Viện Mỹ, nhân danh quyền tự do của con người đòi
trả tự do cho 39 người Châu Phi bị nhốt trong chiếc tầu Amistad, sắp đem đi bán
làm nô lệ. Ông đã thành công, mặc dù trong số 9 thẩm phán tối cao thì bẩy vị ủng
hộ chế độ nô lệ!
Kể lại những chuyện tranh cử “thấp nhất” trong lịch
sử nước Mỹ để quý vị thấy những cảnh diễn ra năm 2016 cũng không đáng ngạc
nhiên. Chỉ có một sự khác biệt là thời nay người ta có Internet, có Facebook và
Twitter, tất cả những màn đấu khẩu được phơi bầy trên ti vi và báo chí từng giờ
từng phút. Cho nên công chúng thấy cường độ mạnh hơn!
Những cuộc tranh cử cũng thuộc loại các sinh hoạt
tranh đua khác trong đời sống xã hội. Khi người ta tranh đua gay go thì các tính
xấu nhất sẽ lộ ra! Nhưng trải qua hơn 200 năm, với hơn 40 cuộc bầu cử tổng thống,
cuối cùng nước Mỹ vẫn bảo vệ được chế độ dân chủ. Cũng trong thời gian đó, nước
Pháp đã thay đổi từ dân chủ qua độc tài, trở đi trở lại nhiều lần. Nước Ðức thí
nghiệm dân chủ vào đầu thế kỷ 20, nhưng sau đó đã rớt xuống sống đáy vực trong
chế độ độc tài quốc xã.
Không có gì bảo đảm những cuộc tranh cử trong chế độ
dân chủ lúc nào cũng trong trắng, sạch sẽ, dù ở Mỹ hay bất cứ nước nào. Bởi vì,
dân chủ không phải là một thứ “lý tưởng” xa vời. Có những thứ lý tưởng giống
chiếc bánh vẽ trên trời, trông rất đẹp mà ăn không tiêu, chỉ sinh bệnh! Thể chế
Dân Chủ chỉ gồm những “luật giao đấu;” trong một “cuộc đá banh” chọn người lãnh
đạo một quốc gia; mà trọng tài là người dân đi bỏ phiếu. Cuộc giao đấu có thể sạch
sẽ hay nhơ bẩn, như những cuộc đá banh hay cảnh mua bán ngoài chợ! Như Winston
Churchill đã nhận xét, chế độ dân chủ là một thể chế thật tồi tệ, nhưng chỉ thấy
là nó đỡ hại nhất so với những thể chế chính trị đã dùng thử trong trái đất
này!
Ðiều quan trọng giúp nền dân chủ Mỹ tồn tại đến ngày
nay là họ giữ được một số “định chế” quan trọng; như một nền báo chí tự do, nền
tư pháp độc lập, cũng nhu guồng máy hành chánh, quân đội và cảnh sát đứng ngoài
các đảng chính trị. Ðó là những bảo đảm cho cuộc sống dân chủ tự do và kinh tế
phồn thịnh.
No comments:
Post a Comment