Thursday, June 30, 2016

CUỘC KHỦNG HOÀNG VỀ NGUỒN NƯỚC SINH HOẠT ĐANG BÓP NGHẸT VENEZUELA TỚI MỨC NÀO ? (Julia Buxton - Epoch Times)





Julia Buxton 
Dịch giả: Trà Văn Kính
29 Tháng Sáu , 2016
.
Người dân Venezuela đang xếp hàng để dùng can nhựa hứng nước trên núi Wuaraira Repano tại Caracas, ngày 21 tháng 1 năm 2016. Venezuela đang trong giai đoạn thiếu nước nghiêm trọng, một tình trạng mà chính phủ đang đổ lỗi cho nguyên nhân là do mùa mưa đến trễ năm thứ 3 liên tiếp. (Federico Parra/AFP/Getty Images)

Venezuela đang trải qua tình trạng khan hiếm trầm trọng, khiến cho người ta lo ngại rằng một cuộc khủng hoảng nhân đạo sẽ nhấn chìm toàn bộ quốc gia Nam Mỹ giàu tài nguyên dầu lửa này. Thực phẩm, thuốc men, tiền bạc, điện, và nước đều ở ngưỡng thiếu hụt hoặc là không có sẵn, khi mà chính quyền của Tổng thống Nicolas Maduro đang phải đối mặt với nền kinh tế suy thoái, cũng như phải hứng chịu một đợt hạn hán rất nghiêm trọng.

Việc giá dầu bị giảm một nửa trên thị trường quốc tế đã khiến cho quốc gia phụ thuộc vào 95% doanh thu xuất khẩu đến từ dầu khí này phải đảo lộn hoàn toàn những tiến bộ đã đạt được từ giữa những năm 2000 là giảm tình trạng đói nghèo và bất bình đẳng xã hội.

Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá nhiều vào một mặt hàng dễ bay hơi thì chẳng thấm tháp gì nếu so với những tình trạng thê thảm khác mà Venezuela đang phải đối mặt. Kể từ khi được bầu làm tổng thống vào năm 2013, sau cái chết của Tổng thống Hugo Chavez, ông Maduro đã không thể giải quyết triệt để những căn bệnh kinh niên như biện pháp quản lý kinh tế sai lầm cũng như những yếu kém khi lập kế hoạch, tình trạng quan liêu trì trệ và vấn nạn tham nhũng.

Chính quyền của ông Maduro vẫn tiếp tục duy trì cơ chế kiểm soát giá và tỉ giá hối đoái khiến cho giá xăng, thị trường chợ đen, và tình trạng thiếu hụt càng ngày càng gia tăng. Vì những nỗ lực không ngừng khi xây dựng chủ nghĩa xã hội từ thế kỷ 21, nên nhà cầm quyền đã tiếp tục duy trì những hoạt động phi thực tế cũng như xây dựng các chương trình quốc hữu hóa hoàn toàn không có khả năng chi trả.

Hàng tỷ đô la có thể đã thất thoát khỏi đất nước do các vụ kiện tụng tranh chấp về tài sản và các vụ việc chiếm hữu đất. Trong khi đó, rất nhiều hợp đồng và hóa đơn chưa thanh toán vẫn đang bị tồn đọng đã khiến cho Công ty Dầu khí Quốc gia PDVSA phải tìm cách tái cơ cấu một số khoản nợ.

Những sự thiếu hụt rất trầm trọng

Muốn diễn đạt chính xác về những tham vọng, những yếu kém và cuối cùng là sự thất bại của Tổng thống Hugo Chavez, và sau đó là của Tổng thống Nicolas Maduro thì phải nhắc đến nguồn nước sinh hoạt, vì người dân đang bị chính phủ Venezuela siết chặt chế độ phân phối nguồn nước. Hiện nay quốc gia này đang phải vật lộn với tình trạng hạn hán gay gắt do hiện tượng El Nino gây ra. Nhà chức trách đã ban hành một sắc lệnh kéo dài kỳ nghỉ lễ Phục sinh trong tháng 3, đóng cửa các trung tâm mua sắm và giảm số ngày làm việc trong tháng 4 vừa qua.

Những biện pháp này được đưa ra nhằm để bảo tồn lượng điện năng tiêu thụ khi mực nước trong đập thủy điện Guri – nơi cung cấp 65% nhu cầu năng lượng của toàn quốc, đã xuống thấp tới mức báo động.

Vào năm 2007, 2010 và đến thời điểm hiện nay, mực nước ở đập Guri đã nhiều lần giảm đến mức chỉ còn 244 mét trên mực nước biển. Nếu mực nước của con đập này chỉ cần giảm xuống dưới mức 240 mét, thì nhà máy điện này sẽ ngừng hoạt động, và 8 turbine sẽ bị ngưng, mất khoảng 5.000 công suất phát điện.

Lịch sử đầy cam go

Venezuela có nguồn tài nguyên nước rất phong phú, nhưng nó nằm sai vị trí. Dựa theo ước tính của chính phủ, thì 85% tài nguyên nước nằm ở phía đông nam của đất nước, nhưng tại đây dân số chỉ có khoảng 10%. Ngược lại, chỉ có 15% tài nguyên nước nằm ở phía bắc – khu vực này là nơi đô thị hoá rất nhanh chóng của đất nước, tập trung phần lớn người dân sinh sống tại đó.

Việc đầu tư cơ sở hạ tầng vào những năm 1950 và 1960 đã cải thiện được nguồn cung cấp, giúp cho 80% các hộ gia đình Venezuela tiếp cận với nguồn nước sinh hoạt. Nhưng việc đầu tư và quy hoạch theo kiểu như vậy vẫn không sao đáp ứng nổi nhu cầu cũng như mức tiêu thụ trung bình khoảng 350 lít nước mỗi ngày (hiện nay với 4 triệu cư dân tại thủ đô Caracas, thì mỗi ngày họ tiêu thụ khoảng 450 lít nước).

Năm 1989, do thất vọng tràn trề với tình trạng thiếu thốn, với những dịch vụ kém hiệu quả, tình trạng ô nhiễm, hoạt động khai thác bất hợp pháp, và sự suy giảm về mặt tiêu chuẩn chất lượng của nguồn nước nên những nguyên nhân này đã dẫn đến sự hình thành một khuôn khổ điều tiết mới. Điều này đã phi tập trung hóa được việc nhà nước nắm độc quyền phân phối các dịch vụ về nguồn nước sinh hoạt, phân tách nó thành 10 khu vực tiện ích, và hình thành thêm một cơ quan mới: cơ quan quản lý nguồn nước quốc gia Empresa Hidrologica de Venezuela (gọi tắt là Hidroven).

Riêng các quận huyện đông dân cư trên toàn liên bang thì được phục vụ bởi Hidrocapital (một cơ quan quản lý nguồn nước tại Caracas). Dự án này được ra đời vào năm 1991, trong đó ưu tiên cải tạo cống dẫn nước nhằm lấy nước từ các độ sâu thuộc lưu vực sông Tuy. Tuy nhiên, việc siết chặt chế độ phân phối nguồn nước cũng như những cuộc biểu tình ngoài xã hội vẫn tiếp tục diễn ra song song trên toàn quốc vào những năm 1990. Sự kỳ thị và tẩy chay tư nhân hóa các ngành dịch vụ về nước sinh hoạt đã gây rất nhiều khó khăn cho chính phủ khi xúc tiến những chương trình có vốn đầu tư từ nước ngoài.

Vào cái thời mà Tổng thống Chavez còn đương chức

Giống như rất nhiều các chính sách khác ở Venezuela, chính sách sử dụng nguồn nước sinh hoạt cũng thường xuyên bị thay đổi trong những nhiệm kỳ mà ông Chavez còn giữ chức Tổng thống. Chính phủ đã có những bước căn bản để giải quyết cuộc khủng hoảng trầm trọng về nguồn nước – mà hầu hết các cư dân sống ở các khu ổ chuột luôn bị ảnh hưởng. Những bước căn bản này chính là nền tảng hỗ trợ cho chính quyền của ông Chavez.

Sau khi Viện Thống kê Quốc gia công bố một nghiên cứu vào năm 2001 cho thấy 231 trong tổng số 335 thành phố của Venezuela không có đủ các dịch vụ nước và vệ sinh môi trường, 4,2 triệu người không được tiếp cận với nguồn nước máy và khoảng 8 triệu người không được cung cấp đầy đủ thiết bị vệ sinh, thì Bộ Luật Nước sạch và Vệ sinh môi trường đã được ban hành bởi lệnh của Tổng thống. Để phù hợp với đường lối chủ trương của chính phủ là trao thêm quyền cho cộng đồng và là một “hình thái mới về quyền lực”, bộ luật này cũng đã triển khai chính sách phi tập trung hóa việc quản lý nước xuống 7.000 thành viên thuộc liên minh “hội nghị bàn tròn” (là hiệp hội có liên quan đến việc giám sát nguồn nước ở cấp độ khu vực) liên kết với cơ quan quản lý nguồn nước quốc gia Hidroven.

Người dân địa phương phải gánh luôn trách nhiệm trong việc xác định rõ nhu cầu cũng như những hạng mục đầu tư thuộc loại ưu tiên của họ. Vào năm 2007, song song với tình trạng địa phương hóa nhằm quản lý các dịch vụ tiện ích, chính phủ cũng đã tiến hành quốc hữu hóa một số ngành công nghiệp then chốt, bao gồm luôn cả ngành điện.

Những lời hứa hão huyền

Chủ trương của ông Chavez trong việc  trao thêm quyền cho cộng đồng [tầng lớp lao động và người nghèo] cũng như cho rằng nước này có thể tự cung tự cấp về năng lượng quốc gia, thì cũng không khác gì các kế hoạch của những người tiền nhiệm vào những năm 1990 – vẫn không thể đưa ra bất kỳ sự cải tiến nào. Việc đầu tư và cung cấp cho cả hai lĩnh vực nước và điện (trong thập niên vừa qua, ước tính chính phủ đã bỏ ra 10 tỷ USD đầu tư cho nguồn nước và 60 tỷ USD đầu tư cho nguồn điện) vẫn không sao đáp ứng nổi tốc độ của nhu cầu do tăng trưởng dân số và kinh tế.

Sự quản lý yếu kém do đội ngũ lãnh đạo cấp cao luôn bị biến động và do hạn chế về mặt kỹ thuật công nghệ, đồng thời bộ máy hành chính thì cồng kềnh và sự lãng phí ngày càng gia tăng do giám sát không hiệu quả cũng như năng lực hạn chế. Cũng y như những ví dụ điển hình khác về chủ trương của ông Chavez khi tiến hành một chế độ dân chủ định hướng bởi cộng đồng, thì các chương trình nghị sự liên quan đến nguồn nước sinh hoạt luôn nhanh chóng bị thất bại. Rồi hàng loạt những vấn đề khác nữa, cũng không thể nào đạt hiệu quả cao.

Cả nước hiện nay đang bước vào một giai đoạn rất mang tính định mệnh. Hệ thống tài chính sụp đổ đã ngăn cản mọi khả năng đầu tư với quy mô lớn nhằm cải thiện nguồn nước của nhà nước. Và cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay của quốc gia này đã làm cho việc quản lý và bảo tồn tài nguyên môi trường không còn là vấn đề thiết yếu nữa.

Và đương nhiên, nó sẽ gây ra những hậu quả rất nguy hiểm về mặt sức khỏe. Nhiều hộ gia đình dự trữ nguồn nước khan hiếm có thể làm gia tăng dịch bệnh cho cả cộng đồng dân cư vốn rất dễ bị tổn thương do các căn bệnh do muỗi gây ra bao gồm virus Zika, sốt vàng, sốt xuất huyết, và sốt chikungunya (là bệnh do virus chikungunya lây nhiễm qua trung gian của muỗi truyền bệnh).

--------------------
Julia Buxton là Giáo sư thuộc ngành Chính trị học So sánh tại Đại học Trung ương Châu Âu tại Hungary. Bài viết này đã được công bố lần đầu tiên trên tạp chí The Conversation.




No comments: