14.12.2016
Tòa Bạch Ốc ngày 13/12 nhấn mạnh chớ nên dùng chính
sách “một nước Trung Hoa” như một lá bài để mặc cả với Bắc Kinh sau khi Tổng thống
tân cử Donald Trump tuyên bố Hoa Kỳ không cần thiết bị ràng buộc bởi lập trường
lâu nay rằng Đài Loan là một phần của Trung Quốc.
Đưa ra những dấu hiệu thêm cho thấy ông Trump sẽ gặp
chống đối tại Washington nếu ông nỗ lực đảo ngược một nguyên tắc đã kéo dài hơn
4 thập niên về mối liên hệ Mỹ-Trung, Thượng nghị sĩ Cộng hòa John McCain nói cá
nhân ông ủng hộ “chính sách một Trung Quốc” và không ai nên vội vàng kết luận rằng
Tổng thống tân cử sẽ bỏ nguyên tắc này.
Ông Trump đã gây bão ngoại giao khi phát biểu trên
kênh truyền hình Fox News đại ý rằng cớ gì Mỹ lại bị ràng buộc bởi chính sách
“một nước Trung Hoa” mà không có điều kiện, kể cả điều kiện về thương mại.
Tuyên bố này được đưa ra tiếp sau một vụ phản đối trước đây của Trung Quốc về
việc Tổng thống tân cử điện đàm với Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn vào ngày 2
tháng 12 vừa qua.
Đây là vấn đề rất nhạy cảm đối với Trung Quốc vốn
xem Đài Loan như một tỉnh khó trị, và Bắc Kinh đã bày tỏ “quan tâm sâu sắc” đối
với bình luận mới đây của ông Trump.
Trung Quốc gọi chính sách “một nước Trung Hoa” là
căn bản trong mối quan hệ Mỹ -Trung, và Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương
Nghị cảnh báo những động thái làm thiệt hại “những quyền lợi cốt lõi” của Trung
Quốc rốt cuộc sẽ là ‘gậy ông đập lưng ông’.
Một số nhà phân tích cảnh báo là ông Trump có thể
khiêu khích một cuộc đối đầu quân sự nếu ông đưa vấn đề Đài Loan đi quá xa.
Phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc Josh Earnest nói Hoa Kỳ
cam kết tuân thủ nguyên tắc “một nước Trung Hoa” và sẽ không dùng Đài Loan để
chiếm lợi thế trong bất cứ thỏa thuận nào với Bắc Kinh.
Sau cuộc điện đàm của ông Trump với Tổng thống Đài
Loan, chính quyền Obama cho hay các cố vấn cao cấp Tòa Bạch Ốc đã nói chuyện với
các giới chức Trung Quốc để trấn an họ là chính sách “một nước Trung Hoa” vẫn
không thay đổi.
Tân Hoa Xã, hãng tin chính thức của Trung Quốc,
trong một bài bình luận ngày 13/12 viết rằng rõ ràng là ông Trump không hiểu
chính sách này.
---------------------------------------
BBC Tiếng Việt
12 tháng 12 2016
Với
việc Tổng thống tân cử của Hoa Kỳ Donald Trump tỏ ý cho thấy chính sách "Một
Trung Quốc" có thể bị đặt câu hỏi, BBC giải thích chính sách hết sức nhạy
cảm này.
"Một
Trung Quốc" là gì?
Đó là sự công nhận trên phương diện ngoại giao quan
điểm của Trung Quốc rằng chỉ có duy nhất một quốc gia Trung Quốc, còn Đài Loan
là một phần của Trung Quốc.
Theo chính sách này, Hoa Kỳ có quan hệ chính thức với
Trung Quốc thay vì có quan hệ với Đài Loan, nơi mà Trung Quốc luôn coi là một tỉnh
ly khai và rồi sẽ có một ngày trở về với Trung Hoa đại lục.
Theo chính sách này, Washington duy trì một mối quan
hệ không chính thức nhưng gắn bó với Đài Loan, gồm cả việc tiếp tục bán vũ khí
cho Đài Bắc.
Chính sách thừa nhận quan điểm Một Trung Quốc không
những là nền tảng then chốt trong quan hệ Trung - Mỹ mà còn là nền tảng cho
việc hoạch định đường lối chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc.
Mặc dù chính quyền Đài Bắc tuyên bố Đài Loan là một
quốc gia độc lập với tên gọi "Trung Hoa Dân quốc", bất kỳ nước nào muốn
có quan hệ ngoại giao với Trung Quốc đều phải cắt đứt quan hệ chính thức với
Đài Loan.
Điều này dẫn đến Đài Loan bị cô lập về mặt ngoại
giao trong cộng đồng quốc tế.
Chính
sách này bắt nguồn từ đâu?
Chính sách này có từ 1949, vào lúc cuộc nội chiến ở
Trung Quốc kết thúc. Quốc dân đảng thất bại, chạy về Đài Loan và lập chính phủ
riêng, trong lúc phe Cộng sản tuyên bố thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
tại đại lục. Cả hai đều tuyên bố mình đại diện cho toàn bộ Trung Quốc.
Kể từ đó, Trung Quốc đã đe dọa dùng vũ lực nếu Đài
Loan tuyên bố độc lập một cách chính thức. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng duy trì
chính sách ngoại giao mềm dẻo hơn với Đài Loan trong những năm gần đây.
Lúc đầu, chính phủ nhiều nước kể cả Hoa Kỳ công nhận
Đài Loan và xa lánh Trung Quốc cộng sản.
Nhưng rồi làn gió ngoại giao đã đổi hướng khi Trung
Quốc và Hoa Kỳ cùng có nhu cầu phát triển quan hệ với nhau trong đầu thập niên
1970. Nhiều nước đã cắt đứt quan hệ với Đài Bắc để lập quan hệ với Bắc Kinh.
Tuy vậy, nhiều nước vẫn tiếp tục quan hệ không chính
thức với Đài Loan qua những văn phòng thương mại hay viện văn hóa, và Hoa Kỳ vẫn
là đồng minh an ninh quan trọng nhất của Đài Loan.
Hoa
Kỳ bắt đầu theo chính sách Một Trung Quốc từ khi nào?
Sau nhiều năm có quan hệ nồng ấm hơn, Hoa Kỳ thiết lập
quan hệ ngoại giao chính thức với Bắc Kinh vào năm 1979 dưới thời Tổng thống
Jimmy Carter.
Kết quả là Hoa Kỳ phải cắt đứt quan hệ với Đài Loan
và đóng cửa sứ quán tại Đài Bắc.
Nhưng năm đó, Hoa Kỳ cũng thông qua Luật Quan hệ với
Đài Loan (Taiwan Relations Act), theo đó đảm bảo giành sự ủng hộ cho hòn đảo
này. Về cơ bản, điều luật này quy định Mỹ phải giúp Đài Loan tự vệ - đó là lý
do vì sao Mỹ tiếp tục bán vũ khí cho Đài Loan.
Mỹ tiếp tục duy trì sự hiện diện không chính thức ở
Đài Bắc thông qua Viện Hoa Kỳ ở Đài Loan, một công ty tư nhân qua đó Hoa Kỳ thực
hiện các hoạt động ngoại giao.
Kẻ
thua người thắng là ai?
Bắc Kinh rõ ràng là bên hưởng lợi nhiều nhất từ
chính sách này, chính sách đã đẩy Đài Loan ra khỏi các kênh ngoại giao chính thức.
Đa số các nước trên thế giới, thậm chí cả Liên Hợp
Quốc, không công nhận Đài Loan là một nước độc lập.
Đài Loan phải thực hiện nhiều động thái nỗ lực chỉ để
được tham dự vào các sự kiện và tổ chức quốc tế như các kỳ Thế vận hội và Tổ
chức Thương mại Thế giới.
Chẳng hạn đoàn Đài Loan thi đấu tại Thế vận hội được
gọi là Trung Hoa Đài Bắc (Chinese Taipei) chứ không phải Trung Hoa Dân quốc.
Nhưng ngay cả khi bị cô lập, Đài Loan cũng không
hoàn toàn là người thua cuộc.
Đài Loan duy trì quan hệ kinh tế và văn hóa năng động
với các nước láng giềng, và dùng mối quan hệ nhạy cảm với Hoa Kỳ làm đòn bẩy để
đạt được nhượng bộ.
Đài Loan tận dụng một nhóm nhỏ các nhà vận động hành
lang có quyền lực ở Washington DC, trong đó có cựu Thượng nghị sĩ Bob Dole, người
được truyền thông Mỹ đưa tin là đã giúp dàn xếp quan hệ dẫn đến cuộc điện thoại
gần đây giữa ông Trump và Tổng thống Thái Anh Văn của Đài Loan.
Về phía Hoa Kỳ, nước này hưởng lợi từ mối quan hệ
chính thức với Trung Quốc - đối tác cho vay và thương mại lớn nhất của Hoa Kỳ -
trong khi vẫn lặng lẽ tiếp tục ủng hộ Đài Loan.
Chính sách Một Trung Quốc là một động thái cân bằng
rất tế nhị mà Hoa Kỳ đã hoàn thiện trong những thập niên qua. Chính sách này sẽ
tiếp tục được áp dụng ra sao dưới thời ông Trump là điều cần phải được chờ xem.
----------------------------
BBC Tiếng Việt
15 tháng 12 2016
.
Đặng Tiểu Bình và
Jimm Carter: Hoa Kỳ chuyển sang công nhận chỉ có một nước Trung Quốc năm 1979
. GETTY IMAGES
.
Nhân
các diễn biến mới nhất quanh các phát biểu của Tổng thống tân cử Donald Trump về
chính sách "Một nước Trung Quốc", BBC điểm lại năm thời điểm quan trọng
nhất trong quan hệ Hoa Kỳ với Trung Quốc và Đài Loan.
Năm
1979: Hoa Kỳ công nhận Trung Quốc:
Hoa Kỳ dưới thời của Tổng thống Jimmy Carter đã chuyển
quan hệ ngoại giao chính thức với Trung Hoa Dân quốc (Đài Loan) sang công
nhận Trung Quốc. Đáp lại, Quốc hội Mỹ thông qua Luật Quan hệ với Đài Loan -
Taiwan Relations Act, để bắt buộc Hành pháp có động tác bảo vệ Đài Loan nếu
bị Trung Quốc tấn công.
Triệu Tử Dương đón
Ronald Reagan thăm Trung Quốc . GETTY IMAGES
Năm
1982:Thông cáo 17 tháng Tám và Sáu Đảm bảo An ninh
Hoa Kỳ thời Tổng thống Ronald Reagan và Trung Quốc
ra Thông cáo chung 17 tháng Tám (August 17 Communique') về quan hệ hai bên
liên quan đến Đài Loan.
Trung Quốc muốn Hoa Kỳ cam kết sẽ giảm dần và ngưng
bán vũ khí cho Đài Loan. Nhưng sau nhiều tháng thương lượng căng thẳng với sự
tham gia trực tiếp của Phó Tổng thống George H. Bush, hai bên đồng ý về ngôn từ
khá chung chung của văn bản. Theo đó, CHND Trung Hoa cam kết duy trì hòa bình
trong quan hệ xuyên eo biển Đài Loan, và Hoa Kỳ cam kết tôn trọng chủ quyền
Trung Quốc và chính sách 'Một nước Trung Hoa'.
Cùng lúc Tổng thống Reagan đã đưa ra sáu đảm bảo an
ninh cho chính phủ Đài Loan.
Còn gọi là Sáu Không, ông Reagan cam kết Hoa Kỳ sẽ:
•Không đặt ra thời điểm ngưng bán vũ khí cho
Trung Hoa Dân quốc.
•Không
đồng ý tham vấn trước với Trung Quốc về việc bán vũ khí cho Trung Hoa Dân quốc
•Không
đóng vai trò trung gian đàm phán giữa CHND Trung Hoa và Trung Hoa Dân quốc
•Không
lật lại Luật Quan hệ với Đài Loan
•Không
thay đổi chính sách về chủ quyền liên quan đến Đài Loan
•Không gây sức ép lên Trung Hoa Dân quốc để
buộc họ đàm phán với CHND Trung Hoa
Lý Đăng Huy, Bill
Clinton và Giang Trạch Dân . GETTY IMAGES
1995-96:
Khủng hoảng xuyên eo biển Đài Loan:
Tháng 6/1995, Trung Quốc bắn thử một loạt hỏa tiễn
về phía Đài Loan, rơi xuống vùng biển cách đảo Bành Gia do Đài Loan kiểm soát
chỉ 50 km. Bắc Kinh muốn cảnh cáo những người theo xu hướng độc lập ở Đài
Loan và phản đối chuyến thăm của ông Lý Đăng Huy sang ĐH Cornell, Hoa Kỳ tháng
trước khi ông phát biểu về 'Tiến trình dân chủ hóa Đài Loan'.
Căng thẳng xuyên eo biển Đài Loan bùng lên năm
1995-96 và 2002 . GETTY IMAGES
Đài Loan tiếp tục vận động xin gia nhập trở lại
Liên Hiệp Quốc trong làn sóng ủng hộ ông Lý ra tranh cử tổng thống.
Tháng 3/1996, căng thẳng không giảm và Trung Quốc bắn
hai hỏa tiễn M9 có khả năng chở đầu đạn hạt nhân qua Đài Loan. Một trái bay
qua bầu trời gần Đài Bắc và rơi xuống điểm ngoài biển cách Cao Hùng chỉ 30 hải
lý.
Ngay lập tức, Tổng thống Bill Clinton điều hai hàng
không mẫu hạm USS Nimitz và USS Independence tới gần Đài Loan. Tàu USS Nimitz
đã đi xuyên qua eo biển để thị uy, cùng lúc Hoa Kỳ ra thông báo nói về nhu cầu
"có biện pháp thận trọng". Sau khi thắng cử tổng thống, Lý Đăng Huy
phát biểu 'hạ nhiệt' cho căng thẳng xuyên eo biển và tình hình trở lại như cũ.
Tổng thống Trần Thủy
Biển từng nung nấu đường lối Đài Loan độc lập . GETTY IMAGES
2002: Xu
hướng Đài Loan độc lập:
Tổng thống Trần Thủy Biển của Dân Tiến Đảng tại Đài
Loan (thắng cử hai năm trước) có bài phát biểu tại Tokyo, nêu ra chính sách 'Nhất
biên nhất quốc' (One Country on each side) nhất mạnh vào sự tồn tại song song
nhưng riêng biệt giữa Đài Loan và Trung Quốc. Cả Hoa Kỳ và Trung Quốc yêu cầu
giải thích.
Bà Thái Anh Văn, phụ trách chính sách Hoa lục của
chính phủ Trần Thủy Biển phải sang Hoa Kỳ giải thích ý của ông Trần không phải
là "tuyên bố độc lập". Hoa Kỳ tái xác nhận với Trung Quốc về chính
sách 'Một nước Trung Quốc' và rằng Washington phản đối Đài Loan độc lập.
Tuy thế, báo giới quốc tế ghi nhận đây là bước
ngoặt về bản sắc Đài Loan với ngày càng nhiều người Đài Loan không muốn theo
đuổi cả biểu tượng 'Trung Hoa Dân quốc', lẫn về thống nhất với Trung Quốc cộng
sản. Họ tuần hành dưới khẩu hiệu tiếng Anh 'Taiwan is not China' ( Đài Loan
không phải Trung Quốc) để nói cho thế giới biết cảm xúc của mình.
Bất kể chính sách của
Hoa Kỳ ra sao, Đài Loan phải tiếp tục củng cố quốc phòng. GETTY IMAGES
2016: Donald
Trump và chính sách 'Một nước Trung Quốc':
Ông Donald Trump thắng cử tại Mỹ và đặt câu hỏi về
chính sách 'Một nước Trung Quốc' sau cuộc điện đàm 'vô tiền khoáng hậu' với
tổng thống Thái Anh Văn của Đài Loan.
Trung Quốc phản đối và cảnh báo nếu Hoa Kỳ không tôn
trọng chính sách 'Một nước Trung Quốc', nền tảng của quan hệ Trung - Mỹ, hòa
bình xuyên eo biển không được bảo đảm.
Chủ đề quan hệ ba bên trở lại Mỹ - Trung - Đài nóng
với các hệ quả chưa ai lường trước hết.
*
Tin
liên quan
No comments:
Post a Comment